تومور خوش‌خیم غده هیپوفیز (آدنوم): علائم و تشخیص
با دلگرم همراه باشید تا با نشانه ها و درمان تومور هیپوفیز بیشتر آشنا شوید.
تومورهای هیپوفیز
رشد غیرطبیعی در ((غده هیپوفیز)) که باعث فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری بیش از معمول سایر غدد درون‌ریز می‌گردد. تومورهای هیپوفیز ممکن است خوش‌خیم و یا بدخیم باشند، ولی حتی در صورت بدخیم بودن نیز این تومورها به‌ندرت به سایر نواحی بدن گسترش می‌یابند. تومورهای هیپوفیز در هر دو جنس و در همه سنین دیده می‌شوند، ولی در سنین 50-30 سال شایعترند.
علل ایجاد تومور غده هیپوفیز
دلیل آشکاری برای ایجاد تومور غده هیپوفیز وجود ندارد. در برخی موارد ممکن است به دلیل تحریک از سوی هیپوتالاموس باشد؛ هیپوتالاموس قسمتی از مغز است که به هیپوفیز سیگنال می‌فرستد تا هورمون تولید کند.حدود 1 تا 5 درصد موارد تومور غده هیپوفیز ارثی است. قطعاً به ندرت عوامل وراثتی منجر به افزایش خطر ابتلا به تومور هیپوفیز می‌شود.
یک اختلال شایع مولتیپل اندوکرین نئوپلازی (سلول‌های درون‌ریز غیر نرمال چندگانه نوع 1) است که باعث ایجاد تومورها در غده‌های درون‌ریز (که ترشحات خود را به درون خون می‌ریزند و هیپوفیز نیز از این نوع غدد است) و اولین قسمت روده کوچک می‌شود. کارنی کمپلکس عامل دیگری است که باعث ایجاد چند نوع تومورها می‌شود که تومور غده هیپوفیز نیز از این نوع است.
تشخیص تومورهای غده هیپوفیز
ارزیابی و معاینه بیمارانی که به تومور غده هیپوفیز مبتلا هستند توسط متخصصین غدد درون‌ریز (اندوکرینولوژیست) که در هورمون‌ها تخصص دارند انجام می‌شود. گاهی اوقات ممکن است بیماران قبل از مراجعه به متخصص غدد درون‌ریز بسته به علائم خود توسط شماری از متخصصین ازجمله چشم پزشکان، متخصصین مغز و اعصاب (جهت سردرد و سرگیجه) ویزیت شده باشند.
پس از ارزیابی علائم بیمار و انجام آزمایش‌های کلینیکی دقیق، یکی از متخصصین غدد درون‌ریز ما ترتیب انجام برخی آزمایش‌های خونی را خواهد داد تا سطح هورمون‌های مختلف غده هیپوفیز را اندازه‌گیری کند. گاهی اوقات لازم است آزمایش‌های خون پیچیده‌ی بیشتری انجام شود، که ممکن است در آن قبل از اندازه‌گیری هورمون به بیمار یک تزریق یا نوشیدنی گلوکز داده شود.
بهترین نوع تصویربرداری برای مطالعه‌ی غده هیپوفیز روشی است که به آن ام آر آی می‌گویند. برای این نوع تصویربرداری، بیمار باید روی تخت در یک تونل طویل به مدت یک ساعت به پشت بخوابد. اگر اسکن ام آر آی نشان دهد که ممکن است تومور با عصب بینایی تماس پیدا کند، از شما درخواست می‌شود که یک تست از میدان دید خود در مرکز چشم پزشکی انجام دهید.
علایم شایع غده ی هیپوفیز
- تاری دید
- دوبینی
- منگی یا افتادگی پلک ناشی از فشار تومور بر روی اعصاب چشم
- سردرد در ناحیه پیشانی
- تهوع و استفراغ
- تشنج
- آبریزش بینی
- تشنگی بیش از معمول
- تغییرات در قاعدگی
- افزایش وزن توجیه‌نشده
- عقب‌افتادگی رشد یا رشد بیش از حد در کودکان
- قند خون پایین
- فشار خون پایین
- از دست رفتن دید محیطی
- علایم اختلالات سایر غدد درون ریز
دارو درمانی و عمل جراحی تومور هیپوفیز
هر یک از این روش ها با توجه به شرایط بیمار توسط متخصص جراح مغز و اعصاب و متخصص غدد درون ریز مورد استفاده قرار می گیرد و پیگیری بیمار توسط این متخصصان برای کاهش عوارض بیماری در حال و آینده بیماری به عمل می آید.بعضی از تومورها فقط در زنان و بعضی از تومورها هم در زنان و هم در مردان دیده می شود.
علت بروز تومور ناشناخته است
گاهی اوقات اختلالات ژنتیکی زمینه ساز بروز تومور می شوند که بسیار نادر است و با فعالیت های همزمان غدد درون ریز همراه است.بیماری های ژنتیکی، اختلالات عمومی بدن مانند دیابت، مصرف بعضی داروها و ترشح هورمون فوق کلیه باعث تشدید تومور هیپوفیز می شود و بیماران در صورت مصرف داروهایی که باعث فعالیت‌های هورمونی می شود باید پزشک معالج را از مصرف این داروها مطلع سازند. بیماران در صورت هر گونه افزایش وزن غیرطبیعی، ترک پوستی در ناحیه شکم، افزایش رشد به صورت نامتناسب، تغییر خطوط چهره به پزشک متخصص مراجعه کنند تا ضمن معاینه و تصویربرداری احتمال وجود ضایعات تومور در بیماران برطرف شود.درمان تومور غده هیپوفیز به عوامل بسیاری بستگی دارد.
ازجمله:
- محل تومور
- اینکه آیا تومور مقدار بیش از حدی از هورمون خاصی تولید می‌کند
- حال عمومی بیمار و اولویت راجع به گزینه‌های درمانی بالقوه
- به دلیل اینکه تومور غده هیپوفیز می‌تواند روی بسیاری از سیستم‌ها و اندام‌های مختلف بدن تأثیر بگذارد، برای هر شخص پزشکانی با تخصص‌های مختلف با هم کار می‌کنند تا یک طرح درمانی کارآمد برای او فراهم کنند.
مشاهدات
منظور از مشاهدات، ارزیابی متخصص مغز و اعصاب و یا متخصص غدد درون‌ریز است که در آن آزمون‌های تصویربرداری به صورت دوره‌ای انجام می‌شود. ممکن است لازم شود درمان به تعویق بیفتد، به عنوان مثال، وقتی تومور غده هیپوفیز رشد می‌کند یا علائم بیماری در حال وخیم‌تر شدن هستند.
جراحی تومورهای غده هیپوفیز
جراحی از رایج‌ترین روش‌های درمان تومورهای غده هیپوفیز است. اگر تومور غده هیپوفیز خوش‌خیم باشد و در قسمتی از مغز قرار گرفته باشد که جراح مغز و اعصاب بتواند به راحتی آن را کامل و بدون هیچ آسیبی بردارد، ممکن است جراحی تنها درمان موردنیاز باشد.
جراحی در مواردی توصیه می‌شود که موارد زیر اتفاق بیفتد:
- تومور در حال تولید هورمون‌هایی است که با دارو قابل‌کنترل نیست
- تومور به وسیله‌ی فشار وارد کردن به غده هیپوفیز و یا دیگر قسمت‌های سیستم عصبی باعث اختلال در سلامت فرد می‌شود.
- بر خلاف درمان‌های قبلی با دارو و یا جراحی، تومور هنوز در حال رشد است
رایج‌ترین انواع عمل جراحی تومور غده هیپوفیز عبارتند از:
- جراحی آندوسکوپیک از راه بینی
- جراحی آندوسکوپیک مغزی
- جراحی برداشت مغز
درمان تومور غده هیپوفیز با دارو (دارودرمانی)
دارودرمانی بعضاً برای کنترل ترشح هورمون توسط تومور غده هیپوفیز بسیار مؤثر است. دارو می‌تواند تومور را از تولید هورمون بیش از حد متوقف کند یا آن را کوچک کند تا به غده هیپوفیز یا دیگر قسمت‌های سیستم عصبی فشار وارد نکند.
دارودرمانی معمولاً برای درمان تومور غده هیپوفیز استفاده می‌شود:
بروموکریپتین و کابرگولین شاید برای آدنوم هیپوفیز که پرولاکتینوما نامیده می‌شود مؤثر باشد. پرولاکتینوما مقدار زیادی هورمون پرولاکتین تولید می‌کند. این داروها با کاهش تولید هورمون پرولاکتین و اغلب با کوچک کردن تومور می‌تواند پرولاکتینوما را درمان کند.
مکمل‌های سوماتوستاتین مانند لانرئوتید و اکتروتید برای تومورهای هیپوفیزی توصیه می‌شود که سبب ترشح بیش از حد هورمون شده است. این داروها تولید هورمون را کاهش می‌دهند و ممکن است اندازه تومور را نیز کاهش دهند. این داروها همچنین برای درمان تومورهایی که هورمون تیروئید بیش از حدی تولید می‌کنند، نیز استفاده می‌شوند. پگویزومانت یا سوماورت تأثیر افزایش بیش از حد هورمون در بدن را متوقف می‌کنند.
کتوکونازول یا نیزورال تومور غده هیپوفیزی را نشان می‌دهند که باعث گردی صورت و قوز بین شانه‌ها و دیگر علائم بدن می‌شود و مقدار زیادی کورتیزول (یک هورمون استروئیدی طبیعی) تولید می‌کند. این داروها ترشح هورمون کورتیزول را کاهش می‌دهند، اما تومور را کوچک نمی‌کنند و تولید هورمون را توسط آن را متوقف نمی‌کنند.اگر تومور غده هیپوفیز توانایی بدن در ترشح هورمون‌های لازم را کاهش داده باشد یا اگر سطح ترشح هورمون بعد از عمل جراحی بسیار پایین باشد، ممکن است روش درمان جایگزین هورمونی در منزل ادامه یابد.
پرتودرمانی برای تومور غده هیپوفیز
پزشکان برای تومورهایی پرتودرمانی را توصیه می‌کنند که شرایط زیر را داشته باشند:
- امکان برداشت کامل تومور بدون خطر وجود ندارد.
- به سرعت در حال رشد است.
- اندازه آن با دارو کاهش پیدا نمی‌کند.
- در جایی از مغز قرار گرفته که عمل جراحی در آن ناحیه خطرناک است.
- بعد از عمل جراحی دوباره عود کرده است پرتودرمانی برای تومورهای غده هیپوفیز به تدریج اثر می‌گذارد و همچنین ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها رشد تومور را کنترل کند و تولید هورمون توسط آن را متوقف کند.
دو نوع پرتودرمانی برای تومورهای غده هیپوفیز وجود دارد:
- پرتودرمانی با تابش پرتو از خارج
- پرتودرمانی مستقیم بافت حین جراحی
پس از درمان
پس از جراحی یا پرتودرمانی، ممکن است به داروهایی برای جایگزینی یا کنترل تعادل هورمون‌ها در بدن نیاز باشد. ممکن است برخی افراد قادر باشند در نهایت مصرف به داروهای هورمونی را متوقف کنند.
پس از درمان پزشک با درخواست انجام اسکن ام آر آی و آزمایشات خون و ادرار روند درمان را پیگیری می‌کند تا ببیند غده هیپوفیز خوب کار می‌کند یا نه.
گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
