پیامدهاى قطع رحم

در روایتى از امام صادق علیه السلام آمده است که حضرت فرمودند:
و نَروى اءَنَّ رجلا جاءَ الى رسول اللَّه صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم فقال : اءَخبِرنى ما اءَفضلُ الاعمال ؟ فقال : الایمان باللَّه ،... فاىُّ الاَعمال اءَبغَضُ الى اللَّه ؟ قال : الشِّرک باللَّه ، قال : ثم ماذا؟ قال : قَطیعَةُ الرحم ، قال : ثم ماذا؟ قال : الامر بالمنکر و النَّهى عن المعروف ⁽⁴¹⁴⁾.
((کسى به حضور پیغمبر صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم شرفیاب شد و عرض کرد: یا رسول اللَّه ! بهترین اعمال براى انسان چیست ؟ حضرت فرمودند: ایمان به ذات ذوالجلال الهى . سپس شخص سوال کرد: چه عملى نزد خدا مبغوض ترین اعمال است ؟ حضرت فرمودند: شرک به خداوند، عرض کرد: ما که مشرک نیستیم . بعد از شرک چه عملى مبغوض تر است ؟ حضرت فرمودند: قطع رحم . آن شخص سوال کرد: بعد از قطع رحم چه ؟ حضرت فرمودند: امر به منکر و نهى از معروف )).
در این روایت شدت زشتى قطع رحم با دو مطلب روشن مى شود:
یکى این که بلافاصله بعد از شرک مبغوض ترین عمل ، قطع رحم ذکر شده است ؛ یعنى در میان همه محرمات و منهیات شرع هیچ عملى منفورتر از قطع رحم نیست ، حتى شرب خمر، زنا، قتل نفس و... و این مطلب واقعا براى ما مسلمان ها که خود را مقید و متعبد به آداب شرع مى دانیم یک هشدار قابل توجه است .
دوم این که در این روایت حضرت رسول اکرم صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم مبغوضیت گناه قطع رحم را مقدم بر امر به منکر و نهى از معروف ذکر فرموده اند.
مى دانیم که امر به منکر و نهى از معروف یعنى قلب و تغییر حکم الهى ، اگر کسى به منکر امر کند، یعنى به خود اجازه داده است در مقابل خدا قانون گذارى و تشریع کند و به یقین ، این یک گناه نابخشودنى و بسیار بزرگ است ، اما در عین حال مبغوضیت این عمل کمتر از قطع رحم است .
در روایت دیگرى ، مرحوم صاحب مستدرک الوسایل چنین نقل کرده است : حین حَضَرَتهُ الوفاةُ و اءُغمِىَ علیه فلمَّا اءَفَاقَ قال اءَعطوا الحَسَنَ بن علىّ بن على بن الحسین علیه السلام و هو الافطَسُ سبعین دِینَارا و اءَعطُوا فُلانا کذا و فلانا کذا فقُلتُ اء تُعطِى رَجُلا حَمَلَ علیک باشَّفرَة یُریدُ اءَن یَقتُلَکَ قال تریدین اءَن لا اءَکونَ مِن الَّذین قال اللَّه عزَّ و جَلَّ ((والَّذین یَصِلُونَ ما اَمَرَ اللَّه به ان یوصل و یخشون ربهم و یخافون سوء الحساب ⁽⁴¹⁵⁾))⁽⁴¹⁶⁾.
((نزدیک لحظه هاى وفات امام صادق علیه السلام نزد آن حضرت بودیم . در حالى که امام گاهى به حال اغما بودند و گاه به هوش مى آمدند. وقتى حال امام قدرى بهتر شد، فرمودند: به حسن بن على بن الحسین یکى از عموزادگان حضرت هفتاددینار بپردازید و بعد فرد دیگرى را هم ذکر کردند. راوى مى گوید که من سابقه این حسن را مى دانستم ؛ او کسى بود که روزى با کار به امام علیه السلام حمله کرده بود و قصد کشتن حضرت را داشت . عرض کردم : آیا شما تصمیم دارید براى کسى که قصد کشتن شما را داشت ، عطیه بفرستید؟ حضرت در جواب فرمودند: آیا تو نمى خواهى من در زمره کسانى باشم که خدا در حقّ آنها فرموده است : آنها آنچه را که خدا امر به پیوند آن کرده مانند صله رحم ، دوستى پدر و مادر و محبت اهل ایمان و علم و حفظ عهد و پیمان با خدا و خلق اطاعت مى کنند و از خدا مى ترسند و به سختى روز حساب مى اندیشند؟)).
این توجه امام علیه السلام آن هم در شرایطى که شاید کمتر انسانى به این نکات ظریف و دقیق توجه دارد، حاکى از اهمیت موضوع است . و این از همان نکاتى است که عقل بشر هم اهمیتش را تا حدودى درک مى کند، ولى در شرع مقدس فوق العاده به آن سفارش شده است .
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که حضرت فرمودند:
ملعون ملعون قاطع رحمة ⁽⁴¹⁷⁾.
((کسى که قطع رحم کند، مورد لعن الهى قرار گرفته است )).
آثار وضعى صله رحم و قطع رحم
آثار وضعى عجیبى بر قاطع رحم مترتب است که امیدواریم جامعه امروز ما در سایه عمل به این وظیفه ، بتواند از عوارض سوء و منفى آن در امان بماند.
از رسول اکرم صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم نقل شده است که فرمودند:
مَا مِن ذَنب اءَجدَرَ اءَن یُعَجِّلَ اللَّه لِصاحبِهِ العُقوبِةَ فى الدُّنیا مع ما ادَّخَرَهُ فى الاخرة منَ البَغى و قَطیعَة الرَّحِم ⁽⁴¹⁸⁾.
((هیچ گناهى - نفى مطلق - در نزد پروردگار سزاوارتر از این نیست که بر عقوبت آن در دنیا تعجیل کند مگر ظلم و سرکشى و قطع رحم )).
روایت عجیب دیگرى از رسول اکرم صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم نقل شده است که فرمودند:
لا تَنزِلُ الرَّحمَة على قوم فیهم قاطع الرحِمِ⁽⁴¹⁹⁾.
((خداوند رحمت خود را از قومى که در آن قاطع رحم باشد دریغ مى دارد)).
آثار وضعى گناه قطع رحم آنقدر گسترده است که اگر در میان قومى ، یک نفر قاطع رحم باشد، خدا رحمتش را از همه آن قوم دریغ مى فرماید و باعث مى شود رحمت الهى بر آن امت و جماعت نازل نشود. این هم یکى دیگر از آثر وضعى دنیوى قطع رحم است . در روایتى از رسول اکرم صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم نقل شده است که فرمودند:
صِلَة الرَّحِمِ تَعمُرُ الدِّیارَ و تَزیدُ فى الاَعمَار و ان کانَ اءَهلُها غیر اءَخیار⁽⁴²⁰⁾.
((صله رحم باعث مى شود که شهرها آباد شود و عمر انسان هاى آن دیار طولانى شود؛ اگرچه مردم آن هم انسان هاى خوبى نباشند؛ یعنى مؤ من نباشند)).
شرط ترتب این آثار، ایمان و اعتقاد به خدا و خیرات نیست ، این آثار - عمران بلاد، آبادى دنیا و طول عمر - در مساله صله رحم نهفته است . در روایتى ، راوى مى گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم :
تکون لى القرابةُ على غیر امرى اءَ لهم على حقّ قال نعم حقّ الرحم لا یقطعُهُ شى ء و اذا کانوا على اءَمرِکَ کان لهم حقَّان حقّ الرَّحِم و حقّ الاسلام ⁽⁴²¹⁾.
((من ارحامى دارم که یا مسلمان نیستند و یا شیعه . آیا بر من حقّ دارند؟ حضرت فرمودند: هیچ چیزى حقّ رحمیت را قطع نمى کند و اگر آنان مسلمان و یا شیعه بودند، دو حقّ داشتند: یکى حقّ رحم ؛ یکى هم حقّ شیعه بودن و یا مسلمان بودن )).
بنابراین ، بعضى گمان نکنند که اگر رحمى دارند که مسلمان ، شیعه یا همفکر آنها نیست ، این مى تواند مجوز قطع راتباط و رحمیت شود. امام صادق علیه السلام درباره آثار صله رحم مى فرمایند:
صِلَةُ الاَرحام تُحَسِّنَ الخُلُقَ و تُسمِحُ الکَفَّ و تُطَیِّبَ النَّفس و تَزید فى الرِّزق و تُنسِىُ فى الاجل ⁽⁴²²⁾.
((اثر وضعى صله رحم این است که باعث مى شود اخلاق انسان نیکو شود و در بخشندگى دست و دلش باز شود، پاک دل شود، رزق و روزى او زیاد شود و مرگ او به تاخیر افتد)).
ما شیعیان که داعیه پیروى از اهل بیت علیهم السلام را داریم ، باید توجه کنیم که آموزنده ترین درس و مهم ترین نکته اى که در سنت و سیره ایشان وجود دارد، منش و روشى است که اهل بیت علیهم السلام با دشمنان و مخالفان خود و با کسانى که حتى قصد جانشان را مى کردند، داشتند. راوى مى گوید به امام باقر علیه السلام عرض کردم :
جُعِلتَ فداک انَّ الشیعَةَ عندنا کثیر فقال فهل یَعطِفُ الغَنىُّ على الفقیر و هل یَتَجَاوزُ المحسن عن المُسِى ءِ و یَتَوَاسَونَ فقُلتُ لا فَقَال لیس هؤ لاء شیعة الشِّیعَةُ مَن یفعل هذا⁽⁴²³⁾.
((شیعیان شما در شهر ما فراوانند. حضرت فرمودند: این که مى گویى شیعه بسیار است آیا اغنیا و ثروتمندان به فقرا رسیدگى مى کنند؟ و افراد محسن و نیکوکار گناهنکاران را مى بخشند؟ آیا بین ایشان رفاقت و رسیدگى به یکدیگر وجود دارد؟ عرض کردم : نه ! حضرت فرمودند: اینها شیعه نیستند؛ شیعه کسى است که چنین اعمالى را انجام دهد)).