در آیات قرآنی چه فرقی بین نبی و رسول است؟

در آیات قرآن بعضی جاها کلمه رسول آورده شده و بعضی جاها کلمه نبی. آیا بین این دو تفاوتی است؟

نبی در لغت به معنای خبر دهنده است.(1) که اگر با تشدید نبیِّ خوانده شود به معنای رفعت و بلندى است(2) و رسول در لغت به معنای فرستاده شده است.(3)
واز آنجا که در قرآن برای واژه رسول و نبی، فرق خاصی بیان نشده است، مفسرین ملاکهای هر یک را بیان کرده و آن را با شواهد و قرائنی همراه ساخته اند که البته هر یک دارای اشکالات و نقدهایی بوده است اما به نظر می رسد یگانه راه برای کشف این حقیقت رجوع به اهل بیتی است که همسنگ قرآن بوده و مفسران حقیقی آن به شمار می آیند.
بنابراین به نظر می آید فرق نبی و رسول آن است که نبی در خواب واسطه وحى را مى ‌بیند، و وحى را میگیرد، ولى رسول کسى است که فرشته حامل وحى را در بیدارى می بیند، و با او صحبت مى‌ کند.(4)
آنچنانکه در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده که در تفسیر آیه: وَ کانَ رَسُولًا نَبِیًّا ...(5) فرمود: الرَّسُولُ الَّذِی یَأْتِیهِ جَبْرَئِیلُ قُبُلًاپ فَیَرَاهُ وَ یُکَلِّمُهُ فَهَذَا الرَّسُولُ وَ أَمَّا النَّبِیُّ فَهُوَ الَّذِی یَرَى فِی مَنَامِهِ نَحْوَ رُؤْیَا إِبْرَاهِیمَ وَ نَحْوَ مَا کَانَ رَأَى رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ أَسْبَابِ النُّبُوَّةِ قَبْلَ الْوَحْی‌...‌(6)
رسول، آن کسى است که‌ جبرئیل در برابر او مجسم مى‌ شود، و او جبرئیل را مى ‌بیند و با او سخن مى‌گوید. نبى، آن کسى است که در خواب مى‌ بیند مانند خواب‌هائى که ابراهیم خلیل مى‌‌دید و مانند آن خوابها که رسول خدا مى‌‌دید پیش از وحى رسالت‌... و یا در روایت دیگری از آن امام نقل شده است که فرمود: پیغمبر کسى است که در خواب مى‌بیند و آواز را مى‌‌شنود و فرشته را به چشم نبیند و رسول کسى است که آواز فرشته را بشنود و در خواب ببیند و فرشته را هم به چشم بنگرد...(7)
بر این اسا س رسالت مقامی بالاتر از نبوت نبوت است که شخص بعد رسیدن به مقام نبوت به آن می رسد لذا به حضرت ابراهیم (ع)نخست مقام عبودیت، و سپس نبوت، و بعد رسالت، آن گاه خلت، و در آخر امامت عنایت شد.(8) در حدیثی از امام باقر(ع) نقل شده است که فرمود به راستى خدا ابراهیم را به بندگى خود پذیرفت پیش از آنکه او را پیغمبر خود نماید و پیغمبرش گرفت پیش از آنکه رسولش سازد و به رسالتش برگزید پیش از آنکه خلیل خودش گیرد و خلیل خودش نمود پیش از آنکه امام گیردش و چون همه این مقامات را براى او فراهم نمود (و کف خود را براى نمودن جمیع مقامات به هم بست) به او فرمود: اى ابراهیم «به راستى من تو را براى مردم امام ساختم».(9)
در نتیجه بین این دو مقام از نظر مصداقی رابطه عام(نبی) خاص(رسول) مطلق حاکم است که در برخی موارد برای شخص واحد قابل جمع است لذا هم رسول است و هم نبی یعنی هم وحی را در خواب دریافت کند و هم در بیداری.(10)

پی نوشتها:
1- ابن منظور، لسان العرب‌،چ دار الفکر‌،بیروت، بی تا، 1414 ه ق‌، ج 1، ص 405.
2- راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، چ دارالعلم، بیروت،1412ق، ج 1، ص 789.
3- قریشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، چ دار الکتب الإسلامیة، تهران1371 ش، ج 3، ص 91.
4- موسوى همدانى، ترجمه المیزان، چ دفتر انتشارات اسلامى، قم‌ 1374ش‌، ج 1، ص 420.
5- مریم (19)آیه 54.
6- مرحوم کلینی، الکافی، چ دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ه ش، ج 1، ص 176.
7- همان.
8- موسوى همدانى، ترجمه المیزان، چ دفتر انتشارات اسلامى، قم‌ 1374ش‌، ج 1، ص 420.
9- مرحوم کلینی، اصول کافى، ترجمه کمره‌اى‌،چ اسوه، قم ‌‌1375ش‌، ج‌2، ص 43.
10- موسوى همدانى، ترجمه المیزان، چ دفتر انتشارات اسلامى، قم‌ 1374 ش‌، ج 3، ص 345.