کبد دستگاه فرآوری شیمیایی بسیار ویژه‌ای در بدن است. 30 درصد خون بدن در هر دقیقه در کبد جریان می‌یابد و واکنش‌های شیمیایی برای سم‌زدایی، افزودن و ذخیره کردن مواد غذایی ضروری بر روی آن صورت می‌گیرد. این فرآیند حیاتی را «متابولیسم» می‌نامند و سلول‌های کبد که «هپاتوسیت» نامیده می‌شود این کار را انجام می‌دهند تا بدن به خوبی کار کند. در واقع کبد همواره در حال کار است و از بدن مراقبت می‌کند.
کبد : دستگاه فرآوری مواد غذایی
هنگامی که غذا هضم می‌شود، مواد مغذی وارد خون می‌شوند و مستقیماً برای فرآوری به کبد می‌روند. بسته به کم و زیاد بودن این مواد در خون، کبد آنها را در خون به جریان می‌اندازد یا برای زمانِ نیاز ذخیره می‌کند.
کبد، بدن را پرانرژی نگه می‌دارد
همه می‌دانیم که برای انرژی نیاز به کربوهیدرات داریم. اما آیا می‌دانستید این کبد است که آزادسازی این منبع انرژی حیاتی را به عهده دارد؟
هنگامی که کربوهیدرات‌ها در لوله‌ی گوارش به گلوکز تبدیل و جذب خون می‌شوند، به کبد می‌روند تا سطح گلوکزِ خون بوسیله‌ی کبد تنظیم شود. کبد مقدار اضافی گلوکز را به کلیگوژن تبدیل می‌کند و هنگامی که بین وعده‌های غذایی، در حین ورزش یا روزه گرفتن که قندخون کاهش می‌یابد، آن را دوباره تبدیل به کلوگز و وارد خون می‌کند.
کبد، چربی می‌سازد
کبد کارخانه‌ی چربی‌سازی بدن است؛ در کبد چربی‌ها شکسته می‌شوند و به صورت لیپوپروتئین، کلسترول و فسفولیپید ترکیب می‌شوند. اگر چربی بیش از حد نیاز باشد، کبد اسیدهای چرب و گلیسرول را با هم ترکیب می‌کند و به صورت مولکول‌های چربی در می‌آورد و در قسمت‌های مختلف بدن (مثلاً زیر پوست) ذخیره می‌کند. سپس هنگامی که انرژی بدن کم می‌شود، یعنی بین وعده‌های غذایی یا در زمان ورزش، دوباره همین سلول‌های چربی را به گلیسرول تبدیل می‌کند و اسیدهای چرب باقیمانده نیز منبع دیگری برای انرژی هستند.
کبد، پروتئین را فرآوری می‌کند
پروتئین‌ها نیز برای سلامت بدن حیاتی هستند، و در این مورد هم، کبد آنها را تبدیل می‌کند. وقتی پروتئین‌ها در روده‌ها به آمینواسیدها شکسته می‌شوند، وارد جریان خون می‌شوند و مستقیماً به کبد می‌روند. در این حالت سلول‌های کبد (هپاتوسیت‌ها) وارد عمل می‌شوند و نیتروژن را از پروتئین جدا می‌کنند؛ این نیتروژن به سرعت به آمونیاک تبدیل می‌شود که ماده‌ای بسیار سمی است. پس از آن کبد آمونیاک را به سرعت تبدیل به اوره می‌کند، که بوسیله ادرار دفع می‌شود. آمینواسیدهای اضافی در کبد تبدیل به چربی و ذخیره می‌شوند تا در مواقع لزوم به گلوکز تبدیل شوند.
کبد مخزن انواع مواد ضروری برای سلامت بدن
علاوه بر گلیکوژن، بسیار از ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز در کبد ذخیره می‌شوند تا در هنگام نیازِ بدن، دوباره به مصرف برسند. هر یک از سلول‌های کبد بسیاری از ویتامین‌های ضروری مانند A، B12،D، E و K و مواد معدنی همچون آهن و مس را در خود ذخیره می‌کند.
کبد چطور از بدن مراقبت می‌کند؟
هنگامی که مواد سمی زیان‌آور وارد جریان خون می‌شوند، کبد به سرعت خون را سم‌زدایی می‌کند و این مواد را تخریب می‌کند. بعضی از این مواد سمی ممکن است محصول جانبی یک متابولیسم معمولی باشند، و بعضی دیگر ممکن است در اثر مصرف مواد مخدر یا الکل وارد خون شده باشند. علاوه بر این، کبد با فیلتر کردن خون، سلول‌های مرده و باکتری‌های مضر را از خون جدا می‌کند، نیتروژن و کلسترول را فرآوری و اثر هورمون‌های مضر را خنثی می‌کند. پس از آن مواد ناخواسته و زیان‌آور برای دفع به کلیه‌ها و روده‌ها منتقل می‌شوند. کبد برای کمک به جذب چربی و ویتامین‌های محلول در چربی و بیرون راندن مواد اضافی از بدن، ماده‌ای به نام «صفرا» ترشح می‌کند. صفرا در کیسه‌ی صفرا انباشته می‌شود، و از آنجا به روده سرازیر می‌شود.
گروه ترجمه پارسی طب
منبع : loveyourliver.com.au