حقوق نزدیک ترین ارحام والدین!

دعای پدر و مادر بیش از هر کس دیگر در حق فرزندان مستجاب می‌شود. بنابر روایات متعدد، خداوند متعال با دعای پدر و مادر، گناهان بسیاری را از فرزندان می‌بخشد; از این رو والدین موظفند که در صورت مشاهده آثار پشیمانی و توبه در رفتار و گفتار فرزندان برای آنان استغفار کرده‌، بخشش گناهان آنان را از خداوند متعال بخواهند. آیات 97 و 98 سوره یوسف درباره تقاضای برادران یوسف از پدر برای استغفار و پذیرش آن از سوی حضرت یعقوب حکایت می‌کند.
دین اسلام بزرگترین هوادار حقوق فرزندان است و در کنار اینکه حق والدین بر فرزندان را سفارش می کند حقوق فرزندان بر والدین را نیز تذکر داده است و در واقع به پدر و مادر به عنوان باغبانانی دلسوز دستور می دهد که در پرورش این گل‌های زیبای زندگی بکوشند.
به هر حال فرزندان دارای حقوقی هستند که والدین از مسئولان ادای این حقوقند و وقتی پدر و مادر تمام وظایف خود در مقابل غنچه های زندگیشان را (از جمله تربیت صحیح و آموزش احکام الهی و آموزه های دینی) به درستی انجام دهند نتیجه زحمات خود را که فرزندانی صالح است را خواهند دید که البته همین میوه های نورسیده باقیات صالحات والدین در قیامتند. رسول اکرم-صلی الله علیه وآله و سلم- فرمود: "فرزند سه حق بر پدر دارد: اول انتخاب نام نیکو، دوم کتابت، نوشتن و سواد آموزی، سوم ازدواج، زمانی که فرزند بالغ شد." (بحارالانوار، ج 6، 24 ; محجة البیغاء، ج 2، ص 66)
حق تربیت، از مهمترین حقوق
کسی که می خواهد دیگری را تربیت کند، باید در عمل، به آنچه می گوید پای بند باشد. پدر و مادری که به تربیت فرزند خود علاقه مندند، باید خود، دارای فضایل اخلاقی باشند و همواره رفتار صحیح را رعایت کنند تا فرزندانشان با آسودگی خاطر، در عمل از آنها الگو گیرند.
والدین باید حقوق فرزندان را بشناسند تا بتوانند در تربیت آنان موفق باشند. حضرت امام علی بن الحسین (علیه السلام) در مورد حق فرزند فرموده است: «حق فرزند این است که بدانی او جزیی از وجود تو و در دنیا با هر خیر و شری که دارد به تو منسوب است، و تو در حسن تربیت، راهنمایی به خدا، کمک به او در اطاعت از تو و ایجاد روحیه فرمان پذیری مسئولی و در این زمینه پاداش یا کیفر داری؛ پس با وی چنان رفتار کن که در دنیا آثار نیک تربیتت مایه سرافرازی و زینت تو باشد و در آخرت به سبب انجام وظیفه در پیشگاه الهی معذور باشی» (تحف العقول، ابن شعبة الحرانی، ص 189)
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرموده است: «مروا صبیانکم بالصّلاه اذا کانوا ابناء سبع سنین». والدین آن گاه دلسوز حقیقی فرزندانند که بیش از آنچه در اندیشه دنیای فرزندان خود هستند، به فکر معنویات و آخرتشان باشند که سعادت و رستگاری این جهان نیز بدان وابسته است.
از دیدگاه اسلام، رشد انسان پس از تولد در چند مرحله متوالی صورت می گیرد. از پیامبر در این زمینه روایت شده «فرزند تو هفت سال آقا، هفت سال مطیع و بنده و هفت سال وزیر است اگر تا 21 سالگی خوی و خصلت هایش را پسندیدی که خوب است، وگرنه او را به حال خویش رها کن؛ زیرا تو در پیشگاه خداوند معذوری» ((بحارالانوار، ج 104، ص 95)
از مهمترین سفارش‌های قرآن به پدر و مادر در مورد فرزندان:
1ـ «خدا درباره فرزندانتان به شما سفارش می‌ کند» («یُوصِیکُمُ الله فِی أَوْلادِکُمْ»؛ نساء، 11)
2ـ «و ابراهیم گفت: اى پروردگار من، این سرزمین را ایمن گردان و مرا و فرزندانم را از پرستش بتان دور بدار» («وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَ اجْنُبْنی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنام»؛ ابراهیم، 35)
مسلمانان تعلیم و تربیت یافته که در مکتب دین حنیف و ابراهیم پرورش یافته‌‌ اند - چه بر حسب نسب با ابراهیم (علیه السلام) ارتباط و انتساب داشته یا نداشته باشند - باید نسبت به فرزندشان خیرخواه و دعاگو باشند.
3ـ در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: « مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شیر می‌دهند. (این) براى کسى است که بخواهد دوران شیرخوارگى را تکمیل کند» («یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ»؛ بقره، 233)
4ـ «خداى را بپرستید و هیچ چیز شریک او مسازید و با پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و همسایه خویشاوند و همسایه بی‌گانه و یار مصاحب و مسافر رهگذر و بندگان خود نیکى کنید» (نساء، 36) در این آیه شریفه خداوند همه ما را به نیکی دعوت نموده است که در کنار نیکی به پدر و مادر، نیکی به خویشاوندان – که فرزندان نیز از آنان هستند – را نیز توصیه نموده است.
5ـ «(درباره فرزندان، کار را) با مشاوره شایسته انجام دهید» («أْتَمِرُوا بَیْنَکُمْ بِمَعْرُوف»؛ طلاق، 6)
یعنى شما پدران و مادران در باره فرزندان ما بین خودتان به وجه نیکو مشورت کرده، سخن یکدیگر را قبول کنید تا این‌که مادر به تربیت طفل و شیر دادن به آن به طریق متعارف مواظبت نماید و اگر سخت‌گیرى کنید - که مادر مزد زیاد خواهد یا پدر مزد کم دهد و از همدیگر بهانه گیرند - پس به زودى بی‌گانه شیر دهد آن موجود را (که بی‌شیر نماند) البته باید که نفقه دهد هر کس به فراخور دارایى خود آن‌که مال سرشار دارد از سرشار خود و آن‌که تنگ روزى باشد، پس به حد امکان نفقه دهد از آنچه داده است خدا (او را) (طلاق، 6 و 7)
«حق فرزند این است که بدانی او جزیی از وجود تو و در دنیا با هر خیر و شری که دارد به تو منسوب است، و تو در حسن تربیت، راهنمایی به خدا، کمک به او در اطاعت از تو و ایجاد روحیه فرمان پذیری مسئولی و در این زمینه پاداش یا کیفر داری؛ پس با وی چنان رفتار کن که در دنیا آثار نیک تربیتت مایه سرافرازی و زینت تو باشد و در آخرت به سبب انجام وظیفه در پیشگاه الهی معذور باشی» (تحف العقول، ابن شعبة الحرانی، ص 189)
6ـ و در نهایت، بر اساس قانون الهی، تمام فرزندان از والدین خود ارث خواهند برد و این نیز نوعی نیکی است که از والدین به فرزندان خواهد رسید.
کلام آخر اینکه:
حال که دانستیم اولین نقطه مسیر هدایت و عاقبت بخیری هر انسانی تربیت شایسته و صحیح والدینش است و در واقع والدین اولین مسئولان هدایت بشریند پس باید بیش از گذشته در راه تربیت و هدایت شایسته فرزندامان به سمت کمال بکوشیم. و اولین قدم در این راه این است که ابتدا نفس خود را بازبینی کامل کنیم زیرا که خداوند متعال در قرآن می فرماید: «قد افلح من زکیها و قدر خاب من دسّیها» هر که نفسش را تربیت و تزکیه نمود، رستگار است و هر که آن را با گناه پلید گرداند زیانکار است.
و توجه به این نکته ضروری است که والدین در تربیت دینی نباید به آموزش چند نمونه عبادت ظاهری اکتفا کنند، بلکه باید آنان را با احکام و فرایض اسلامی، آشنا سازند و راهنمایی‌های سعادت بخش دینی را در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی فرزندان وارد نمایند و راه درست را به آنان بشناسانند و توجه کنند که همه ی اینها با ملاطفت و عطوفت باشد.
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرموده است: «مروا صبیانکم بالصّلاه اذا کانوا ابناء سبع سنین». والدین آن گاه دلسوز حقیقی فرزندانند که بیش از آنچه در اندیشه دنیای فرزندان خود هستند، به فکر معنویات و آخرتشان باشند که سعادت و رستگاری این جهان نیز بدان وابسته است.
منابع:
سایت حوزه
سایت اندیشه قم
سایت پژوهه
سایت پرسمانی