عصر ایران - کرم های یال اسبی (Horsehair worms) حیواناتی لاغراندام و گاهی اوقات دراز هستند که به دلیل حرکت پیچ و تابی و خود شناخته شده هستند. آنها به نام کرم های گوردی (Gordian worms) نیز شناخته می شوند که این نام را از گره گوردی (Gordian knot) گرفته اند. اغلب این گونه به نظر می رسد که کرم های یال اسبی هنگام حرکت بدن خود را گره می زنند.
لاروهای این کرم انگل بندپایان، به ویژه حشرات هستند. زمانی که یک لارو بالغ شده و آماده ترک بدن میزبان است، کنترل رفتار این حیوان را به روشی جالب توجه در اختیار می گیرد.
بیش از 300 گونه کرم یال اسبی شناخته شده است. چند مورد از ورود کرم های یال اسبی به بدن انسان گزارش شده است، اما آنها بدون ایجاد هیچ آسیبی از بدن دفع می شوند و انسان را آلوده نمی کنند. این کرم ها انگل انسان محسوب نمی شوند.
طبقه بندی کرم یال اسبی
کرم های یال اسبی به phylum Nematomorpha تعلق دارند. این کرم ها متفاوت از کرم های باغی طبقه بندی می شوند که به phylum Annelida تعلق دارند. کرم های یال اسبی جزو بندپایان نیستند، اما برای تکمیل چرخه زندگی خود به بندپایان وابسته هستند.
حقایقی درباره کرم های یال اسبی
در چرخه زندگی کرم یال اسبی چهار مرحله وجود دارد: تخم، لارو پیش انگلی، لارو انگلی، و کرم بالغ. کرم های بالغ در حوضچه ها، مرداب ها، گودال ها، چاله های آب، حمام پرندگان، منابع آب انسان و حتی توالت ها یافت می شوند. آنها همچنین روی گیاهان و خاک نیز یافت می شوند. کرم های یال اسبی به انسان ها، حیوانات خانگی یا گیاهان آسیبی نمی رسانند، اما می توانند برای برخی حشرات کشنده باشند.
کرم های بالغ به رنگ زرد، قهوه ای یا سیاه هستند. آنها به طور معمول تا دو فوت (60 سانتیمتر) رشد می کنند، اما برخی تا سه فوت (91 سانتیمتر) و یک گونه تا شش فوت (183 سانتیمتر) نیز رشد می کند. همه کرم های یال اسبی باریک بوده، اما برخی از آنها پهن تر از بقیه هستند.
ظاهر کرم های یال اسبی در آب دلیل انتخاب این نام برای آنها بوده است. زمانی مردم بر این باور بودند که این کرم ها از فرو افتادن تارهای مو اسب های در حال نوشیدن آب به درون آن سرچشمه می گیرند. در واقعیت، آنها احتمالا از درون بدن حشرات وارد آب می شدند.
کرم های بالغ پس از ترک میزبان خود غذا نمی خورند. در واقع، آنها دستگاه گوارش کاربردی ندارند. با این وجود، آنها می توانند برای ماه ها زنده بمانند. به نظر می رسد هدف اصلی آنها تولید مثل است.
تخم، لارو و آلوده کردن میزبان
کرم های یال اسبی به صورت نر و ماده وجود دارند و کرم های بالغ در آب زمستان گذرانی می کنند. در فصل بهار، جفت گیری صورت می گیرد. لقاح داخلی است. کرم نر اسپرم را از پارگین خود به درون بدن کرم ماده آزاد می کند.
کرم ماده بعدا رشته هایی از تخم های بارور شده را روی سطح شاخه ها یا سنگ های درون آب می گذارد. هر رشته ممکن است حاوی میلیون ها تخم باشد. کرم نر پس از جفت گیری می میرد و این اتفاق پس از تخم گذاری برای کرم ماده نیز رخ می دهد.
میزبان انگل
چرخه زندگی کرم های یال اسبی از تخم تا کرم بالغ به طور کامل مطالعه نشده است. با این وجود، انگلی کردن یک حشره یا بندپای دیگر همواره شامل این روند می شود. حشرات به ویژه جیرجیرک ها، ملخ ها و سوسک ها رایج ترین میزبانان کرم های یال اسبی هستند.
بیشترین مطالعه روی رابطه بین کرم های یال اسبی و حشرات صورت گرفته است. برخی گونه های این کرم ها در اقیانوس یافت شده اند، جایی که خرچنگ ها و میگوها را آلوده می کنند.
ورود به بدن میزبان
پس از حدود یک ماه، تخم به لارو پیش انگلی تبدیل می شود. این لارو به روش های مختلف می تواند وارد بدن میزبان شود.
لارو ممکن است به صورت تصادفی توسط یک حشره بالغ خورده شود. در این صورت، لارو درون بدن میزبان به شکل انگلی خود تغییر می کند.
گاهی اوقات، لارو کرم یال اسبی توسط یک لارو میزبان بلعیده می شود. در این صورت لارو یال اسبی خود را در یک کیست قرار می دهد. این شرایط تا زمانی که لارو میزبان وارد مرحله بلوغ شود، ادامه می یابد. اگر لارو توسط حشره مناسبی بعلیده شده باشد، از محفظه خود خارج شده و در میزبان خود به شکل انگلی در می آید.
در برخی موارد، در منطقه ای که آب وجود ندارد، لارو به یک گیاه متصل شده و خود را درون یک کیست قرار می دهد. اگر لارو توسط حشره مناسبی بلعیده شود، درون بدن میزبان به شکل انگلی در می آید.
انگل ها در روده میزبان باقی نمی مانند. در عوض، آنها دیواره روده را سوراخ کرده و وارد حفره بدن می شوند.
آزاد شدن کرم بالغ و کنترل میزبان
انگل درون بدن میزبان به یک کرم بالغ تبدیل می شود. تصور می شود که کرم های بالغ مواد مغذی مورد نیاز را از طریق سطح بدن خود جذب می کنند. این مواد مغذی از مایعات بدن میزبان کسب می شود.
کرم بالغ اغلب بسیار فشرده می شود تا درون بدن میزبان خود جا شود، اما حتی در این صورت نیز ممکن است بیشتر حفره بدن میزبان را پر کند.
در نهایت کرم یال اسبی بالغ کنترل رفتار میزبان خود را به دست می گیرد. این کرم به نوعی میزبان خود را وادار می کند تا به دنبال آب بگردد. پژوهشگران مشاهده کرده اند که حشرات آلوده وقتی در کنار آب قرار می گیرند، مستقیم به سمت آن می روند. در مقابل، حشرات غیرآلوده وقتی در نزدیکی آب قرار می گرفتند از آن دور می شدند.
برخی دانشمندان این مساله را مطرح کرده اند که حشره ممکن است تحت تاثیر کرم یال اسبی با احساس تشنگی شدید مواجه شده و از این رو به سمت آب حرکت می کند. مکانیزم این کنترل رفتاری به طور کامل درک نشده است، اگرچه ممکن است کنترل از طریق تولید مواد شیمیایی خاص در بدن میزبان صورت می گیرد.
زمانی که حشره آلوده وارد آب می شود، کرم وارد سوراخی می شود که در بدن میزبان ایجاد کرده است. این ممکن است موجب مرگ میزبان شود، اما گاهی اوقات حشره جان سالم به در می برد. در برخی مواقع می توان چندین کرم را دید که از بدن حشره میزبان خارج می شوند.