علی-علیه‌السلام

کلمات امیرالمؤمنین علیه السلام از قدیم ترین ایام با دو امتیاز همراه بوده است و با این دو امتیاز شناخته می شده است: یکی فصاحت و بلاغت، و دیگر چند جانبه بودن و به اصطلاح امروز چند بعدی بودن

علامه مجلسی در بحارالانوار نامه ای را که علی علیه السلام به بعضی از عاملین خود نوشته است، نقل کرده و بخش هایی از این نامه را توضیح داده است. در قسمتی از این نامه در خصوص مدارای حاکم اسلامی با مردم چنین آمده است:

در نظام های سیاسی و اجتماعی گذشته، بحث «حقوق شهروندی » - که «آزادی » یکی از اصلی ترین شاخصه های آن است - آنچنان که در جوامع امروزی مطرح می باشد، مطرح نبوده است

فخرالدین بن محمدعلی طریحی (1085ق)

نویسنده در این گفتار بر این نکته تاکید می ورزد که به دلیل تاثیر و نقش بیشتر دولت و سایر نهادهای جدید، نقش فرد کمتر از جامعه قدیم است و بر این اساس، اخلاق کارکرد جدیدی در حوزه اجتماعیات پیدا می کند و عدالت نیز از همین قبیل است.