ترامپ، تهدید یا فرصت؟

تهدیدهای ترامپ که با هدف احیای سلطه آمریکا اعمال می شود با واکنش کشورها و مردم جهان مواجه شده و نوعی فرصت برای اتحاد علیه آمریکا و یا به عبارت دیگر،تقویت جریان چندجانبه گرایی را نوید می دهد.در این رابطه نکات زیر قابل توجه است.

1.امروز کشورهای جهان حتی آنان که بلحاظ وسعت و جمعیت،کوچک هستند نیز حاضر نیستند منافع خود را قربانی مطامع آمریکا کنند و اگر هم توان مقابله با این کشور را نداشته باشند،با مقاومت و عکس العمل های ملی،آمریکا را آزار خواهند داد.چند سال قبل قطع رابطه 3 کشور پاناما، السالوادور و دومینیکن با تایوان و برقراری ارتباط با چین تحول مهمی بود که نشان داد حتی کشورهایی که در مجاورت آمریکا قرار دارند،به چیزی جز منافع ملی خود نمی اندیشند.این اتفاق زمانی رخ داد که جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا با سیاست های رادیکال خود سعی می کرد تا ترامپ را متقاعد کند که در تقابل با چین،مسیر شناسائی بین‌المللی تایوان را هموار سازد پاناما ز سال 1989 میلادی به دنبال تجاوز ارتش آمریکا به این کشور و دستگیری ژنرال نوریگا به یکی از متحدین واشنگتن تبدیل شد. دونالد ترامپ، در دور اول ریاست جمهوری در دیدار با خوآن کارلوس وارلا، رئیس‌جمهور پاناما،وی را ترغیب کرد که از چین و ونزوئلا فاصله بگیرد اما اینگونه نشد و پاناما در چارچوب منافع ملی خود عمل کرد.  

2.ترامپ چند ماه قبل و در طول مبارزات انتخاباتی،بارها از تجاوز چین به ایالات متحده آمریکا و اینکه  این کشور با کاهش تصنعی ارزش پول خود در مقابل دلار، سبب مغلوب شدن آمریکا در جنگ تجاری شده، سخن گفت و قاطعانه از رهبر تایوان حمایت کرد.فرید زکریا نظریه‌پرداز و از اساتید شناخته شده مسائل سیاست خارجی در آمریکا،چند روز پیش طی مقاله ای در روزنامه واشنگتن پست نوشت:«شاید هیچ رییس جمهور دیگری  را سراغ نداشته باشیم که مانند دونالد ترامپ به صورتی مداوم به کشوری دیگر (چین) اینچنین حمله لفظی کرده باشد.اما آنچه واقعیت ها و استراتژی های چین به ما نشان می دهد اینست که هیچ کشوری بجز چین از این سیاستهای ضد جهانی شدن ترامپ بهره نخواهد برد و فرصتی بسیار بزرگ نصیب چینی ها برای تسلط بر تجارت جهانی ایجاد شده است.» در چرایی تحلیل زکریا می توان گفت از زمانی که  ترامپ با زبان تهدید با جهانیان و بخصوص همسایگان خود سخن گفته، مقامات چینی با انجام سفرهای متعدد به کشورهای آمریکای لاتین،سعی دارند جایگزین آمریکا شوند. به گزارش بلومبرگ، چینی ها اخیرا40 توافق اقتصادی با کشورهای آمریکای لاتین امضاء کرده و طرفین برای سرمایه گذاری میلیارد دلاری چینی ها در این منطقه به توافقات چشمگیری رسیده اند.در جنوب و شرق آسیا هم راهبرد اصلی چین استفاده از لغو توافق آمریکا با  کشورهای آسیایی و اقیانوسیه(ترانس پاسیفیک) است.هدف این  پیمان  تجاری که بین آمریکا و 11 کشور دیگر منعقد شده بود،اعمال فشار تعرفه ای به اقتصادهای بزرگ آسیا همانند ژاپن،چین  و ویتنام بود. اکنون چین مترصد است تا با فرصت طلبی،روابط خود را با کشورهای این منطقه تقویت کرده و رقیبی جدی برای آمریکا باشد.استرالیا و نیوزیلند به عنوان مهمترین اعضای  پیمان ترانس از نسخه جایگزین چین حمایت کرده و دیگر کشورهای آسیایی نیز به زودی این موضوع را اعلام خواهند کرد. گام بعدی چین  بهره برداری از خلاء رهبری بوجود آمده در زمینه تجارت جهانی، به دلیل خروج احتمالی آمریکا از پیمان های مختلف است. اتحادیه اروپا با جمعیتی بالغ بر پانصد میلیون نفر، تولید ناخالص داخلی بالا، پول واحد و تجارت گسترده در عرصه جهانی،می رود تا به یکی از بزرگ‌ترین شرکای چین تبدیل شود و این فرایند خصوصاً پس از تهدیدات اخیر ترامپ علیه اتحادیه اروپا جدی‌تر خواهد شد.تقویت و افزایش روابط چین با اتحادیه اروپا حتی ممکن است موجب توافق و آشتی روسیه و اروپا بر سر موضوع اوکراین شود و اینگونه جبهه چند جانبه گرایی علیه آمریکا تقویت گردد.

3.تداوم حمایت های کاخ سفید از اسراییل، تهدیدات ترامپ علیه غزه و موضوع اشغال این باریکه توسط آمریکا و کوچاندن مردم آن به مصر و اردن که اقدامی کاملا غیر انسانی و مغایر با موازین پذیرفته شده بین المللی است نیز فرصت مناسبی برای اتحاد کشورهای مسلمان علیه دولت آمریکا تلقی می شود.امروز حتی کشوری مثل عربستان که از متحدین آمریکا محسوب می شود در مقابل طرح ترامپ واکنش منفی نشان داده است.فرید زکریا با تحلیل این وقایع می گوید:«هیچ بازی برد _ بردی برای ترامپ وجود ندارد. او می خواهد برنده شود و می خواهد شما بازنده شوید حتی اگر شما بریتانیا یا فرانسه یا سوئیس باشید.»

4.سیاست های تهدیدآمیز رئیس جمهوری جدید آمریکا حتی نمی تواند مشکلات اقتصادی این کشور را کاهش دهد و پیامدهای منفی جنگ تعرفه ها که قرار است بر کالاهای وارداتی کانادا، مکزیک،چین و اتحادیه اروپا اعمال شود، موجب افزایش هزینه ها بر زندگی مردم آمریکا خواهد شد. سیاست های خودمحورانه ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری موجب دور شدن آمریکا از دوران ابرقدرتی شد و تداوم این سیاست ها در دوره جدید نیز این روند را سرعت خواهد بخشید. رویکرد تهدید محور واشنگتن علیه جامعه جهانی علامت دیگری دال بر شکست سیاست های یکجانبه گرایانه و سلطه طلبانه نومحافظه کاران آمریکا در عرصه خارجی است و می تواند کشورهای دیگری را نیز برای مقابله با سیاست های زیاده خواهانه واشنگتن به صحنه آورد. نتیجه اینکه  اگر کشورهای جهان هشیار باشند می توانند از بی اعتمادی جهان نسبت به سیاست های ترامپ در جهت تقویت اتحاد جهانی علیه سلطه استفاده کنند. در این میان جمهوری اسلامی ایران نیز می بایست با اقدامات دیپلماتیک و طی تعامل سازنده با جهان،برای تقویت چندجانبه گرایی، ایفای نقش نماید.