هفته نامه کرگدن - نیوشا طبیبی: ایرانیان در فصول سرد سال خوراک هایی می خوردند که سرشتی گرم داشتند تا بتوانند سرمای زمستان را به قوّت بدن از سر بگذرانند؛ مثلا انواع حلوا که در سراسر ایران هنوز پخته می شوند.
از مصیبت هایی که بشر شهرنشین در این هفتاد سال اخیر به آن گرفتار آمده، از دست دادن تماشای ستارگان و آسمان شب است. شهرنشینان هم دیگر به آسمان نگاه نمی کنند که دیدن لوحی سیاه و یکدست و غبارآلود بر فراز شهر تماشا ندارد. بشر مدرن با از دست دادن منظرگاه ستارگان گویی جایگاه خود را در نظام هستی و آفرینش گم کرد و از باقی کائنات جدا و جایی بین مکعب های دست ساز خود در میان شهرها سایر شد. ایرانیان از همین دوستی خود با طبیعت سرسخت سرزمینشان، تمدنی منحصر به فرد آفریدند که آثار آن بر فرهنگ بشری هنوز زنده و پایدار است.
آن ها راه هایی جستند تا فصول سخت زیستن در این کشور چند اقلیمی را نه تنها تاب بیاورند بلکه از زیستن در این سرزمین بی مانند حس سرخوشی و رضایتمندی داشته باشند. ایرانیان در خوراک و پوشاک و رویه زندگی، همه چیز را با طبیعت پیرامون خود هماهنگ می کردند و با این تدبیر از تمامی ظرفیت ها و مواهبی که در سرزمینمان وجود داشت به بهترین شیوه بهره می بردند بی آن که در آن ها نقصانی به وجود آورند. ایرانیان در فصول سرد سال خوراک هایی می خوردند که سرشتی گرم داشتند و نیروزا بودند تا بتوانند سرمای زمستان را به قوّت بدن از سر بگذرانند. انواع حلوا که در سراسر ایران هنوز پخته می شوند، شیرینی ها و خوردنی های پرنیرو و خاصیتی هستند که نقشی بیش از تنقلات عادی در سفره ایرانی به خصوص در زمستان ها داشته اند.
هر ناحیه و اقلیمی هرکدام حلواهای رنگارنگی داشته و دارند که از مواد اولیه طبیعی همان ناحیه می ساخته و این حلواها نقشی مهم در تغذیه ایفا می کرده اند. از میان این حلواها، حلوای پشمک و حلوای ارده و حلوای شکری یزد، سوهان قم (که نوعی حلوای برشته شده است)، حلوای زعفرانی کاشان، حلوای خرمای کرمان و رنگینک شیرازی را می توان یاد کرد. ترحلوا و کاچی از دیگر انواع حلوا هستند که سخت مشهور و متداولند. پخت حلواها معمولا از یک قاعده عمومی پیروی می کرده است؛ سرخ کردن آرد یا نشاسته در روغن حیوانی و مخلوط کردن آن با میوه یا طعم دهنده های دیگر و شربت غلیظ شکر و بعد از آن ادامه دادن پخت تا آن جا که حلوا اصطلاحا به روغن بیفتند.
انواع حلوا در میان همسایگان شرقی و غربی و جنوبی ما هم رواج دارد. ترک ها، افغان ها و عرب ها حلواهای بی نظیر و خوش طعمی دارند. از میان حلواهای آنان، حلوای عمانی سخت مشهور است و در همه کشورهای عربی خورنده فراوان دارد. بهترین حلواهای عمانی را می توان از عطر روغن حیوانی و کندر شناخت. نوعی از همین حلوای عمانی در ایران از صداها سال پیش رایج است که البته طعم و رنگ ایرانی گرفته و نشانی از اصل خود ندارد. روش پختن حلوای مسقطی از عمان به ایران آمده و بنا بر ذوق ایرانی شکلی دیگر گرفته است.
از انواع حلواهای قدیمی ایرانی که طبخ آن ها ترک شده می توان این ها را یاد کرد: حلوای گل سرخ، حلوای زردک، حلوای گل زد، حلوای گل به، حلوای پسته و حلوای نشاسته. برای آن که طعم حلوای قدیمی را در این هوای زمستانی بچشید و به دوستان هم بچشانید، از روی دستوری قدیمی- کتاب جامع الصنایع- این حلوا را بپزید.
«طریقه حلوای نشاسته، نشاسته را بکوب، از الک درکن، میان روغن سرخ کن. شیره هل را بریز، گلاب بریز میان آن، قند بریز میان نشاسته. روغن که افتاد، بردار بخور.»
به جای شیره هل از گرد هل و به جای قند از گرد قند یا شکر استفاده کنید. روغن هم که به نظر من لازم است روغن حیوانی یا کره فراوان باشد تا طعم و عطر واقعی حلوای ایرانی از کار درآید. هم زدن دائمی مایه حلوا بر سر اجاق تا خود را بگیرد و به روغن بیفتد از رموز کار است.
حلوا که طبخ و با دوستان و یاران میل فرمودید، با مهمانان بنشینید و «چاووش 10» یا همان مجموعه «به یاد استاد حسین طاهرزاده» را بنیوشید. استاد لطفی در این مجموعه به همراه گروه شیدا و صدیق تعریف، فضای موسیقی قاجاری را به خوبی بازسازی فرموده اند. پیش درآمد و تصنیف سه گاه اثر استاد بزرگ درویش خان و نوازندگی بی بدیل استاد لطفی به همراه طعم و عطر حلوای نشاسته، شما را به روزگاری خواهدبرد که آدمی نسبت نزدیک تری با زمین و آسمان و زیبایی و مهربانی داشت. «صبحدم ز مشرق طلوعی در جهان کن/ بزم ما منور ز رویت یک زمان کن...»
