سهام پالایشگاهی‌ها در روز گذشته به دلیل تغییر قیمت‌گذاری تعلیق شدند. تعلیقی که بر اساس خبر‌ها حداکثر تا تاریخ 11 شهریورماه ادامه می‌یابد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» تا پیش از این نرخ خوراک پالایشگاه‌ها بر مبنای 95 درصد قیمت نفت خام فوب خلیج‌فارس تعیین می‌شد؛ اما با درخواست پالایشگاه‌ها پس از کاهش سودآوری در ماه اخیر به دلیل شرایط کرونایی طرح بازنگری در خوراک پالایشگاه‌ها آغاز شد. ازاین‌پس قرار است بر اساس این مصوبه مبنای محاسبه نرخ نفت خام از میانگین نرخ محموله‌های نفتی ایران محاسبه شود. همچنین مبنای محاسبه قیمت 5 فرآورده اصلی و سوخت هوایی نیز به‌جای فوب خلیج‌فارس، متوسط وزنی ماهانه قیمت فروش صادراتی و زمینی فوب ایران خواهد بود. بیژن زنگنه وزیر نفت نیز در روز گذشته به این تحولات واکنش نشان داد. او با اشاره به فرآیند راه‌اندازی صندوق ETF پالایشی گفت با هدف حمایت از پالایشگاه‌ها، قیمت خوراک این گروه کاهش یافت تا زمینه بهبود وضعیت این شرکت‌ها در بورس فراهم شود.
اهمیت تغییر فرمول قیمت‌گذاری نرخ خوراک پالایشگاه‌ها
در ظاهر امر این مصوبه می‌تواند آثار چشمگیری بر روند سودآوری شرکت‌های پالایشی داشته باشد اما به گفته کارشناسان مزیت‌ها و معایبی دارد که باید به آن پرداخته شود. یکی از اصلی‌ترین دلایل تغییر محاسبه خوراک پتروشیمی تحریم‌هایی است که ایران را تحت فشار قرار داده است و پالایشگاهی‌ها تحت تاثیر این تحریم‌ها قرار گرفته‌اند. به دلیل تحریم‌ها میانگین نرخ محموله‌های نفتی ایران نسبت به میانگین نرخ محموله‌های نفتی صادراتی ارزان‌تر است. بنابر این تصمیم اخیر با ایجاد کردن خوراک ارزان‌تر برای شرکت‌های پالایشی؛ تاثیر مثبتی بر سودآوری شرکت‌ها خواهد داشت. اما سهم بالای دولت در سیاست‌گذاری‌های این شرکت‌ها می‌تواند این سود‌‌های بالقوه را تحت الشعاع قرار دهد.
توجه به دو نکته مهم
تغییر مبنای محاسبه نرخ خوراک پالایشگاه‌ها، به‌خودی‌خود اتفاق مثبتی بوده و برای شرکت‌های پالایشی خبر خوبی خواهد بود؛ مشروط بر آنکه این طرح به‌درستی اجرا شود. کارشناسان می‌گویند باید به دو نکته اساسی درخصوص این شرکت‌ها توجه کرد یکی قیمت‌گذاری صحیح خوراک و دیگری نحوه تسویه‌حساب شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با شرکت‌های پالایشی است. زمانی که محصولات اصلی شرکت‌های پالایشی سودآور می‌شوند این شرکت‌ها نمی‌توانند وجه آن را از شرکت پخش فرآورده‌های نفتی دریافت کنند و جزئی از مطالباتشان می‌شود اما زمانی که شرکت‌ها زیان‌ده می‌شوند موظف می‌شوند هزینه آن را به شرکت پخش فرآورده‌های نفتی پرداخت کنند. این در حالی است که کاهش خوراک پتروشیمی‌ها اثر مثبتی بر سودآوری شرکت‌ها دارد اما این سود، سود بی‌کیفیت شناخته می‌شود، زیرا این سود و وجه نقد بر اساس گزارش‌ها به خود شرکت برنمی‌گردد. پس باید قبل از پرداختن به تغییر نحوه محاسبه، نحوه تسویه‌حساب بین شرکت پخش فرآورده‌های نفتی و شرکت‌های پالایشی را بررسی کرد. شفافیت و تحلیل‌پذیر بودن نکته‌ای است که باید درخصوص این شرکت‌ها به آن توجه کرد؛ اما دستورالعمل جدید قیمت‌گذاری‌ها به‌گونه‌ای است که هیچ فردی اطلاعاتی از نحوه محاسبه آن ندارد و می‌تواند این میانگین هرماه یک قیمتی داشته باشد. پس اگر دولت قصد دارد سهام دولتی را در قالب ETF به مردم و ملت واگذار کند باید شفافیت را در دستور کار خود قرار دهد.
امتداد ابهام
آرمین عبدی، کارشناس بازار سرمایه درخصوص تاثیر این تصمیم بر وضعیت شرکت‌های پالایشگاهی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: تغییر نحوه نرخ‌گذاری نفت خام و پنج فرآورده اصلی پالایشگاه‌ها باوجودی که اثرات مبهمی روی سودآوری این شرکت‌ها دارد، اما به نظر می‌رسد شیوه جدید قیمت‌گذاری مواد اولیه و محصولات پالایشگاه‌ها در نهایت به نفع آنها باشد. او ادامه می‌دهد: با تغییر مبنای نرخ نفت خام تحویلی از میانگین ماهانه منطقه (دبی، عمان و برنت دریای شمال) به فوب ایران می‌توان انتظار داشت که قیمت نفت خام تحویلی تا حدود 10 درصد کمتر از سابق باشد. عبدی با اشاره به ابهامات موجود می‌گوید: از طرفی مبنای نرخ پنج فرآورده اصلی پالایشگاه‌ها نیز به فوب ایران تغییر کرده است که این موضوع نیز باعث کاهش نرخ فروش فرآورده‌های اصلی پالایشگاه‌ها می‌شود اما نه کاهش نرخ خوراک پالایشگاه و نه کاهش نرخ فرآورده‌های آنها مشخص نیست. با توجه به مشخص نبودن نرخ مواد اولیه و محصولات درصورتی‌که فاصله نرخ نفت خام ایران و منطقه بیش از فاصله نرخ محصولات اصلی پالایشگاه‌ها با منطقه باشد این تغییر نرخ‌گذاری به نفع پالایشگاه‌ها خواهد بود. او با تشریح چگونگی تاثیر تغییر قیمت‌ها در سودآوری شرکت‌ها می‌گوید: با یک دید کلی و با در نظر گرفتن نرخ 20 هزارتومانی دلار برای یک دوره 12 ماهه به ازای هر دلار بهبود در کرک اسپرد (فاصله بهای یک بشکه محصول تولیدی پالایشگاهی و یک بشکه نفت خام دریافتی توسط پالایشگاه‌ها) سود ناخالص پالایشگاه اصفهان 529 ریال، پالایشگاه تهران 414 ریال، پالایشگاه بندرعباس 814 ریال و پالایشگاه تبریز 803 ریال بهبود پیدا می‌کند. در سال‌های اخیر بازار نفت ایران برای جلوگیری از تاثیرگذاری تحریم‌ها، بازاری غیر شفاف بوده و این موضوع مساله قیمت‌گذاری را پیچیده‌تر می‌کند، اما به‌طورکلی تعریف شاخصی برای قیمت‌گذاری اختصاصی محصولات نفتی در کشور می‌تواند علاوه بر کمک به شفافیت، برای صنایع مصرف‌کننده یک فرصت باشد. البته انتظار می‌رود چنین طرح‌هایی، چند ماهی به‌صورت آزمایشی اجرایی شود و بعد از رفع ایرادات و نواقص احتمالی، به اجرای قطعی بپردازیم.
