همچنین باید توجه کرد که بلافاصله بعد از ورزش هم نباید غذا خورد و یا آب نوشید. چند دقیقه بعد از فراغت از ورزش (یک‌ربع تا نیم‌ساعت) باید صبر کرد تا بدن خنک شود و به آرامش و تعادل نسبی برسد و بعد نوشیدنی مانند آب نوشید. ترجیحاً آب مصرفی نباید بسیار سرد باشد، اما می‌‌تواند خنک باشد. غذا را هم باید بعد از برگشتن آرامش به بدن خورد و نه با فاصله زمانی کم از ورزش که بدن هنوز داغ و ضربان قلب بالاست.
بعضی از ورزش‌ها، طبیعت گرم دارند مانند دو میدانی، فوتبال، والیبال ساحلی، تنیس که در فضای آزاد مخصوصا در روزهای گرم انجام می‌شوند و با تحرک زیاد بدن همراهند.
احتمال گرمازدگی در این ورزش‌ها بیشتر است، افراد باید قبل و بعد از ورزش، از خنکی‌جات مانند هندوانه، خیار، کاهو، شربت خاکشیر، آبلیمو، آبغوره، آب انار و آب زرشک و کلاً نوشیدنی‌ها و آب بیشتر استفاده کنند (مخصوصاً افراد با مزاج گرم و خشک) و تدابیر گفته شده برای گرمی وخشکی نیز باید برای این افراد پیاده شود، زیرا ورزش به سمت گرمی و خشکی است و افراد با مزاج گرم و خشک به دنبال ورزش (و به ویژه این قبیل ورزش‌ها) مستعد گرمازدگی و بی‌آبی بدن هستند.
برخی ورزش‌ها گرمی و خشکی زیادی ایجاد نمی کنند و به نسبت می توان گفت که طبیعت سرد دارند مانند اسکی، شنا، واترپلو، ورزش‌های سالنی با تحرک کم یا با نشستن زیاد مثل شطرنج و بیلیارد که بیشتر فکری و با تحرک کم هستند.
افراد با مزاج سرد، برای ورود به این ورزش‌ها، حتماً باید در کنار ورزش به یک ورزش پرتحرک نیز بپردازند، وگرنه حتی ممکن است سردی و رطوبت آنها افزایش یابد و به این ترتیب این افراد باید از مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های سرد پرهیز کنند. بنابراین مشخص شد که میزان نوشیدن آب بسته به نوع ورزش، فصل و مزاج ورزشکار متفاوت است.
موارد گفته شده در مورد ورزش برای ماساژ هم صادق است. در واقع، ماساژ، نوعی ورزش است که به صورت غیر فعالانه روی شخص اعمال می‌شود، ولی خود فرد ورزش نمی‌کند و تقریبا همان روابط ذکر شده بین ورزش و غذا، برای ماساژ و غذا هم حاکم است. در حقیقت رعایت مزاج و تدابیر غذا خوردن، همیشه یک اصل ثابت است.
ارتباط غذا و ورزش در طب سنتی
مشخص شد که از دیدگاه مزاجی، کلا ورزش منجر به افزایش حرارت و بدنبال مصرف رطوبت های زائد بدن، فزونی خشکی یا به طور خلاصه غلبه گرمی و خشکی در بدن می‌شود. تمام تدابیر گفته شده برای مزاج‌های مختلف از نظر غذاهای مفید و مضر، در اینجا نیز صدق می‌کند یعنی هر کسی با هر مزاجی باید رعایت‌های غذایی مرتبط با مزاج خود را نگه دارد و در کنار آن به تدابیر اختصاصی ورزش هم توجه داشته باشد و آن ها را رعایت کند. اکنون به بیان تدابیر مشترک در بحث غذا و ورزش می‌پردازیم:
کلا نیاز غذایی افرادی که ورزش می‌کنند، بیشتر از افرادی است که ورزش نمی‌کنند (از نظر کمیت) و این اشخاص می‌توانند غذای بیشتری بخورند که این امر به دلیل بالا بودن مصرف در بدن این اشخاص است. افراد دارای شغل‌های با فعالیت بدنی سنگین مانند کارگران ساختمانی نیز شامل این مورد می‌شوند و باید حتما تمام وعده‌های غذایی را در برنامه خود داشته باشند و حجم غذایشان نیز کم نباشد (نه به معنای پرخوری!).
کیفیت غذا نیز اهمیت دارد. از آنجایی که ورزش عضلات را درگیر می‌کند و مزاج عضلات هم گرم و تر است و قسمت عمده وزن بدن را عضلات تشکیل می‌دهند، افراد ورزشکار به ویژه ورزشکاران حرفه‌ای بیشتر به غذاهای با مزاج گرم و تر نیاز دارند. این قبیل غذاها عبارتند از: گوشت‌های قرمز، تا حدودی مواد چرب، گندم و فرآورده‌های آن (مانند نان و برنج)، مغزها (مانند مغز بادام و پسته) و کلا موادی که شیرین هستند.
در واقع باید توجه داشت که مواد تحلیل رفته و مصرف شده در ورزش باید جایگزین شوند، ولی برعکس، کسانی که فعالیت بدنی ندارند و یا شغل‌های بدون تحرک (مانند پشت میزنشینی) یا فعالیت‌های فکری دارند (مانند دانشجویان و مدیران) باید حجم غذای خود را کاهش دهند و از غذاهای تولید کننده خلط‌دم (خونساز) کمتر استفاده کنند.
این قبیل غذاها عبارتند از: غذاهای سنگین با هضم سخت (مانند گوشت و به ویژه گوشت گاو) که این غذاها را ورزشکاران باید استفاده کنند اما افراد بی‌تحرک و پشت میزنشین باید از مصرف آنها اجتناب نمایند.
در کل، قدرت هضم در افراد با فعالیت بدنی زیاد، بالاتر است، چون مواد غذایی در عضلات به مصرف می‌رسد و در سیستم گوارش جذب می‌شود، بنابراین افراد با فعالیت بدنی کم باید بیشتر از غذاهای سبک مانند آش، سوپ و میوه‌جات استفاده کنند و از غذاهای سنگین کمتر استفاده کنند. این در صورتی است که ورزشکاران با مصرف غذاهای سبک دچار ضعف بدن و عدم توفیق در فعالیت خود می‌شوند.
ارتباط غذا با خواب و بیداری در طب سنتی
خوابیدن، معادل سکون بدنی- روانی و بیداری، معادل فعالیت بدنی- روانی است، بنابراین انسان هرچه بیشتر بیدار باشد، بدن او بیشتر به سمت گرمی و خشکی میل پیدا می‌کند و رطوبت بدن کاهش می‌یابد. برعکس، هرچه فرد بیشتر بخوابد، رطوبت‌های بدن و همچنین رطوبت مغز بیشتر می‌شود و بدن به سمت سردی گرایش پیدا می‌کند.
برای خواندن بخش اول- اصول تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- اصول تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش چهارم- اصول تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.