خوشبختانه پیشرفت های اخیر علم پزشکی توانسته در بسیاری از این موارد، بهبود کامل را برای کودک به همراه داشته باشد اما باید این موضوع را هم در نظر داشت که هرچه سریع تر تشخیص و به متخصص مراجعه شود شانس درمان به همان اندازه افزایش خواهد یافت.
ابتدا تعریفی کلی از این عارضه خواهیم داشت و سپس به نشانه های احتمالی آن که ایجاد مشکلاتی را برای کودکان می کند اشاراتی خواهیم کرد و در انتها نیز راه های درمانی فعلی را نیز مرور خواهیم کرد.
تنبلی چشم چیست؟
دکتر «پل جی. لدرر» در مورد تنبلی چشم یا «آمبلیوپی» می گوید، با بر هم خوردن تقارن در چشم و کاهش دید یکی از چشم ها اتفاق می افتد. خود تنبلی چشم هم انواع گوناگونی دارد که یکی از آنها «لوچی» یا strabismus است و زمانی رخ می دهد که چشم ها به طور متناوب به سمت داخل و خارج گردش پیدا می کنند.
تشخیص این نوع تنبلی برای والدین آسان تر است. به طور معمول تنبلی چشم، تنها یکی از چشم ها را تحت تاثیر قرار می دهد اما در برخی موارد نیز هر دو چشم درگیر می شوند.
پزشکان توصیه می کنند که برای اطمینان از این روند در ۶ ماهگی معایناتی انجام شود. دکتر دیوید اِپلی» رئیس مرکز بیماری های چشم کودکان در کیرکلند واشنگتن می گوید: "بعد از ۴ ماهگی اگر تقارن کافی در چشم ها وجود نداشته باشد، وضعیت نرمالی نیست و بهتر است که مورد معاینه قرار گیرد.”
اگر کودک هنگام تماشا کردن تلویزیون، سرش را حرکت می دهد
دکتر اِلپی می گوید اگر متوجه شدید که کودکان تان به طور مدام و در هنگام تماشای تلویزیون، سرش را می چرخاند، می تواند یکی از نشانه های تنبلی چشم در او باشد. در کودکانی که به این عارضه مبتلا هستند، عمدتا یکی از چشم ها غالب است و کودک برای دیدن بیشتر به آن وابسته است.
به همین خاطر هم کودک سرش را هنگام انجام فعالیت هایی چون تماشای تلویزیون می چرخاند تا بتواند از آن چشم که قوی تر است بهتر استفاده کند.
کودک به طور مداوم چشمانش را کج می کند، آنها را می مالد و یا روی آن را می پوشاند
دکتر اِلپی می گوید، زمانی که کودک یکی از چشم هایش را در برخورد با آفتاب می بندد، به دور دست ها نگاه می کند، دائم چشم هایش را می مالد و یا هر دو چشم را تنگ می کند، می تواند نشانه ای از تنبلی چشم را داشته باشد.
همچنین زمانی که دائم با دستانش روی یکی از چشم هایش را می پوشاند، می تواند نشانه ضعف موجود در آن چشم باشد. کودک با قرار دادن دست روی آن چشم تلاش می کند که دید بهتری داشته باشد.
کودک با درس ریاضی مشکل دارد
دکتر اِلپی می گوید عدم تقارن دید در دو چشم سبب دوبینی و یا تار دیدن صفحات کتاب شود. برخی اوقات هم لوچی، می تواند سبب آن شود که چشم چیزها را از هم جدا ببیند و در نتیجه آن شیء را به صورت اشتباهی در مکان مورد نظر قرار دهد. عددها در هم و بر هم برای او نشان داده می شوند و برای مغز هم ایجاد چنین تطابقی دشوار است.
دکتر اِلپی می گوید: "زمانی که کودک برای ایجاد تمرکز مجدد تلاش بیشتری می کند تا از هر دو چشم خود استفاده کند، تشخیص از دست او خارج می شود و دقت انجام این کار را نیز از دست می دهد.”
کودک در خواندن مطالب تاخیر دارد
زمانی که کودک مبتلا به تنبلی چشم به مدرسه می رود، روند خواندن مطالب او را خسته می کند. چشم ضعیف تر سرعت خواندن را از او می گیرد و ممکن است برخی از لغات را هم جا بیاندازد یا دوباره بخواند. همچنین این امکان نیز وجود دارد که اشتباه بخواند و لغاتی را نیز به متنی که در حال خواندنش است اضافه کند.
دکتر لدرر در این باره می گوید: "این کودکان برای خواندن یک متن باید انرژی بیشتری مصرف کنند تا بتوانند تمرکز خود را برای خواندن مطالب آن صفحه بالاتر ببرند.”
کودک با مشکلاتی در انجام مهارت های حرکتی مواجه است
دکتر اِلپی می گوید زمانی که کودک شما در نوشتن دچار مشکل است یا اینکه نمی تواند به درستی روی خطوط بنویسد و از خطوط صفحه بالاتر یا پایین تر می نویسد، ممکن از نشانه تنبلی چشم او باشد. علت این امر هم این است که چشم ضعیف یا به اصطلاح تنبل، با درک نادرست خود نمی تواند روی خط ها حرکت کند.
در توجه کردن دچار مشکلاتی می شود
دکتر لدرر می گوید این عارضه برای کودک حالاتی شبیه مشکلات توجه را به وجود می آورد. برای آنکه کودک در یکی از از چشم هایش با مشکل و ضعف روبرو است، برای درک اطلاعات اطراف گاهی از جریان جا می ماند و مجبور است به برخی از قسمت ها توجه بیشتری کند.
اگر متوجه شدید که کودکان تان در جریان برخی از فعالیت های دیداری از جمله خواندن با مشکل روبرو است احتمال دارد یکی از نشانه های تنبلی چشم در او باشد.
در بازی کردن و برخی از فعالیت های ورزشی با مشکل مواجه است
دکتر لدرر می گوید، تنبلی چشم سبب می شود که کودک در تشخیص مکان و عمق دچار مشکل شود و در نتیجه نتواند در انجام برخی از بازی ها توفیقی داشته باشد.
دکتر لدرر می افزاید: "شما به هر دو چشم برای تشخیص مکان ها نیاز دارید. زمانی که یکی از آنها به خوبی کار نمی کند، نمی توانید تشخیص دهید که یک شئ تا چه اندازه به شما نزدیک یا از شما دور است.”
به عنوان مثال چنین کودکانی ممکن است پله های وسایل بازی را به خوبی تشخیص ندهند و یا به تاب از جلو یا پشت برخورد کنند.
درمان تنبلی چشم
یکی از رایج ترین درمان های تنبلی چشم قرار دادن تکه پارچه مخصوصی روی چشم سالم و وادار کردن چشم ضعیف تر به تمرکز بیشتر است. همچنین عینک زدن هم می تواند این عدم تعادل میان دو چشم را برطرف کند. این روش ها مغز را مجبور می کنند تا چشم ضعیف تر را به چالش و فعالیت بیشتری هدایت کند.
دکتر اِلپی می گوید، در مورد درمان لوچی هم بستگی دارد که چشم به سمت داخل یا خارج انحراف داشته باشد. برای برطرف کردن این عارضه نیز یا از عینک و یا از تمرین های بینایی سنجی استفاده می شود.
وی بر این باور است که اگر چشم به سمت داخل انحراف داشته باشد، بهترین راه می تواند عمل جراحی باشد چرا که دادن تمرین های بینایی سنجی در این حالت و زمانی که چشم ها بسیار به هم نزدیک هستند، دشوار است.
اگر یکی یا تعدادی از این نشانه ها در کودک تان ظاهر شد، حتما با مشورت گرفتن از یک متخصص چشم در صدد درمان آن برآیید.
