در بیشتر موارد، دوپینگ خون تعداد هموگلوبین در جریان خون را افزایش می‌دهد. هموگلوبین پروتئینی در خون است که اکسیژن با خود حمل می‌کند. بنابراین، افزایش هموگلوبین امکان می‌دهد که اکسیژن بیشتری برسد و عضلات ورزشکار را سوخت بدهد. این امر موجب می‌شود استقامت و کارایی بهبود یابد؛ مخصوصاً در رخدادهایی مانند دو و دوچرخه‌سواری که مسافت آنها طولانی است.
دوپینگ خون توسط کمیتۀ بین‌المللی المپیک و دیگر سازمان‌های ورزشی ممنوع شده است.انواع دوپینگ خون
سه نوع از دوپینگ خون بیشتر استفاده می‌شود:
- تزریق یا انتقال خون
- تزریق اریتروپروتئین (EPO)
- تزریق مصنوعی حامل‌های اکسیژن
در اینجا جزییاتی در مورد هر کدام از این انواع دوپینگ خون ارائه می‌دهیم:انتقال خون: در یک درمان پزشکیِ معمول، بیماران برای جبران خونِ از دست‌رفته در آسیب یا جراحی، ممکن است مورد تزریق خون قرار گیرند. تزریق خون برای بیمارانی که در اثر ابتلا به آنمی، نارسایی کلیه و دیگر بیماری‌ها و درمان‌ها، کمبود گلبول قرمز خون دارند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انتقال و تزریق خون غیرمجاز به بدن ورزشکار باعث افزایش کارایی او می‌شود. این روند بر دو نوع است:
انتقال از خود شخص: در این روند از خون خود ورزشکار استفاده می‌شود که قبلاً گرفته و برای استفاده در آینده ذخیره شده است.
انتقال همسان: در این نوع انتقال، ورزشکار از خون شخص دیگری، که با گروه خونی او یکسان است، استفاده می‌کند.
تزریق اریتروپروتئین (EPO): اریتروپروتئین هورمونی در خون است که توسط کلیه تولید می‌شود. این هورمون تولید گلبول قرمز خون را تنظیم می‌کند.
در درمان پزشکی، تزریق EPO برای تحریک تولید گلبول قرمز خون انجام می‌شود. مثلاً EPO مصنوعی می‌تواند برای درمان بیمارانی توصیه می‌شود که کم‌خونی آنها مربوط به بیماری‌های مزمن کلیه است یا بیماری‌های کلیه‌ایی که در مراحل پایانی قرار دارند.
ورزشکارانی که از EPO استفاده می‌کنند بدن خود را به تولید گلبول قرمز در تعداد بیش از حد معمول تحریک می‌کنند تا کارایی خود را بهبود دهند.
حامل‌های اکسیژن مصنوعی: این‌ها مواد شیمیایی هستند که قادر به حمل خون هستند. دو مورد از آنها عبارت‌اند از:
- HBOCها (هموگلوبین‌های حامل‌های اکسیژن)
- PFCها (پرفلوروکربن)
حامل‌های مصنوعی اکسیژن به عنوان درمان اورژانسی از لحاظ پزشکی مجاز و قانونی هستند. این درمان زمانی به کار می‌رود که بیمار نیاز به انتقال خون دارد اما:
- خون انسان در دسترس نیست
- احتمال خطر عفونت خون زیاد است
- زمان کافی برای پیدا کردن گروه خونی همسان وجود ندارد
ورزشکاران از حامل‌های انرژی مصنوعی برای دستیابی به تأثیرات بهبود کاراییِ مشابه با دیگر دوپینگ‌های خون استفاده می‌کنند: یعنی افزایش اکسیژن در خون که به سوخت‌رسانی به عضلات کمک می‌کند.آزمایش برای دوپینگ خون
آزمایشاتی برای تشخیص برخی از انواع دوپینگ خون، نه همۀ آنها، برای ورزشکاران وجود دارد. در اینجا آزمایشاتی که برای انواع مختلف دوپینگ خون انجام می‌شود را عنوان می‌کنیم:انتقال از خود شخص: در حال حاضر، هیچ آزمایش مستقیمی برای تشخیص انتقال از خود شخص وجود ندارد. در عوض، روش‌های غیرمستقیمی هستند که برای آن به کار می‌روند.
مقایسۀ پروفایل‌های خون ورزشکار در زمان آزمایش با نمونه‌های جمع‌آوری شده از او در زمان گذشته یکی از روش‌های غیرمستقیم است. تفاوت‌های مشخص بین این دو نمونۀ خون می‌تواند دوپینگ خون ممکن را، که به عنوان پاسپورت ورزشکار شناخته می‌شود، مشخص کند. این روش توسط آژانس جهانی ضددوپینگ (WADA) تأیید می‌شود.
انتقال همسان: دوپینگ خون از طریق انتقال همسان می‌تواند با آزمایش تشخیص داده شود. این آزمایش در بازی‌های المپیک تابستانی 2004 آتن در یونان به کار رفت.
تزریق EPO: آزمایش خون و ادرار وجود EPO مصنوعی را تشخیص می‌دهد. اما EPO به مدت کوتاهی در بدن باقی می‌ماند؛ در حالی که تأثیر آن دوام بیشتری دارد. به عبارت دیگر، دسترسی آزمایش می‌تواند نسبتاً کوتاه باشد. هم اکنون، روش‌های آزمایشی بیشتری با هدف تشخیص اشکال جدید EPO در دست تحقیق هستند.
حامل‌های اکسیژن مصنوعی: این آزمایش، که برای اولین بار در سال 2004 استفاده شد، در دسترس است و می‌تواند وجود حامل‌های اکسیژن مصنوعی را تشخیص دهد.
خطرات احتمالی دوپینگ خون
دوپینگ خون، با افزایش تعداد گلبول قرمز، موجب غلیظ شدن آن می‌شود. این تغلیظ قلب را وادار می‌کند که بیشتر از حد معمول کار کند تا خون را به سراسر بدن پمپ کند. در نتیجه، دوپینگ خون احتمال خطرات زیر را افزایش می‌دهد:
- لخته شدن خون
- حملۀ قلبی
- سکته
آن طور که تخمین زده می‌شود 20 نفر از دوچرخه‌سواران اروپایی بر اثر دوپینگ خون طی 25 سال گذشته جان خود را از دست داده‌اند.
دوپینگ خون از طریق انتقال خطرات بیشتری در پی دارد. خون آلوده می‌تواند بیماری‌های عفونی مانند موارد زیر را در بدن پخش کند:
- ایدز یا HIV
- هپاتیت ب
- هپاتیت ث
با گذشت زمان و در اثر تکرار انتقال خون، ترکیبی خطرناک از آهن در بدن ایجاد می‌شود. خونی که به درستی ذخیره نشود و عمل انتقالی که با شیوۀ صحیح انجام نشود، می‌تواند منجر به آسیب حاد ریه و عفونت باکتریایی شود.
انتقال خون به طور بالقوه عوارض جانبی زیر را در پی دارد:
- واکنش‌های حساسیتی
- تب
- کهیر یا بثورات پوستی
خطرات تزریق EPO شامل موارد زیر است:
- هایپرکالِمیا (به طور بالقوه و خطرناکی میزان پتاسیم پلاسما را در خون بالا می‌برد)
- افزایش فشار خون
- علائمی شبیه آنفولانزای خفیف
در ورزشکارانی که از حامل‌های اکسیژن مصنوعی استفاده می‌کنند احتمال خطرات زیر بیشتر است:
- بیماری قلبی
- سکته
- حملۀ قلبی
- لخته شدن خون
