درمان فریتین بالا جزو موضوعاتی است که بسیاری از افراد با آن روبرو می شوند و معمولا به دلیل نگرانی از عوارض آن به دنبال راهکارهای علمی و اصولی می گردند. فریتین نوعی پروتئین است که نقش اصلی آن ذخیره آهن در بدن است. زمانی که سطح فریتین در آزمایش خون افزایش پیدا می کند، به این معناست که میزان ذخایر آهن در بدن بیش از حد طبیعی است یا اینکه در اثر عوامل دیگری مانند التهاب، بیماری های مزمن یا اختلالات کبدی، سطح این پروتئین افزایش یافته است. درمان فریتین بالا نیازمند بررسی دقیق علت اصلی آن است، زیرا تنها زمانی می توان سطح آن را به حد طبیعی برگرداند که ریشه مشکل دقیق تر شناسایی شود. در این مقاله به بررسی راه های درمان فریتین بالا خواهیم پرداخت.
راه های درمان فریتین بالا
بالا بودن فریتین همیشه به معنای ذخیره زیاد آهن در بدن نیست. گاهی اوقات عفونت ها، بیماری های التهابی، مشکلات کبدی، دیابت، سندرم متابولیک، مصرف بیش از حد الکل و حتی برخی سرطان ها می توانند باعث افزایش فریتین شوند. در ادامه قصد داریم به بررسی روش های درمان فریتین بالا می پردازیم.
تشخیص دقیق علت افزایش فریتین
اولین روش درمان، تشخیص صحیح علت افزایش فریتین است. پزشک معمولا علاوه بر اندازه گیری سطح فریتین، آزمایش های تکمیلی مانند اندازه گیری سطح ترانسفرین، اشباع ترانسفرین، آزمایش عملکرد و بررسی سطح CRP را برای تشخیص التهاب تجویز می کند. بعد از مشخص شدن علت، درمان به صورت کاملا هدفمند آغاز می شود.
استفاده از داروهای دفروکسامین یا دفریپرون
در مواردی که خونگیری امکان پذیر نباشد یا فرد مشکل خاصی داشته باشد، از داروی دفروکسامین یا دفرپیرون استفاده می شود. این داروها به آهن اضافی متصل می شوند و آن را از طریق مدفوع یا ادرار از بدن دفع می کنند. استفاده از این دارو باید تحت نظر پزشک و با دقت بالا انجام گیرد، زیرا مصرف خودسرانه آن ها می تواند کمبود آهن یا عوارض جانبی را به دنبال داشته باشد.
روش فلبوتومی یا خونگیری منظم
یکی از شایع ترین علل فریتین بالا، هموکروماتوز یا جمع شدن بیش از اندازه آهن در بدن است. در این حالت، بدن آهن اضافی را در اندام هایی مثل لوزالمعده، کبد و قلب ذخیره می کند و با گذشت زمان سبب آسیب به این اندام ها می شود. برای درمان فریتین بالا، روش فلبوتومی یا خونریزی منظم به کار می رود. در این روش، مشابه اهدای خون، بخشی از خون فرد گرفته می شود تا سطح آهن و فریتین به مرور کم شود. معمولا در ابتدا این کار به صورت هفتگی انجام می شود و پس از رسیدن سطح فریتین به حد طبیعی، فواصل خونگیری بیشتر می شود. این روش یکی از بهترین راهکارها برای درمان بالا بودن فریتین ناشی از ذخیره آهن اضافی است.
استفاده از یک رژیم غذایی اصولی و منظم
فریتین بالا را می توان با اصلاح رژیم غذایی منظم و اصولی و درمان های دارویی کنترل کرد. لازم است ابتدا کاهش جذب آهن صورت بگیرد و سطح آن در بدن تنظیم شود. هم چنین باید مصرف غذاهای سرشار از آهن مثل جگر و گوشت قرمز محدود شود، زیرا این مواد به طور مستقیم سطح آهن در بدن را تا حد قابل توجهی بالا می برند. علاوه بر این، از مصرف غذاهای دارای ویتامین C و الکل پرهیز شود. در مقابل می توانید حبوبات، سبزیجات سبز و غلات کامل مصرف کنید. نوشیدن چای و قهوه همراه با وعده های غذایی نیز می تواند جذب آهن را کاهش دهد و برای برخی از بیماران مفید است. مصرف غذاهای دارای کلسیم نیز جذب آهن را کاهش می دهد؛ در مقابل استفاده از لبنیات همراه با غذا می تواند راهکار مناسبی باشد.
مصرف داروهای ضد التهابی یا داروهای بیولوژیک
اگر دلیل بالا بودن فریتین، عفونت یا بیماری های التهابی باشد، درمان متمرکز بر کنترل آن بیماری ها خواهد بود. به طور مثال در افراد مبتلا به بیماری های مزمن التهابی مثل آرتریت روماتئید یا بیماری های التهابی روده، کنترل التهاب می تواند سطح فریتین را به مرور کاهش دهد. در این شرایط فرد باید داروهای ضد التهابی یا داروهای بیولوژیک که باعث کاهش التهاب می شوند مصرف کند. علاوه بر این در مواردی که افزایش فریتین ناشی از عفونت های باکتریایی یا ویروسی باشد، درمان مناسب عفونت، کاهش سطح آن را به دنبال خواهد داشت.
تغییر الگوی مصرف داروها
یکی از روش های درمانی مهم در بیماران مبتلا به فریتین بالا، تغییر الگوی مصرف داروهاست. برخی از داروها می توانند به طور مستقیم یا غیر مستقیم باعث افزایش سطح فریتین شوند. به عنوان مثال داروهایی که التهاب مزمن ایجاد می کنند یا بر عملکرد کبد تأثیر منفی می گذارند ممکن است فریتین را افزایش دهند. پزشک در صورت لزوم داروهای جایگزین تجویز می کند تا هم بیماری اصلی تحت کنترل باشد و هم سطح فریتین بیش از اندازه بالا نرود.
ایجاد فواصل طولانی تر بین وعده های غذایی
تحقیقات نشان داده اند که محدودیت کالری و روزه داری متناوب می تواند به کاهش سطح فریتین کمک کند، زیرا متابولیسم بدن تغییر کرده و ذخیره سازی آهن کاهش پیدا می کند. البته این روش باید زیر نظر پزشک انجام شود و برای همه افراد به خصوص کسانی که بیماری های زمینه ای دارند توصیه نمی شود.
استفاده از پلاسما فرزیس
یکی از راهکارهای مهم و تخصصی دیگر که در بیماران خاص به کار می رود استفاده از پلاسمافرزیس است. در این روش، خون بیمار گرفته می شود و پلاسما که دارای پروتئین های مختلف از جمله فریتین است جدا می شود. بهتر است بدانید سلول های خونی به طور مجدد به بدن بازگردانده می شود. معمولا این گزینه در موارد شدید یا زمانی که سایر درمان ها کافی نباشند به کار می روند و تحت شرایط خاص در بیمارستان انجام می شود.
استفاده از مکمل ها و مواد طبیعی کاهنده جذب آهن
به عنوان مثال منیزیم، کلسیم و روی می توانند تا حد زیادی جذب آهن را کنترل کنند. به همین دلیل مصرف مغزها، لبنیات و برخی از مکمل های معدنی تحت نظر پزشک می تواند به عنوان یک راهکار کمکی برای درمان فریتین بالا مفید باشد. در کنار این موضوع بهتر است از مصرف مکمل هایی که ویتامین C بالا دارند اجتناب کنید، زیرا می توانند جذب آهن را تا حد قابل توجهی افزایش دهند.
مصرف آنتی اکسیدان ها
یکی دیگر از روش های درمانی که کمتر به آن توجه می شود استفاده از مکمل های طبیعی و آنتی اکسیدان هاست. استرس اکسیداتیو یکی از پیامدهای مهم افزایش فریتین و آهن در بدن است و به اندام های حیاتی آسیب می رساند. مصرف آنتی اکسیدان هایی مثل ویتامین E، کورکومین موجود در زردچوبه، پلی فنول های موجود در چای سبز و ترکیبات موجود در میوه های توت مانند به کاهش اثرات مخرب آهن اضافی کمک زیادی می کند. هر چند این مواد به طور مستقیم فریتین را کاهش نمی دهند اما می توان گفت در پیشگیری از آسیب های ناشی از آهن نقش محافظتی را برعهده دارند.
ورزش منظم
ورزش منظم و کاهش وزن در بزرگسالی یکی از روش های مؤثر برای درمان غیر مستقیم فریتین بالا است. به خصوص در افرادی که مبتلا به سندرم متابولیک، مقاومت به انسولین یا کبد چرب غیر الکلی هستند، کاهش وزن و فعالیت بدنی می تواند باعث کاهش سطح التهاب شود و در نتیجه پایین آمدن سطح فریتین را به دنبال خواهد داشت.
تغییر سبک زندگی
تغییر سبک زندگی یکی از روش های مهم درمانی به شمار می آید. خواب کافی، ترک سیگار، کاهش اضطراب و استرس، فعالیت های بدنی منظم و کنترل وزن به درمان فریتین بالا کمک می کنند. در واقع می توان با اصلاح شیوه زندگی این مشکل را به درستی مدیریت کرد.
