روزنامه قانون: برنج، سومین کالای عمده‌ای است که هرساله به صورت قانونی و غیر قانونی به ایران وارد می‌شود؛ اگرچه برنج مورد نیاز کشور ما را تولید داخلی تامین نمیکند و ما به واردات احتیاج داریم اما واردات نیز گاهی مواقع از حد می‌گذرد و به شکل بی‌رویه انجام‌می‌شود و تاکنون برنامه‌ریزی درستی در این زمینه صورت نگرفته است. باوجود این بی‌نظمی در واردات برنج، مسئولان وزارت کشاورزی معتقدند محدودیت در ثبت سفارش موجب تعدیل و کنترل بازار شده است.
محمودحجتی، وزیر کشاورزی و معاونان او بارها تاکید کرده‌اند که ذخایر کافی برنج، کشور را از واردات بی نیاز کرده است و از طرف دیگر اعلام کرده‌اند که در ماه‌های آینده نیازی به واردات نداریم. با این حال در یک سال گذشته، دوباره شاهد مازاد واردات برنج و گسترش قاچاق این کالای اساسی بوده‌ایم و امسال نیز این مساله تکرار شده است.
بر اساس آمار گمرک در 10 ماهه سال جاری بیش از 994 میلیون دلار صرف واردات برنج به کشور شده است. این آمار نشان می‌دهدکه واردات برنج در سال جاری 85 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. با این حال برنج ایرانی دیگر مانند قبل مشتری ندارد و رکود در این بازار حاکم شده است. کارشناسان دلیل این رکود در بازار برنج ایرانی را افزایش قیمت برنج و کاهش قدرت خرید مردم می‌دانند.
بازار راکد برنج ایرانی
به عقیده کارشناسان، وزارت جهاد کشاورزی با جلوگیری از واردات برنج خارجی می‌خواهد قیمت برنج ایرانی را برای تولید‌کننده به صرفه کند و با افزایش قیمت این کالا، کشاورزان را ترغیب به کشت بیشتر کند؛ در حالی که باید قیمت‌تمام شده تولید را برای کشاورز کاهش دهد، تا به‌این وسیله قیمت تمام شده محصول کاهش یابد و مردم بتوانند برنج داخلی را خریداری کنند. با این حال، خرید برنج ایرانی با قیمت 12 تا 13 هزار تومان برای اقشار کم درآمد امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین با واردات برنج می‌توان در بازار تعادل ایجاد کرد. از طرفی وزارت صنعت، معدن و تجارت به صورت دقیق آمار واردات برنج و میزان برنج‌های موجود در انبارها را دارد، بنابراین بهتر است قبل از جلوگیری از ممنوعیت واردات برنج میزان موجودی انبارها رصد و برآورد شود، تا مشخص شود که رکود برنج داخلی مربوط به واردات برنج است یا عامل دیگری دارد.
تصمیمات لحظه‌ای وزارت جهاد کشاورزی
وزارت جهاد کشاورزی به دلیل تصمیمات ناگهانی در بسیاری مواقع مورد انتقاد قرار میگیرد. از یک سو تولیدکنندگان برنج و از سوی دیگر واردکنندگان به سیاست‌های این وزارتخانه خرده می‌گیرند. در برخی موارد نیز این انتقادات به حق بوده است.
چندی پیش این وزارتخانه به دلیل جلوگیری از ثبت سفارش واردات برنج مورد انتقاد قرار گرفت. به گفته معترضان سایت ثبت سفارش واردات برنج سال گذشته به علت گران بودن برنج ایرانی، باز شد تا با واردات قیمت‌ها را متعادل کنند اما امسال وزارت جهاد کشاورزی سایت ثبت سفارش واردات برنج را بست تا فروش برنج داخلی رونق بگیرد و با افزایش قیمت برنج داخلی، کشاورزان را ترغیب به کشت این محصول کند. با این اقدامات نمی‌توان از تولید داخلی حمایت کرد زیرا افزایش قیمت برنج داخلی برای حمایت از تولید کننده منجر به آسیب به‌مصرف‌کننده می‌شود.
آمار تقریبی قاچاق سال گذشته
مهر سال جاری، مسیح کشاورز ،دبیر انجمن واردکنندگان گفت: در سال گذشته حدود 500هزار تن برنج به کشور قاچاق شده است. اگرچه او گفته بود که این محصول در سال جاری، دیگر به‌صورت قاچاق به کشور وارد نمی‌شود اما در بهمن اعلام شد که قاچاق افزایش پیدا کرده است. آمار گمرک نیز نشان می‌دهد که در پنج ماه ابتدایی سال 95، حدود 500 هزار تن برنج به کشور وارد شده اما این رقم در مدت مشابه سال جاری به یک میلیون تن رسیده است و این امر نشان می‌دهد که واردات برنج قاچاق، جای خود را به واردات قانونی این محصول داده است. به گفته کشاورز در سال گذشته علاوه بر دریافت تعرفه گمرکی40درصدی، در هر کیلوگرم 500 تومان نیز مابه‌التفاوت دریافت می‌شد که با حذف دریافت این مابه‌التفاوت، در سال جاری میزان واردات برنج قاچاق به کشور به صفر رسیده است؛ بنابراین در این شرایط دیگر واردات قانونی برنج ارزان‌تر از قاچاق این محصول تمام می‌شود و واردات غیرقانونی این محصول از صرفه اقتصادی افتاده است و کسی برای واردات، به‌سمت قاچاق نمی‌رود.
برنج در صدر محصولات قاچاق
در این میان مسئولان وزارت جهاد کشاورزی از افزایش واردات قاچاق برنج به کشور خبر می‌دهند که بیشترین سهم را در میان سایر محصولات کشاورزی نیز داشته است. چندی پیش دبیر ستاد پایش محصولات کشاورزی وزارت کشاورزی از کشف بیش از 23 هزار تن انواع محصولات کشاورزی قاچاق خبر داد و گفت: بیشترین سهم به برنج با حدود 18 هزار تن اختصاص دارد. در 9 ماهه امسال حدود 2800 تن محصولات باغی و 20 هزار و 700 تن انواع محصولات زراعی به عنوان قاچاق کشف شده است که درمجموع به 23 هزار و 500 تن می‌رسد. عمده اقلام کشف شده شامل برنج با حجمی حدود 18 هزار تن، حبوبات 887 تن، گردو 534 تن، پرتقال 450 تن، پیاز 416 تن و 366 تن چای می‌شود که به بیش از 20 هزار تن می‌رسد. به گفته حمیدرضا شاه محمدی در 12 ماهه سال گذشته بیش از 40 هزار تن برنج قاچاق توسط متولیان کشف شده بودکه بسیاری از این محصولات از ته‌لنجی و واردات ملوانی به کشور وارد می‌شود اما به محض اینکه این محصولات از بندر خارج شود، قاچاق محسوب می‌شود.
افزایش واردات غیرقانونی با وجود توقف قاچاق!
همچنین بهمن سال جاری، رییس انجمن واردکنندگان برنج گفت: واردات قاچاق برنج متوقف شده است. از آنجایی که یک میلیون و 60 هزار تن برنج از ابتدای امسال از طریق واردات قانونی به کشور وارد شده و به دلیل اینکه مقدار واردات قانونی امسال بیش از سال‌های گذشته بوده، وزارت جهاد کشاورزی بدون توجه به میزان وارداتی که در سال‌های قبل از طریق قاچاق انجام می‌شد و بخشی از نیاز داخلی را پوشش می‌د‌اد، طی بخشنامه‌ای به سازمان توسعه تجارت، ثبت سفارش واردات برنج را به صورت موقت متوقف کرد. به گفته مرتضی شاه حسینی، میزان عرضه و تقاضای برنج وارداتی با یکدیگر برابری نمیکند. براساس آمار، در 10 تا 15 سال گذشته، به‌طور متوسط میزان مصرف برنج خارجی در هر ماه حدود 110 تا 120 هزار تن بوده است که در سه سال گذشته حدود 700 تا 800 هزار تن از آن از طریق واردات رسمی و حدود 600هزار تن‌نیز از طریق قاچاق به کشور وارد می‌شد.
رشد صعودی نرخ برنج‌های خارجی
از آنجایی که مرتضی شاه حسینی، رییس واردکنندگان برنج ماه گذشته گفته بود که قاچاق برنج متوقف شده است اما این روزها خبرهایی در خصوص 18 هزار تن واردات قاچاق شنیده می‌شود. بنابراین گویی تناقضی در این میان وجود دارد. این مساله را از رییس واردکنندگان برنج پرسیدیم، او در پاسخ به این پرسش که دلیل افزایش واردات قاچاق برنج چیست و بازار در چه حالی است، به «قانون» می‌گوید: زمانی که سایت ثبت سفارش را باز می‌کنند، ارز مبادلاتی را از برنج خارجی می‌گیرند و برنج خارجی در بازار گران می‌شود، به این ترتیب قاچاق افزایش پیدا می‌کند.
در 10 ماه گذشته میزان قاچاق برنج بسیار کاهش پیدا کرده بود؛ به این‌دلیل که سایت ثبت سفارش بسته بود، برنج خارجی در داخل کشور چندان گران و واردات قاچاق برای قاچاقچیان به صرفه نبود اما حالا با تغییر این شرایط قاچاق برنج به حالت‌قبل بازگشته است. آن زمان واردات برنج قاچاق بسیار کاهش پیدا کرده بود اما بانک مرکزی اعلام کرد که ارز به متقاضی تعلق میگیرد و به صورت مبادلاتی ارائه نمی‌شود، از طرفی ستاد تنظیم بازار مصوب کرد که باید ارز مبادله‌ای به واردات برنج تعلق گیرد اما بانک مرکزی این موضوع را قبول نکرد. اکنون کار به رییس جمهور، معاون رییس جمهور و حتی بالاتر از رییس‌جمهور نیز رسیده است.
قاچاقچیان خشنود شدند، مردم متضرر
شاه حسینی می‌افزاید:حدود 40 روز است که سایت ثبت سفارش باز شده اما از تاریخ اول بهمن بار نمی‌آیدوجنس گران شده است؛بنابراین با این وضعیت خوش به حال قاچاقچیان شده است. در این میان مردم متضرر می‌شوند زیرا برنج روز به روز گران تر می شود و باید بپذیریم که عده‌‌ای در ایران برنج خارجی مصرف می‌کنند و توان خرید برنج ایرانی را ندارند. از ابتدای سال تاکنون قاچاق متوقف شده بود، به دلیل اینکه تعرفه واردات از 40 درصد به 26 درصد رسید و ارز مبادله‌ای نیز در نظر گرفته شده بود؛بنابراین انگیزه‌ای برای واردات قاچاق نبود. این در حالی است که پیش از این حدود 600 میلیون دلار یعنی 600 هزار تن قاچاق به کشور وارد می‌شد که با این تمهیدات قاچاق به صفر رسید چون دیگر برای قاچاقچیان صرفه اقتصادی نداشت.
برنج خارجی به 9 هزار تومان نیز می‌رسد
رییس انجمن وارد کنندگان برنج در پایان می‌گوید:ارز مبادلاتی ندادندو برنج خارجی در کشور گران شده است. اکنون با وجود ارز آزاد،قاچاق برنج برای قاچاقچیان به صرفه است. به هر کجا که می‌شد، نامه نوشتیم و ارسال کردیم و با وجود اینکه 34 روز از باز شدن سایت ثبت سفارش می‌گذرد اما همچنان درگیر این موضوع هستیم و هیچ اتفاق مثبتی نیفتاده، در بعضی موارد پاسخ نامه‌ها را نگرفتیم و برخی گفتند که تغییرات در شُرف انجام است. حالا برنج خارجی در عمده فروشی کیلویی 7 هزار و 500 تومان پیدا نمی‌شود.
حداقل کیلویی هشت هزار تومان به بالا برای مصرف‌کننده تمام می‌شود. اگر مسئولان اقدامی در این‌خصوص انجام ندهند به 9 هزار تومان نیز می‌رسد. به اعتقاد بنده هدف جهاد کشاورزی همین است. آن‌ها فکر می‌کنند که اگر برنج خارجی گران شود، برنج داخلی نیز به همین میزان افزایش قیمت خواهد داشت اما این‌طور نیست. در حال حاضر بهترین برنج ایرانی هر کیلو 10 هزارو 500 تومان در کارخانه بسته بندی می‌شود اما تا به دست مصرف کننده برسد، افزایش چند هزار تومانی خواهد داشت.