علل کمبود منگنز شامل رژیم غذایی نامناسب، مصرف بیش از حد سایر مواد معدنی و تعرق بیش از حد می‌باشد. کمبود منگنز به طور منفی بر عملکرد سیستم آنزیمی بدن اثر گذاشته، در نتیجه منجر به ایجاد یک سلسله علائم می‌شود. جهت مروری کلی بر ناکافی بودن منگنز مقاله‌ی حاضر را مطالعه بفرمایید.
منگنز، که مخفف آن به لاتین Mn می‌باشد، یک ماده‌ی معدنی است که برای عملکرد طبیعی بدن بسیار مهم و حیاتی می‌باشد. این ماده از اجزاء متالوآنزیم‌هایی مانند فسفوانول‌پیرووات دی‌کربوکسیلاز (phosphoenolpyruvate decarboxylase)، آرژیناز و گلوتامین سنتتاز است. این ماده معدنی نقش مهمی در فعال کردن آنزیم‌های بدن، که برای سوخت و ساز اسیدهای آمینه، کربوهیدرات‌ها، اسیدهای چرب و کلسترول مهم می‌باشند، ایفاء می‌کند. در واقع، کاربردهای منگنز در بدن متمرکز بر تحریک سیستم آنزیمی می‌باشد. منگنز یک ماده معدنی سمی کم نیاز ضروری است، که مقدار بیش از حد آن و یا کمبود این ماده‌ی معدنی با چندین عارضه‌ی پزشکی همراه خواهد بود.
بررسی اجمالی کمبود منگنز
اکثر ما از نقش ماده‌ی معدنی منگنز جهت فعال سازی آنزیم آگاهی و اطلاعی نداریم. مقدار کل منگنز موجود در بدن یک فرد بالغ در حدود 15 تا 20 میلی‌گرم می‌باشد. از میان تمام قسمت‌های بدن، استخوان‌ها حاوی بالاترین مقدار منگنز می‌باشند. این ماده معدنی همچنین در غده هیپوفیز، غدد آدرنال، کبد، لوزالمعده و کلیه یافت می‌شود. دانستن میزان مصرف مجاز روزانه‌ی (RDA) منگنز به وضوح می‌تواند به فرد در جلوگیری از کمبود بدن از این ماده‌ی معدنی کمک کند. نیاز یک فرد بزرگسال به منگنز روزانه در حدود 3ر2 میلی‌گرم یا کمی بیشتر است. بخش بزرگی از این نیاز روزانه از رژیم غذایی تأمین می‌شود. نکات زیر به طور اختصار در مورد کمبود منگنز توضیحاتی ارائه می‌کند.
علل
یکی از عوامل اصلی خطر برای کمبود این ماده‌ی معدنی، رژیم غذایی و مصرفی نامناسب یا ضعیف است. در حالی که غلات و حبوبات منابع خوبی از منگنز به حساب می‌آیند، بیشترین مقدار این عنصر ضروری در طول فرآوری و پردازش مواد غذایی از دست می‌رود. مشاهده شده است که منگنز به مقدار قابل توجهی در طول تعریق دفع می‌شود. با توجه به آن، یکی دیگر از عوامل سببی کمبود منگنز تعریق بیش از حد است. به منظور حفظ وضعیتی متعادل از آن، مقدار دفع شده بایستی از طریق رژیم غذایی جایگزین و جبران شود. علاوه بر رژیم غذایی نامناسب و تعریق، مصرف بیش از حد مواد معدنی دیگر (کلسیم، منیزیم و آهن) نیز به میزان جذب کم منگنز ارتباط دارد.
علائم
کمبود منگنز با شرایط پزشکی مختلفی در ارتباط است. این وضعیت با توجه به این واقعیت قابل درک است که این ماده‌ی معدنی ضروری در عملکرد سیستم آنزیمی درگیر می‌باشد. منگنز به طور غیر مستقیم مسئول تنظیم سطوح قند خون است. و افت و کمبود در سطح این ماده‌ی معدنی عاملی کلیدی در ایجاد تحمل ضعیف گلوکز به حساب می‌آید. از آنجا که این ماده‌ی معدنی آنزیم‌ها را جهت تشکیل استخوان فعال می‌سازد، کمبود آن منجر به پوکی استخوان و مشکلات اسکلتی مشابه می‌شود. مقدار ناکافی از این ماده معدنی تولید کلاژن را کاهش می‌دهد و مدت زمان بهبود زخم را طولانی می‌سازد. دیگر علائم بالینی کمبود منگنز به شرح زیر است:
• حالت تهوع
• استفراغ
• سرگیجه
• تغییر در رنگ مو
• رشد آهسته مو
• خارش یا جوش پوستی و التهاب پوست
• اختلال عملکرد پانکراس
• سندرم متابولیک
• فشار خون بالا
• مشکلات شنوایی
• کاهش سطح کلسترول
• اختلالات میتوکندری
• کمبود سلنیوم
• ناباروری
درمان
مصرف غذاهای غنی از منگنز بی‌خطرترین و اطمینان بخش‌ترین راه درمان این کمبود ماده مغذی است. این ماده در مقادیر و درصد بالایی در سبزیجات برگ‌دار، غلات سبوس‌دار، لوبیا، سویا، حبوبات، آجیل، تخم مرغ و صدف یافت می‌شود. چنانچه بیمار پاسخ مناسبی به درمان اصلاح و تعدیل رژیم غذایی نشان ندهد، ممکن است پزشک مکمل‌های غذایی حاوی این ماده معدنی را تجویز نماید. این مکمل‌ها با هر یک از این مواد تشکیل دهنده یعنی اسید آمینه، اسید گلوکونیک، پیکولینات، کلرید و سولفات تنظیم و فرموله می‌شوند.
مصرف مکمل‌های منگنز
در خصوص مصرف مکمل‌های منگنز نکته و احتیاطی که بایستی بکار گرفته شود این است که این مکمل‌ها بایستی تحت تجویز و راهنمایی دقیق پزشکی مصرف شوند. در حالی که منگنز به طرق مختلفی برای بدن مفید می‌باشد، اما این یک ماده‌ی معدنی سمی کم نیاز ضروری است، به این معنا که مصرف بالای آن موجب بروز علائم مسمومیت و سمیت می‌شود. مصرف بیش از حد آن همراه با اثرات منفی است، که در مجموع به نام جنون منگنز خوانده می‌شود. علائم عبارتند از توهم، تند خویی و مشکلات عصبی مشابه می‌باشد. در اغلب موارد، مسمومیت در افرادی که در معرض گرد و غبار منگنز برای یک زمان طولانی قرار گرفته باشند، گزارش می‌شود.
به طور خلاصه بایستی گفت که، شرایط پزشکی مرتبط با کمبود منگنز ظاهراً به ندرت آشکار می‌شود. این امر عمدتاً به دلیل این واقعیت است که عنصر منگنز در چندین ماده‌ی غذایی یافت می‌شود. همچنین، هنگامی که بدن دچار کمبود منگنز می‌شود، منیزیم و کبالت جهت فعال کردن برخی از آنزیم‌ها جایگزین آن می‌شوند. افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری کمبود منگنز قرار دارند بایستی به یاد داشته باشند که وارد نمودن مواد غذایی غنی از منگنز به برنامه رژیم غذایی به طور منظم راهی ساده جهت بدست آوردن مقدار مورد نیاز از این ماده معدنی ضروری است.
