نقش همدلی و همزبانی دولت و ملت در اقتصاد مقاومتی از نگاه مقام معظم رهبری

مقدمه

یکی از دغدغه های اصلی بشر از آغاز زندگی در روی کره خاکی، مسالة اقتصاد و معیشت او بوده است. نیاز بشر به خوراک، پوشاک و سرپناه، همیشه او را مجبور به فعالیت های مختلف برای دسترسی و تامین این نیازها کرده است. بشر از دوران های بسیار دور برای برای تامین این نیازها از طرفی درگیری های خواسته یا ناخواسته با دیگران را در قلمرو زندگی اش تجربه کرده و از سوی دیگر برای تامین نیازهای فوق، تعاون و همکاری را نیز با هم نوعان و هم کیشان خود داشته است؛ شکارهای دسته جمعی و زندگی اجتماعی در کنار هم، گواه خوبی بر این مدعا است. باگذشت زمان و افزایش فوق العادة جمعیت و محدودیت منابعی در دسترس و آماده، افزایش و تنوع نیازها و حرکت از یک زندگی کاملا ساده، به سمت زندگی مدرن و توسعه یافته و گسترش تمدن بشری، مسالة اقتصاد از شکل ساده و ابتدایی اش کم کم خارج شده و وارد مرحله پیچیده و پیوسته در حال تحول گشت و به همین جهت مکتب های مختلف اقتصادی بوجود آمد و هرکدام مبتنی بر نوع دیدی که نسبت به جهان هستی داشتند، دیدگاهای مختلف و متفاوتی را برای رسیدن به رفاه و زندگی بهتر پدید آوردند. با گسترش روزافزون جمعیت و تنوع خواست ها و نیاز به منابع بیشتر، درگیری های زیاد و جنگ ها خونینی بر سر تصاحب منابع در گوشه و کنار جهان اتفاق افتاد و هر ملتی که قدرت افزون تری داشت منابع بیشتری را تصاحب کرد. امروزه بلحاظ مدرن شدن بیش از حد زندگی، کار به جایی رسیده است که از طرفی هیچ ملتی به تنهایی قادر بر تهیه کل اسباب و لوازم مورد نیازش برای تامین رفاه مطلوب نیست و از سوی دیگر قدرت های برتر اقتصادی از این فرصت سوء استفاده کرده هر ملتی را که نخواهد در راستای منافعمادی آنها گام بردارد و احیانا موانعی برای رسیدن آنها به منافع شان ایجاد کند، به شدت مورد خشم و غضب قرار داده و مجازات های بی رحمانه و سنگینی را علیه آن وضع و اجرا می کنند که نمونة کامل آن ملت مسلمان ایران است. ملت و دولت ایران به دلیل پیروی از آموزه های اسلامی و دست یابی به موفقیت های بزرگی در عرصه دانش و فناوری که نتیجۀ آن در ابعاد مختلف زندگی مردم از جمله افزایش رفاه عمومی و ارتقای سطح زندگی مادی و معنوی جامعه آرام آرام داشت متبلور می شد، به شدت مورد غضب آیالات متحده آمریکا به طور خاص و جامعه غربی به طور عام واقع شد. ایالات متحده با همکاری ایادی اش تحریم های بسیار ظالمانه و سنگینی را علیه جمهوری اسلامی وضع کرده و به اجرا گذاشت که نتایج بسیار تلخ و زیان باری را نه تنها بر اقتصاد جمهوری اسلامی، بلکه بر اقتصاد برخی کشورهای همجوار نیز گذاشت. رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله) برای برون رفت از این مشکل، راهکار اقتصاد مقاومتی را طرح و از دولت و ملت خواست که برای به ثمر نشستن آن همدل و همزبان باشند. نوشته حاضر در صدد تبیین نقش همدلی و همزبانی در اقتصاد مقاومتی از نگاه مقام معظم رهبری است.

کلیات

همدلی:

همدلی در لغت به معنای متفق، متحد، دوست جانی و صمیمی و دارای یک رای و اندیشه بودن معنی کرده اند.(فرهنگ دهخدا زیر واژه همدلی)

همدلی به معنای توانایی درک موقعیت، احساسات و انگیزه های دیگران است. همدلی یعنی اینکه فرد بتواند زندگی دیگران را حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد، درک کند. همدلی یا هم حسی به معنای تلاش برای فهم موقعیت زندگی دیگران است. درک و پذیرش دیگران یعنی همان افرادی که با ما تفاوت بسیار دارند بخشی از مهارت همدلی است. همدلی یعنی اینکه بتوانیم خود را جای دیگری بگذاریم و اوضاع، شرایط و مسایل را از دیدگاه او و از زاویه نگاه وی ببینیم. و عالی ترین شکل همدلی در آموزه های اسلامی مطرح شده است

همدلی در روابط بین فردی بسیار گران بهاست. همدلی به ما کمک می کند تا اعتماد دیگران را جلب کنیم و به آنها نزدیک تر شویم. هرجا که به همیاری و مشارکت افراد نیاز باشد همدلی موتور محرکة این حرکت ها خواهد شد و کارایی رفتارها را چندین برابر خواهد نمود. به کمک همدلی می توانیم از احساسات و افکار دیگران آگاه شویم و آنها را درک کنیم. افراد تنها در زمانی می توانند به همدیگر کمک کنند که عواطف و تجربه های دیگران را دریابند. همدلی به ما توانایی درک علت واکنش های دیگران را در موقعیت های مختلف می دهد. همدلی روابط اجتماعی را بهبود می بخشد و به ایجاد رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده، نسبت به انسان های دیگر منجر می شود. چون همدلی بر پایه خودآگاهی قرار دارد، هرچه بیشتر نسبت به احساسات خودمان آگاهی داشته باشیم بهتر می توانیم احساسات دیگران را درک نماییم. همدلی به راستی یک مهارت است و بهترین شکل آن در آموزههای اسلامی مطرح شده.

همزبانی

همزبانی در واقع می تواند به معنای بیان همدلی و به زبان آوردن آن و داشتن تفاهم است. یعنی زمانی که همدلی باشد، بیان آن و استفاده از زبان مشترک نیز ضرورت پیدا می کند و صرف همدلی بدون همزبانی کارساز نخواهد و حداقل کفایت نخواهد کرد.

دولت

دولت از ریشه «دول» از نظر لغت به معنای گردش و انتقال از جایی به جایی است. به مال، ثروت و دارایی از آن جهت که دست بدست می گردد دولت گفته شده است. (لغت نامه دهخدا، فرهنگ فارسی معین و فرهنگ عمید، زیر واژه دولت).

دولت از نظر اصطلاحی و علم سیاست به معنی اجتماعی از مردم است که در یک سرزمین مشخص زندگی می کنند و از حکومتی برخوردارند که به وضع و اجرای قانون اقدام می کند و تحت سلطه حاکمیتی قرار دارند که استقلال و آزادی آنان را تضمین می کند. مفهوم دولت در معانی دیگری نیز به کار برده می شود. بسیاری از نویسندگان مفاهیم «دولت» و «حکومت» را به یک معنا به کار می برند و در زبان عامیانه و رسانه ها دولت معمولاً به معنی قوه مجریه یا هیئت وزیران است که این کاربرد از واژه دولت تنها به بخشی از حکومت اشاره دارد. گاهی نیز دولت به بخشی از حکومت اطلاق می گردد که شامل نهادهای مذهبی و نهادهای مدنی نمی شود. مثلاً کاربرد واژه دولت در اصطلاح سازمان های غیردولتی به این مفهوم از دولت اشاره دارد.

ملت

ملت در لغت به معنای دین، کیش و شریعت است. (لغت نامه دهخدا و فرهنگ فارسی معین، زیر واژه ملت).

ملت در اصطلاح به گروهی از انسان های دارای فرهنگ، ریشه نژادی مشترک و زبان واحد اطلاق می گردد که دارای حکومتی واحد هستند یا قصدی برای خلق چنین حکومتی دارند.

مِلَّت را می توان یک واحد بزرگ انسانی تعریف کرد که طی تکامل تاریخی به وجود آمده و بر شالودة اشتراک سرزمین و اقتصاد و تاریخ و فرهنگ ملی استوار است. عامل پیوند آن فرهنگ و آگاهی مشترک است. از این پیوند است که احساس تعلق به یکدیگر و احساس وحدت میان افراد متعلق با آن واحد پدید می آید. از جمله ویژگی های هر ملت اشغال یک قلمرو جغرافیایی مشترک است و احساس دلبستگی و وابستگی به سرزمین معین. علاوه بر آن، نیروی حیاتی پیوند دهندهٔ ملّت از احساس تعلق قوی به تاریخ خویش، دین خویش، فرهنگ ویژهٔ خویش و نیز زبان خویش بر می خیزد.

اقتصاد

اقتصاد در لغت به معنای میانه راه رفتن، روی در هر کاری، رعایت اعتدال در دخل و خرج و صرفه جویی به کار رفته است. ( لغت نامه دهخدا و فرهنگ فارسی معین، زیر واژه اقتصاد).

اقتصاد از نظر اصطلاحی به «دانش بررسی روش های کسب درآمد، توزیع و مصرف کالاها و خدمات، روابط بازرگانی، و سازمان دهی امور مالی برای بهره برداری بهینه از منابع تولید ثروت، اطلاق می گردد.

علم اقتصاد یکی از رشته های علوم اجتماعی است که در باب چگونگی فعالیت های مربوط به دخل و خرج و کیفیت روابط مالی افراد جامعه با یک دیگر و اصول و قوانینی که بر امور مذکور حاکم است، مطالعه می کند.[1] چون میان اقتصاد اسلامی و اعتدال، ارتباط وجود دارد، موجب این شده است تا عنوان «اقتصاد» برای آن به کار گرفته شود. در قرآن کریم نیز کلمه «مقتصد آمده است که به معنای «میانه روی» است. «وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التوْراةَ وَ الْإِنجیلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَکلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تحْتِ أَرْجلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ کثیرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما یعْمَلُون».[2] «و اگر آنان، تورات و انجیل و آنچه را از سوی پروردگارشان بر آنها نازل شده [قرآن] برپا دارند، از آسمان و زمین، روزی خواهند خورد؛ جمعی از آنها، معتدل و میانه رو هستند، ولی بیشترشان اعمال بدی انجام می دهند.

در اقتصاد اسلامی رفتارهای اقتصادی انسان مورد بررسی قرار می گیرد و هنگامی می توان به صورت کامل به آن دست یافت که نظام اقتصادی اسلام برای افراد یک جامعه روشن شده و نهادهای اقتصادی آن در جامعه پایه گذاری شود.[3]

مقاومت

مقاومت در لغت به معنای ایستادگی کردن، پایداری نمودن و با کسی در امری برابری و مقابله کردن است. (لغت نامه دهخدا، فرهنگ فارسی معین و فرهنگ عمید، زیر واژه مقاومت).

اقتصاد مقاومتی

اقتصاد مقاومتی به معنی تشخیص حوزه های فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بی اثر کردن آنها می باشد و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت است؛ همچنین برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید وابستگی های خارجی کاهش یابد و بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی تأکید گردد . طبق نظر دولتمردان ایران در تعریف اقتصاد مقاومتی، ضرورت مقاومت برای رد کردن فشارها و عبور از سختی ها برای رسیدن به نقاط مثبت ملی نیاز است.

مؤلفه های اقتصاد مقاومتی

مقام معظم رهبری در بیاناتی که در حضور جمعی از مسئولان دستگاه های مختلف، فعالان اقتصادی، و مدیران مراکز علمی و رسانه ای و نظارتی در تاریخ 20/ 12/ 1392 داشتند، ضمن تبیین و تشریح سیاست های اقتصاد مقاومتی، ده مؤلفه مهم و اساسی اقتصاد مقاومتی را که شالوده اصلی آن است به شکل زیر برشمردند.

1. عدالت اجتماعی

از عدالت اجتماعی تعریف واحدی وجود ندارد. برخی عدالت اجتماعی را به معنای کاهش نابرابری های موجود در زمینه قدرت سیاسی، پایگاه اجتماعی و برخورداری از منابع اقتصادی عنوان کرده اند. گروهی نیز آن را توزیع قابل دفاع سودها یا پاداش ها در

جامعه می دانند. با این وجود، هیچ کس نسبت به اصالت و حقانیت عدالت اجتماعی تردیدی ندارد و دستیابی به آن، یکی از اساسی ترین اصول نظام های اجتماعی است.

بدون تحقق عدالت اجتماعی، حفظ وحدت ملی و مشروعیت نظام سیاسی امکان پذیر نیست. بنا براین عدالت اجتماعی یک مفهوم عام و دارای مصادیق زیادی است و عدالت اقتصادی را می توان از مهم ترین مصادیق آن دانست که نبود آن، مفاسد بی شماری را برای جامعه در پی خواهد داشت. در نظام عادلانه اقتصادی، باید ثروت جامعه پیش و بعد از تولید به شکل عادلانه (و نه مساویانه) میان همگان توزیع گردد، به گونه ای که حق هر صاحب حقی ادا شود. ایجاد شرایط و زمینه مناسب به منظور بهره مندی از مواهب الهی برای آحاد جامعه، از لوازم نظام عادلانه است تا در سایه آن، افراد بتوانند به سبب استعداد و توانایی و تلاش شان صاحب حق شوند.

ما رونق اقتصادی کشور را بدون تأمین عدالت اجتماعی به هیچ وجه قبول نداریم و معتقد به آن نیستیم. یکی از مهم ترین شاخص های ما، شاخص عدالت اجتماعی است. باید طبقات محروم از پیشرفت اقتصادی کشور به معنای واقعی کلمه بهره مند بشوند.[4]

1- توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا

یکی از مؤلفه های مهم اقتصاد مقاومتی توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدید کننده است. اقتصاد هر کشوری به طور طبیعی از بروز بلایای طبیعی در امان نیست. پدیده هایی مانند: زلزله های سنگین، آتش سوزی های گسترده، جاری شدن سیلاب ویرانگر، خشک سالی و مانند آن همیشه و برای اقتصاد هر کشوری عوامل تهدید کننده به شمار می آید. افزون براین بلاها، وقوع جنگ ها، تحریم های اقتصادی و مانند آن نیز از عوامل مهم تهدید کننده اقتصادها است.

«یک عامل برای تأثیرگذاری برروی اقتصادها همین تکانه های گوناگون اقتصادی دنیا است که سرریز می شود به کشورها، یک عامل بلاهای طبیعی است که پیش می آید، و یک عامل هم تکانه های تخاصمی است؛ مثل تحریمها و امثال تحریمها. .. بنابراین مؤلفه ی دوم، توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا است».[5]

1-. تکیه بر ظرفیت های داخلی

معمولا هر کشوری کمابیش در عرصه اقتصادی دارای ظرفیتهای علمی، چه انسانی، چه طبیعی، چه مالی، چه جغرافیایی و اقلیمی است و این جای انکار نیست. و استفاده از این ظرفیتها در اجرای موفق سیاست های اقتصاد مقاومتی امر ضروری به شمار می آید.

«در این سیاستهای اقتصاد مقاومتی تکیه ی اصلی برروی ظرفیتهای داخلی است، که بسیار هم گسترده است. نه به این معنا که ما چشممان را به روی امکانات بیرون کشور میبندیم؛ نه، حتماً استفاده میکنیم استفاده ی حداکثری هم میکنیم - منتها نگاه ما، تکیه ی ما، اعتماد ما بیشتر برروی مسائل داخلی است؛ تمرکز ما روی امکانات داخلی کشور و داشته های درونی کشور است».[6]

2-. رویکرد جهادی

ادبیات رویکرد جهادی نسبت به کارهای مهم و سخت، مولود آموزه های اسلامی است و از ویژگی های نظام اسلامی محسوب می گردد. انقلاب اسلامی نیز با پیروی از آیین اسلام، در طول این سال ها هرکجا نیاز افتاده است به خوبی از این اصل اساسی استفاده کرده است. رویکرد جهادی معمولا تفاوت اساسی با دیگر رویکردهای کاری و اجرایی دارد؛ رویکر جهادی از یک نوع از خود گذشتگی، تلاش مضاعف و همت و دقت بیشتر، سیراب می گردد و نقطه قوت و اقتراقش در همین است. با ریکرد جهادی بسیاری از کارهای دشوار و سخت با سرعت و دقت بیشتر انجام می پذیرد.

«باحرکت عادی و احیاناً خواب آلوده و بی حساسیت نمیشود کارهای بزرگ را انجام داد؛ یک همت جهادی لازم است، تحرک جهادی و مدیریت جهادی برای این کارها لازم است. باید حرکتی که میشود، هم علمی ب اشد، هم پر قدرت باشد، هم با برنامه باشد، و هم مجاهدانه باشد».[7]

3-. مردم محوری

در هرکاری که پای مشارکت و سهم گیری مردم در میان باشد بدون تردید کارها با سرعت باور نکردنی و همه جانبه انجام می شود. مردم از جهات مختلف از جمله احساس مسئولیت بیشتر به دلیل اینکه نتیجة کارها در نهایت به خود شان باز می گردد، با جان و دل پای کار می آیند، با احساس بهتری دل به کار می دهند. در زبان شیرین فارسی ضرب المثلی وجود دارد که: «قربان دست بسیار چه در خوردن چه در کار».

«تجربه هم به ما نشان میدهد، بیانات و معارف اسلامی هم تأکید میکند که هرجا مردم می آیند دست خدا هم هست«یدُ اللهِ مَعَ الجَماعَة»؛ هرجا مردم هستند، عنایت الهی و کمک الهی و پشتیبانی الهی هم هست. ... ما بایست به مردم تکیه کنیم، بها بدهیم؛ مردم با امکاناتشان باید بیایند در وسط میدان اقتصادی؛ فعالان، کارآفرینان، مبتکران، صاحبان مهارت، صاحبان سرمایه، نیروهای متراکم و بی پایانی که در این کشور وجود دارد، که واقعاً این نیروها هم بی شمارند».[8]

4-. امنیت اقلام راهبردی و اساسی

منظور از اقلام راهبردی کالای اساسی است که مردم به شدت به آن نیاز دارند و از نظر ادبیات اقتصادی بسیار کم کشش است. غذا، دارو و مانند آن از مهمترین اقلام کالاهای اساسی به شمار می آید.

«باید تولید داخلی کشور طوری شکل بگیرد که کشور در هیچ شرایطی، در زمینه ی تغذیه و در زمینه ی دارو دچار مشکل نشود؛ این یکی از مؤلفه های اساسی در این سیاستهایی است که ابلاغ شده. باید خودکفا باشیم، بایستی زمینه های کاملاً کفایت کننده مورد توجه قرار بگیرد»[9]

5-. کاهش وابستگی به نفت

تکیه بر فروش نفت به صورت خام، آسیب پذیر ترین نقطه اقتصادهای وابسته به آن، در سطح جهان است. به دلیل اینکه خریداران نفت به صورت خام کشورهای قدرت مند اقتصادی است، هرگاه اراده کنند می توانند تغییرات اساسی در قیمت نفت بوجود بیاورند و حتا کشوری را که در برابر خواسته های آنها تسلیم نگردد، تحریم کنند.

بنابراین تکیة هر اقتصادی صرفا بر فروش نفت به صورت خام، از نقطه های اساسی آسیب پذیری آن اقتصاد به شمار می آید.

«یکی از سخت ترین آسیب های اقتصادی ما همین وابستگی به نفت است. این نعمت بزرگ خدادادی برای کشور ما در طول ده ها سال مایه ی فروریختگی های اقتصادی و فروریختگی های سیاسی و اجتماعی شد؛ باید ما یک فکر اساسی بکنیم. ما نمی گوییم از نفت استفاده نشود، [بلکه] تکیه ی ما بر استفاده ی حداقلی از فروش نفت خام است؛ نفت را میتوان به صورت فرآورده در اختیار گذاشت».[10]

6-. اصلاح الگوی مصرف

اصلاح الگوی مصرف، از زوایای مختلف قابل تحلیل و بررسی است که عمدتا در دو جهت فردی و اجتماعی آنهم نسبت به تمام نیازهای مصرفی اعم از کالا و خدمات، اهمیت بیشتری دارد. به لحاظ اهمیت فوق العادة این مساله در زندگی، آموزه های اسلامی پر است از دستورهای اکید تا توصیه های اخلاقی نسبت به صرفه جویی و پرهیز از اسراف و تبذیر.

قرآن کریم به صراحت اعلام می کند:

کلوا واشربوا و لا تسرفوا انه لایحب المسرفین. اعراف/  31.

بخورید بیاشامید و اسراف نکنید قطعا خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد

یا اینکه:

ولا تبذر تبذیرا ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین و کان الشیطان لربه کفورا. اسرا/  26 و 27.

و هرگز اسراف و تبذیر مکن، چرا که تبذیرکنندگان، برادران شیاطینند و شیطان در برابر پروردگارش، بسیار ناسپاس بود!

مقام رهبری در باره پرهیز از اسراف و اینکه مبازره جدی در سطح دولت، سازمان ها و آحاد مردم نیاز مبرم است و عدم اسراف از مولفه های اقتصاد مقاومتی است می فرماید:

اسراف فقط در زمینه فردی نیست؛ در سطح ملی هم اسراف می شود همین برق و انرژی که گفتیم اسراف می شود بخش مهم اسراف در اختیار مردم نیست، در اختیار مسئولین کشور است. اسراف در سطح سازمان هم اتفاق می افتد، . .. تجملات اداره، اتاق کار، تزئیناتش، سفرهای بیهوده، مبلمان های گران گوناگون؛ باید با مراقبت و نظارت از این کارها جلوگیری کرد، هم در سطح دولت، هم در سطح آحاد مردم هم در سطح سازمان ها، بایستی نگاه عیب جویانة به اسراف وجود داشته باشد.[11]

7. فساد ستیزی

فساد از نظر لغت به خارج شدن از حد اعتدال اطلاق می گردد. هر چیزی که در اندازه اعتدال قرار داشته باشد صلاح است و خارج شدن از آن فساد است. راغب اصفهانی در المفردات در باره فساد می گوید:

الفسَادُ: خروج الشی ء عن الاعتدال، قلیلا کان الخروج عنه أو کثیرا، و یضادّه الصّلاح، و یستعمل ذلک فی النّفس، و البدن، و الأشیاء الخارجة عن الاستقامة.[12]

فساد خارج شدن چیزی از حد اعتدال است، این خروج چه اندک باشد و چه زیاد ن ونقطة مقابل آن صلاح است و این معنا در نفس و بدن و اشیای خارجی به کار می رود.

فساد به مفهوم فوق در موارد متعدد به صورت مضاف به کار می رود: مانند فساد اداری، فساد مالی، فساد اجماعی و مانند آن که همگی در واقع نوعی خروج از حد اعتدال است. در جهان امروز، بنا به علل مختلف کم و بیش فساد اقتصادی به گوش همه خورده و نوعا مردم با آن آشنا هستند و در محاورات روزمره شان آن را به کار برده و از آن شکایت دارند. شکی نیست که وجود فساد اقتصادی در دستگاه دولتی بویِِِژه دولت هایی که حضور گسترده در اقتصاد دارند یک خطر عظیم برای پیشرفت اقتصادی و به چالش کشیده شدن رفاه عمومی به حساب می آید. بر اساس همین مهم مقام معظم رهبری یکی از مولفه های اقتصاد مقاومتی را فساد سیتزی می شمارند. ایشان در این باره می فرمایند:

در بیان دیگری می فرمایند:

«مبارزه ی با فساد، موضوعی اصلی و اساسی است. فساد اقتصادی دردستگاه های دولتی موجب می شود که سود همه ی تلاش های انجام شده در راستای پیشرفت و تولید ثروت عمومی برای رفاه مردم، به جیب عده ای مفت خور و سوءاستفاده چی سرازیر شود؛ لذا مبارزه ی با فساد، جدی است».[13]

«ما اگر میخواهیم مردم در صحنه ی اقتصاد باشند، باید صحنه ی اقتصادی امنیت داشته باشد؛ اگر امنیت را میخواهیم، بایستی دست مفسد و سوءاستفاده چی و دورزننده ی قانون و شکننده ی قانون بسته بشود؛ مبارزه ی با فساد این است؛ این باید جدی گرفته بشود».[14]

8-. دانش محوری

امروزه به دلیل نیازهای گسترده و متنوع جامعه بشری، تولید کالا و خدمات در تمام عرصه زندگی، بدون بهره گرفتن از دانش فنی هرگز میسر نیست. بنا براین کشورهایی در این عرصه موفق و حرف اول را می زنند که برای تو لید کالا و خدمات دانش لازم را در اختیار داشته باشند. در اختیار داشتن دانش فنی برای رقابت اقتصادی در شرایط عادی یک ضرورت انکار ناپذیر است تا چه رسد به یک شرایط مقاومتی و تحریم اقصادی. مقام معظم رهبری با اطلاع کافی از این موضوع، دانش محور بودن اقتصاد مقاومتی را یکی دیکر از مولفه ها می شمارد. ایشان در خصوص این مهم می فرمایند:

نکته ی دهم از مؤلفه های سیاستهای مقاومتی، مسئله ی دانش محوری است که این هم یک مشخصه ی بسیار مهمی است. خوشبختانه وضع علمیِ امروز کشور این اجازه را به ما میدهد که این بلندپروازی را داشته باشیم که بخواهیم اقتصادمان را اقتصاد دانش بنیان کنیم؛ ما دانشمند و متخصص و شرکتهای دانش بنیان و افراد مبتکر در کشور زیاد داریم؛ و این جزو مهم ترین زیرساخت های اقتصادی است در هر کشور؛ یعنی مهم ترین زیرساخت اقتصادی برای یک کشور، وجود نیروهای انسانی است. اگر چنانچه ما به این نکته که نکته ی دهم بود توجه کنیم، طبعاً چرخه ی علم تا ثروت - مخصوصاً در بخشهایی که دارای مزیت هستند - به راه خواهد افتاد و امتداد پیدا خواهد کرد؛ و این در اقتصاد مقاومتی ان شاءالله روی میدهد.[15]

از نگاه مقام معظم رهبری موارد فوق از مهم ترین مولفه هایی است که در تحقق اقتصاد مقاومتی نقش اساسی دارد.

همدلی و همزبانی

با توجه به بیانات مقام معظم رهبری در باره مولفه های اقتصاد مقاومتی و نقش دولت و ملت در تحقق آن بدون شک همدلی و همزبانی دولت و ملت نقش محوری در رسیدن به اقتصاد مقاومتی دارد. ایشان در باره این مساله می فرمایند:

«پیشرفت اقتصادی»، «اقتدار و عزت منطقه ای و بین المللی»، «جهش های علمی به معنای واقعی»، «عدالت قضایی و اقتصادی» و از همه مهمتر، «ایمان و معنویت» آرزوهای بزرگی هستند که در این سال برای ملت ایران داریم و البته همه این خواسته ها و آرزوها نیز دست یافتنی است و خارج از ظرفیت عظیم ملت ایران و سیاست های نظام نیست.

تحقق این آرزوهای بزرگ مشروط به همکاری، همدلی و صمیمیت دوسویه دولت و ملت است.[16]

پس از قرن های متمادی از سکون و سکوت وحشت نا ک حاکم بر امت اسلامی و حکومت سنگین و همه جانبه فرهنگ غربی بر جهان اسلام، سرانجام جمهوری اسلامی به دلیل پیروی از آموزه های اسلام ناب، نه تنها تبدیل به الگوی متعادل، مطلوب و مناسب در عرصه های مختلف زندگی، برای جهان اسلام، بلکه برای بسیاری از کشورهای جهان گشت. برغم تمام فشارهای منطقه ای و بین المللی، پیشرفت نسبتا خوب و چشم گیر جمهوری اسلامی در عرصه های مختلف، بویژه ترویج فرهنگ دینی و دانش فنی، گوشه هایی از ظرفیت عظیم اسلام ناب را برای مدیریت بهتر و کارآمدتر جهان و تامین سعادت دایمی به نمایش گذاشت. دنیای غرب به سرکردگی ایالات متحده آمریکا، از رو نمایی این همه ظرفیت، عظمت و ابهت، سخت احساس وحشت کرده و دچار بهت زدگی شد و برای مقابلة با آن از هیچ تلاشی دریغ نکرد. این جریان زلال و گوارا که سخت در مزاق بشر خسته از فرهنگ ابتذال و نا امید از زندگی آینده، گوارا افتاده بود و می رفت که خون تازه و پالوده از هرگونه ناخالصی به پیکر نیمه جان و خستة جامعه جهانی، تزریق نماید، ایالات متحده آمریکا و ایادی اش را سخت عصبانی کرده و تمام گزینه های مقابله با آن را روی میز قرارداد. دولت آمریکا پس از چند بار مزمزه کردن گزینة نظامی، وقتی با ملت آگاه و همدل و همزبان با نظام اسلامی مواجه شد، ناچار گزینه نظامی را از روی میز برداشت و با کمک ایادی اش به طور گسترده دست به تحریم اقتصادی زد. با تشدید تحریم های اقتصادی، نظام اسلامی و در رأس آن رهبری شایسته و مقتدر آن با استفاده از ظرفیت فوق العاده غنی آموزه های اسلامی، در حوزه های اقتصادی خود، دست به ابداع جدید زد. با ابداع روش نو در عرصة اقتصاد، هم ایران و هم جهان با مسائل و مفاهیمی مواجه شد که به هیچ عنوان تاکنون چه در عرصة نظر و در کتاب های درسی و چه در عرصة عمل و تجارب بشری مشابه و مانند واقعی نداشت. نظام اسلامی و متفکرین اقتصادی تحصیل کرده در دو دوکانون حوزه و دانشگاه، عملا مکلّف به نوآوری، ابتکار، نظریه پردازی و الگوسازی در عرصه های جدید اقتصادی شدند که برآیند و نتیجة این تلاش ها الگوی معنادار «اقتصاد مقاومتی» شد.

اگر تمام دانش انباشته بشری و کتاب های مرسوم اقتصادی دنیا را مطالعه کنید، نظریه یا تجربه ای مدون و مکتوب درباره ی اقتصاد مقاومتی نخواهید یافت. در تمام متون و کتاب های اقتصاد، هیچ پیشینه ای نظری یا عملی از تحریم بانک مرکزی نخواهید دید و از آن جا که این امر تاکنون سابقه نداشته، چگونگی واکنش به آن نیز امری بدیع است. حتی اگر مطالعاتی هم در این باره صورت گرفته باشد، در طبقه بندی های کاملا محرمانه و امنیتی قرار گرفته و امکان دسترسی به آن، برای کارشناسان معمولی وجود ندارد. نتیجه اینکه اقتصاددان انقلاب اسلامی نمی تواند از نظریه های متداول برای حل مشکل و مسأله ی خود بهره بگیرد. لذاست که جنبش نرم افزاری و الگوی اسلامی- ایرانی اداره ی جامعه، شکل بدیعی به خود می گیرد که الهام بخش جمیع ملت های آزاده خواهد بود.

پی نوشت ها