گفته می شود که گیاه گل راعی نام انگلیسی خودرا از نام شوالیه های سنت جان گرفته است که ازآن در میادین جنگ های صلیبی برای مداوای زخم استفاده می کردند. این باور وجود داشت که این گیاه دافع ارواح خبیث است و به همین دلیل دیوانگان را وادار به خوردن دمکرده آن می کردند. به دلیل رنگ زرد، آن را موافق مزاج صفراوی می دانستند و برای درمان یرقان و هیستری به کار می بردند. این گیاه علاوه بر این که از نظر خواص دارویی بسیار غنی است، سر شاخه های گل دار آن نیز دارای اسانس نافذی است.
نام علمی: Hypericum perforatum
نام انگلیسی: St Johns Wort
نام فارسی: علف چای، گل راعی، هوفاریقون، گل شهناز
ریخت شناسی گیاه: گیاهی است پایا، فاقدکرک، پایه چوبی، با ساقه ایستاده، در پایین چوبی، ارتفاع گیاه بسته به شرایط محیطی تعیین می شود. برگهای تخم مرغی، دراز، پهن، در سطح زیرین کم رنگ، شامل نقاط شفاف سوراخ مانند با حاشیه ای سیاه و به تعداد فراوان که در واقع کیسه های ترشحی مملو از اسانس هستند. گل ها به رنگ زرد درخشان ،نسبتاً بزرگ و مجتمع در گل آذین وسیع پانیکولی، دارای پنج گلبرگ می باشد.در گلبرگها نقاط ریز یا خطوط تیره که عبارتند از غده های ترشحی محتوی شیره قرمز مایل به قهوه ای دیده می شود. میوه به صورت کپسول به ابعاد1-./5 میلی متر و ریشه به طول 70سانتی متر می باشد
محل رویش: این گیاه در نقاط خشک، مرغزارها و مراتع آفتاب گیر می روید. در بریتانیا به وفور به خصوص بر روی خاک های آهکی می روید. گل راعی اگر چه در زمین های بلیر و حاشیه جاده ها می روید ولی علف هرز اختصاصی مزارع چایی است. ایران: این گیاه در نواحی مختلف البرز، کرج، راه چالوس، شمال ایران، گیلان، لاهیجان، طالش، خراسان، مغرب ایران، بروجرد، کوه الوند و نهاوند می روید.
زمان گلدهی: اواخر اردیبهشت تا اواخر مهرماه زمان برداشت سر شاخه ها: خرداد تا تیر ماه قسمت مورد استفاده: سرشاخه های گلدار تازه یا خشک شده گیاه سرشاخه ها را باید در زمان گلدهی از گیاه چید. در این هنگام طعم آن تلخ ،کمی قابض و به طورملایم شور است. اگر در بین انگشتان فشرده و له شود ،بوی معطر و رزینی ازآن استشمام می شود. برای منظورهای درمانی گل را باید زمانی از گیاه جداکرد که در حال طراوت یعنی قبل از پلاسیده شدن باشند.
ترکیب های شیمیایی گل راعی :
دارای اسانس روغنی فرار و در حدود 7./-.5./ درصد از یک نوع گلوکوزید بنام هایپرین و یک ماده قرمز بنام هایپرسین بخصوص در بذرآن مشخص شده بعلاوه مقدار قابل ملاحظه ای از یک نوع تانن شبیه به تانن چای در برگهای آن وجود دارد در برگها در حدود 2./ روتین وجود دارد . در گلها 95 /. روتین و 1./ کوئرستین وجود دارد مقدار تانن در ساقه های جوان گیاه 8/3 درصد، دربرگها 4/12 درصد و درگلها 16/ درصد میباشد اثر فیزیولوژیکی گیاه مربوط به وجود اسانس هایپرسین، کولین، تانن و نیکوتینیک اسید می باشد.
گونه های دیگر این تیره :
1.Hypericum androsaemum دارای اثر درمانی مسهل است و در بیماری های کلیه و مثانه استفاده می شود.
2.Hypericum lanceolatum به عنوان یک گیاه دارویی التیام دهنده با اثر مقوی استفاده می شود. از پوست ساقه این گیاه نوعی گم رزین به رنگ زرد مایل به سبز به دست می آید. این ماده با نام Baumeda fleursjaunes و با بویی نا مطبوع می باشد.
3.Vismia guianensis درخت خون که از آن نوعی شیره رزینی به دست می آید که اثر مسهل است.
4.Vismia acuminate در آمریکای جنوبی می روید .
5.Harongama dagascariensis نوعی ماده رزینی از آن به دست می آید که از آن در نواحی محل رویش جهت درمان عفونت های زایمانی استفاده می شود.
رقم توپاز یکی از معروفترین ارقام گل راعی در اروپا است که جهت تولید دارو در مقیاس صنعتی از آن استفاده می شود.در ایران نیز شرکت دارویی زردبند با تهیه بذر رقم توپاز و مطالعات متعددی که بر روی سازگاری و همچنین اثر شرایط اقلیمی کشورمان بر روی آن انجام داده و به این نتیجه رسیده که رقم توپاز را می توان در مقیاس وسیع جهت تولید دارو مورد استفاده قرار داد.
گل راعی به عنوان داروی ضد افسردگی:
مشکلات و مسائل دنیای ماشینی باعث شده که روز به روز افسردگی در میان افراد بیشتر شود. متاسفانه این پدیده به صورت خفیف، متوسط و یا شدید در افراد مسن و میان سال و در بسیاری از جوانان نیز دیده می شود. افسردگی می تواند بسیاری از عوامل زندگی از جمله فعالیت های روزانه، خوراک، لذت های زندگی تفکرات خوب ،تحرک، سلامت جسم وروان، تحصیلات و ... را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه فرد افسرده نمی تواند به خوبی از زندگی خود بهره مند شود، به طوری که افسردگی می تواند از طریق اختلالات هورمونی باعث یائسگی زودرس، مشکلات قاعدگی، چاقی، لاغری، مشکلات پوست، ریزش مو و ... شود. خوشبختانه افسردگی قابل درمان بوده و شخص می تواند با درمان های دارویی و غیر دارویی درمان شده و به صورت فردی طبیعی، فعال وخوش بخت درآید. برای درمان انواع افسردگی ،سالیان درازی است که از انواع دارو های ضد افسردگی شیمیایی استفاده می شود ولی چون درمان افسردگی گاهی چندین ماه و یا چندین سال طول می کشد، بنابراین مصرف کنندگان این داروها همیشه از عوارض آن ناراضی و نگران هستند؛ به همین دلیل در دو سه دهه گذشته تحقیقات وسیعی بر روی گیاهان دارویی ضد افسردگی، آرام بخش و ضد درد صورت گرفته و تعدادی داروی موثر و دارای حد اقل اثرات جانبی به بازار های جهانی عرضه شده است که می تواند در بسیاری از موارد، جایگزین دارو های شیمیایی ضد افسردگی شود.
قدمت مصرف این گیاه، بیش از دو هزار سال پیش است و نزد بیشتر اقوام و ملل جهان به عنوان بهترین داروی بیماری های عصبی مورد استفاده بوده تا اینکه در حدود یک قرن پیش، برای اولین بار در آلمان از آن فراورده صنعتی تهیه شده و سپس در حدود سه دهه قبل از بیشتر کشورهای اروپایی و امریکا محصولات زیادی از آن به بازار آمد. در حال حاضر بیش از50 کار خانه دارو سازی جهان از گیاه علف چای، دارو های مختلف افسردگی تهیه می کنند. در ایران نیز برای اولین بار در سال 1378 از عصاره این گیاه دارویی به شکل قطره و با نام هایپیران، منطبق با استاندارد جهانی و با کیفیتی برابر با انواع خارجی تهیه و به عنوان داروی رسمی ایران شناخته شد. با توجه به این که به طور اساسی و به علت شرایط آب و هوایی، گیاهان دارویی ایران دارای مرغوبیت خاصی می باشند، لذا گل راعی ایران دارای بهترین کیفیت بوده و داروی ساخته شده از آن نیز از کیفیت و استاندارد بالایی بر خوردار است.
مکانیسم اثر گل راعی در درمان افسردگی:
وجود آنزیم مونو آمینو اکسیداز سبب تجزیه هورمونهای آدرنالین و نور آدر نالین در محل سیناپیس های عصبی می شود.تجزیه هورمون های مذکورسبب ایجاد افسردگی(Depression) در افراد می شود.هیپرسین سبب مهار این آنزیم می شود وبه این وسیله افسردگی را درمان می کند. در اکثر مراجع علمی معتبر نظیر Basic and clinical, Martindale, PDR, وکمیسیونE اثر ضد افسردگی این گیاه مورد تائید قرار گرفته است.(13) تحقیقات نشان می دهد که ماده شیمیایی هایپرسین موجود در گل راعی ممکن است در ابعاد فعالیت مادهای به نام MAO (Monoamine Oxidase) دخالت کرده و آن را به مهار کننده های MAO تبدیل کند. مهار کننده های MAO گروه مهمی از داروهای ضد افسردگی می باشند .در یک پژوهش کوچک در آلمان که پانزده نفر زن به منظور درمان افسردگی تحت معالجه قرار گر فته اند، پس از این که به آن ها گل راعی داده شد به طور محسوس بهبود یافتند، اشتهای آن ها زیاد شد، به زندگی بسیار علاقه مند شدند، اعتماد به نفس خود را باز یافتند و خواب آن ها خوب شد. اما باید توجه داشت که این گیاه درمان فوری برای افسردگی نیست و شاید 2-3 ماه طول بکشد.(6) گل راعی برای درمان ایدز: از اوایل دهه 90 آزمایشات بالینی در خصوص تاثیر هیپرسین در درمان بیماری های ایجاد شده توسط ویروس ها صورت پذیرفت و در نتیجه از این گیاه به عنوان یک کاندیدای مناسب برای کنترل بیماری ایدز یاد شده است. آزمایشات در این زمینه نشان می دهد که گیاه با سمیت کم ،آثار قابل ملاحظه ای بر ضد ویروس های مشابه HIV دارد. دراین آزمایش ابتدا موش های آزمایشگاهی با ویروس هایی که ایجاد بیماری لوکیما می کنند تزریق شده و سپس یک تزریق از عصاره گل راعی انجام شد و این تزریق صد در صد از بروز بیماری در موش جلو گیری کرد. همچنین در آزمایش هایی که عصاره از راه دهان به موش داده شد نیز همین آثار جالب دیده شد. پژوهش ها نشان می دهد که عصاره گیاه از سد خونی مغز عبور می کند که این خاصیت برای درمان ایدز بسیار مهم است. زیرا ویروس ایدز اغلب به مغز حمله می کند. این روش بر روی انسان های مبتلا به ایدز نیز استفاده شده است و نتایج اولیه پژوهش ها که در نشریه اخبار درمان ایدز منتشر شده نشان می دهد که تا به حال آثار مثبتی بر ضد ویروس ایدز دیده شده و بیماران بهبودی محسوسی یافته اند؛ به این معنی که فعالیت سیستم دفاعی آن ها افزایش یافته، وزن آن ها زیاد شده و انرژی بیشتری یافته اند.(6) بررسی تاثیر گل راعی در درمان سندرم پیش از قاعدگی: در تحقیقی که بر روی 70 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران که مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی بودند انجام شد،شرکت کنندگان برای دو سیکل متوالی فرم ثبت وضعیت روزانه را تکمیل کردند و پس از تائید سلامت جسمی و روانی به طور تصادفی به دو گروه 35 نفری تقسیم شدند و به مدت دو سیکل متوالی با 30 قطره هایپیران دو بار در روز حداقل هفت روز قبل از قاعدگی تحت درمان قرار گرفتند. میزان کاهش شدت علایم سندرم پیش از قاعدگی بعد از مصرف هایپیران 45/46 درصد بود. (17) بهداشت پوست: اثر قابض و ضد عفونی کننده گیاه موجب گردیده که از آن در درمان عوارض پوست های چرب استفاده شود. معمولاًپوست صورت اگر چرب باشد، پس از پاک کردن از مواد آرایشی بقایای آن در منافذ پوست که حالت باز شده دارند، باقی می ماند وآن ها را مسدود می کند. برای نظافت کامل این گونه پوست ها، جوشانده 50 گرم سر شاخه ها ی گیاه رادر یک لیتر آب تهیه کرده و بر روی پوست صورت اثر می دهند و آن را پاک می کنند. جوشانده مذکور از پیدایش چین در پوست صورت جلوگیری می نماید و باعث طراوت آن می شود.
دارو های تهیه شده از گل راعی:
1. قرص پرفوران:Perforan coated tablet قرص روکش دار که هر قرص حاوی حدود 160 میلی گرم عصاره خشک گیاه علف چای یا هوفاریقون و معادل 300 میکرو گرم هایپریسین می باشد. مواد موثره: مهمترین ماده موثره آن هیپریسین پسود و هیپریسین است .سایر مواد موجود در آن عبارتند از :فلاونوئید،گزانتون ها، اسید های کربو کسیلیک، فنولیک. آثار فارما کولوژی: در مطالعات اولیه نشان داده شده است که عصاره گیاه علف چای انواع ایزو آنزیم A,B آنزیم مونو آمینو اکسیداز (MAO) را مهار می نماید. در نتیجه این اثر میزان واسطه های شیمیایی سروتنین، نوراپی نفرینو دوپامین در هسته های مغزی افزایش یافته، موجب بهتر شدن خلق و بر طرف شدن افسردگی می شود. حداقل دو مکانیسم برای اثر ضد افسردگی گل راعی پیشنهاد شده است که عبارتند از : تعدیل فعالیت اینتر لوکین و وقفه برگشت سروتونین به عصب. مطالعات بالینی: در یک مطالعه بالینی بر روی شش زن افسرده 55-65 سال عصاره علف چای که میزان 14/.% استاندارد شده بود به کار گرفته شد و معلوم شد که این عصاره میزان متابولیت های نور آدرنالین و دوپامین ادرار بیماران تحت درمان را افزایش می دهد. همچنین محققان دریافته اند که افزایش قابل ملاحظه ای در میزان متابولیت های کاتکو لا مین ها، متوکسی هیدروکسی فنیل گلیکول که عامل مشخص کننده اثر بخشی در درمان ضد افسردگی است در ادرار این بیماران یافت شده است. مطالعات ادامه دار همین محققین بر روی 22 بیمار دیگر نشان داد که عصاره علف چای به طور قابل ملاحظه ای علائم اضطراب، بی تفاوتی، خواب زباد، بی خوابی، بی اشتهایی، کندی فعالیت حرکتی وافسردگی را بر طرف می کند و ضمنا ًآثار جانبی مشاهده نگردید. موارد منع مصرف و نکات قابل توصیه: در بیماران حساس به گیاهان دارویی توصیه نمی شود. عوارض جانبی: عوارض آلرژیک و فتو درماتیت در بعضی بیماران گزارش شده است. مقدار مصرف ونحوه استعمال: روزی سه مرتبه هر بار یک قرص با یک لیوان آب میل شود. مصرف در حاملگی و شیر دهی: در موارد حاملگی و شیر دهی توصیه نمی شود.
2. قطره هایپیران: این فرآورده از عصاره هیدرو الکلی گیاه علف چای به دست می آید و به شکل قطره در دارو خانه ها موجود است. اثرات درمانی: آرام بخش، مسکن، ضد اضطراب، مفید در بیماری های میگرن، پرخوابی، مشکلات و دردهای دوران قاعدگی، ترس و دلهره، شب ادراری کودکان می باشد. عصاره این گیاه می تواند میزان اکسیژن سلولی را افزایش می دهد. در دوران قبل از قاعدگی به دلیل بروز تغییرات هورمونی، نوساناتی چون خلق و خو، دردهای ناحیه کمر، دل درد، اسپاسم و سردرد بروز می کند. استرس و اضطراب از جمله عوامل تشدید کننده این عوارض است. شربت گیاهی هایپیران داروی مناسبی برای کاهش هیجانات روحی و تغییرات خلق و خوست. نکاتی که در مورد اثرات ایده آل این دارو واکثر دارو های گیاهی باید در نظر داشت این است که حداقل 2-3 هفته پس از مصرف نباید انتظار اثر داشت چون دارو های گیاهی دیر اثر بوده و اثر آن ها به طور اصولی پس از یک ماه ظاهر می شود و به تدریج به حداکثر می رسد، به علاوه مقادیر مصرف نوشته شده در راهنمای داروهای گیاهی، باید به دقت رعایت شود و همچنین داروهای گیاهی را باید به طور منظم و مرتب مصرف کرد، چرا که مسئله مقدار، مدت مصرف و نظم در مصرف دارو از شرایط اصلی اثر بخشی داروهای گیاهی است. آمارهای تحقیقات کلینیکی نشان داده که رعایت مصرف صحیح هایپیران ،بیش از 90 درصد اثرات ایده آل و مثبت به جای گذاشته است.با توجه به بی ضرری هایپیران وداروهای مشابه آن این دارو در لیست داروهای OTC (بدون احتیاج به نسخه) قرار گرفته و در همه جای دنیا می توان آن را از داروخانه ها خریداری کرد. همچنین مصرف طولانی هایپیران بدون مشکل است.
3. پماد و کرم هیپریکوم پرفوراتوم: عصاره گیاه گل راعی از سرشاخه گل خشک شده و پودر شده وبا استفاده از دستگاه سوکسله و حلال متانول تهیه می شود. برای بررسی اثر این پماد به عنوان ضد التهاب و التیام بخش، پمادهایی با غلظت عصاره 5-3 درصد انتخاب و پس از مشخص نمودن روش تعیین مقدار عصاره در فرآورده ها جهت بررسی اثر آن تعداد 20 موش ماده با محدوده وزنی 250-200 گرم انتخاب شد. دو روز پیش از ایجاد سوختگی موی ناحیه پشت نمونه ها تراشیده شد.این نمونه ها به چهار گروه پنج عضوی تقسیم شدند. گروه اول تحت درمان با پماد 3 درصد گروه دوم پماد 5 درصد گروه سوم به عنوان شاهد تحت درمان با پلاسیبور گروه چهارم به عنوان مقایسه استاندارد تحت درمان با کرم فنی توئین 1درصد قرار گرفتند. جهت ایجاد سوختگی پس از بیهوشی ناحیه تراشیده شده پنج ثانیه در آب جوش 965 درجه به صورت معلق قرار گرفت که باعث ایجاد سوختگی درجه سه شد .درمان در دو دوره و هر یک در یک هفته صورت گرفت. در هفته نخست هر روز نمونه ها در دو نوبت و در هفته دوم در یک نوبت دارو دریافت کردند.نمونه های شاهد دارای افزایش تدریجی شدت التهاب ،نکروز، لاغر شدن شدید، عطش فراوان، بی حرکتی، گسترده شدن مناطق آسیب دیده و عفونت بودند. درنهایت به مرگ ان ها در روز دوازدهم منجر شد. سایر نمونه ها به تدریج با کاهش التهاب والتیام مناطق آسیب دیده، سیر بهبودی را طی کردند.در این پژوهش نشان داده شد که پماد گل راعی با غلظت 3 درصد تا حدودی بهتر از غلظت 5 درصد عمل می کند؛ که این امر از نظر اقتصادی دارای اهمیت بسیار است. همچنین اختلاف معنی داری بین اثرات التیام بخش پماد 3 درصد و کرم 1 درصد فنی توئین دیده نشد.
4.هایپر فورات : اثرهایپرسین تغلیظ شده در دی کلرو متان ومتانول در کاهش زخم معده تجربی حاصل از استیل سالسیلیک اسید واتیل الکل 96 درجه در معده موش صحرایی. هایپریسین با مقادیر مختلف به صورت وابسته به دوز جلوی ایجاد زخم توسط ایندو متاسین را می گیرد ودر ثانی در حیواناتی که قبلاًتوسط این ماده پیش مداوا شدند وسپس در آن ها اقدام به ایجاد زخم گوارشی توسط ایندو متاسین می شد تا حد قابل توجهی در برابر زخم گوارشی مقاومت نشان می دادند. پس این ماده جلوی زخم زایی ایندو متاسین را می گیرد و این کار را با افزایش ترشح موکوس معدی انجام می دهد. همچنین ممکن است این دارو روی سنتز پروستا گلاتوسین ها و میکروسیرکولاسیون مخاط معده تاثیراتی داشته باشد.
فرآوری:
اسانس گل راعی: در نقطه های روشن برگ غده هایی وجود دارد که مملو از شیره قرمز رنگ مایل به قهوه ای است. در اروپا از این شیره به عنوان موثرترین دارو برای التیام زخم ها، سوختگی و مالیدن به قسمت هایی که از بدن که پوست آن ها کنده شده است استفاده می شود.
روغن گل راعی: روغن گل راعی که یک روغن قرمز رنگ می باشد از قرار دادن گل در در روغن آفتاب گردان، روغن گردو و یا روغن زیتون و با قرار دادن در برابر آفتاب به مدت چند هفته به دست می آید. این روغن را می توان روی سوختگی، التهابات پوستی، عضلانی و بافت همبند مالید و برای درمان نورالژی به کار برد. (8) خشک کردن: برای خشک کردن گیاه باید آن ها را به صورت دسته های مجزا در آورد و سپس بر روی طناب آویخت. یا اینکه سر شاخه ها را به صورت قشر نازکی بر روی سطح زمین در محل خشکی گستراند تا بدون فاسد شدن خشک شوند. اگر عمل خشک کردن با دقت و سرعت انجام شود، گل ها، رنگ زیبا و طعم خود را حفظ می کنند. خشک کردن صنعتی گل راعی در دمای حداکثر 55 درجه و در تاریکی کامل انجام می شود. (حتی چند ساعت نور می تواند مقدار ماده شیمیایی فعال را کاهش می دهد.
مقدار مصرف :
برای التیام زخم پس از این که محل زخم با آب و صابون کاملاً تمیز شد برگ ها و گل های تازه له شده گیاه را روی زخم بگذارید. برای تهیه دمکرده برای معالجه افسردگی و احتمالاً تحریک سیستم دفاعی بدن یک تا دو قاشق مربا خوری گیاه خشک را در یک لیوان آب جوش 15-10 دقیقه خیس کنید و تا سه پیمانه در روز بخورید.طعم آن ابتدا کمی شیرین وسپس تلخ و قابض است. برای کودکان وافراد بالای 65 سال باید از مقدار کم شروع کرد و به تدریج اضافه کرد. فاکتور های ایمنی : مهار کننده های MAO در تریک با بعضی خوراکی ها ممکن است در ابعاد خطرناکی فشار خون را بالا ببرد و علائم آن سردرد، سفتی گردن، آشفتگی و قی سردی پوست بدن می باشد. البته قدرت تاثیر گیاه در مقدار مجاز به قدرت مهار کننده های دارویی تجاری نیست ولی توصیه می شود اشخاصی که از این گیاه استفاده می کنند نباید از دارو های Amphetamines و مخدرها، و از اسیدهای آمینه Tryptophan,Tyrosine وقرص های ضد بار داری بخور های ضد آسم، داروهای سرما خوردگی استفاده نکنند. در مواردی که چای کوهی به به عنوان علوفه دارویی به دام ها داده می شود ماده شیمیایی هایپریسین زیر پوست دام جمع می شود و زیر تابش اشعه آفتاب ایجاد سوختگی و تاول می نماید.حتی در مواردی که به جانوران آزمایشگاهی به مقدار زیاد ماده شیمیایی هایپیریسین تزریق شده وزیر تابش اشعه آفتاب قرار داده شده اند ، مرده اند. ولی تحقیقات دانشمندان نشان می دهد مصرف این گیاه برای انسان در صورتیکه در حد مجاز توصیه شده ،مصرف شود ایجاد عوارض پوستی نمی کند،مگر در افرادی که دارای پوست های حساس باشند.به همین دلیل اشخاصی که از این گیاه استفاده می کنند،شبه به اشخاصی که از آنتی بیوتیک تترا سایکلین استفاده می کنند باید حتی الامکان دور از تابش اشعه آفتاب باشند.
احتیاط مصرف:
قرار گرفتن پوست در معرض آفتاب پس از مصرف خوراکی این گیاه، ممکن است منجر به درماتیت شود. در هوای مرطوب و آفتابی هرس کردن گیاه و چیدن برگ و گل باعث درماتیت تماسی می شود. تداخلات دارویی: استفاده طولانی مدت این گیاه می تواند فعالیت دارو های حیاتی مانند مهار کننده های پروتئاز برای HIV و دارو های ضد وازنش پیوند را که بعد از پیوند اعضا مورد استفاده قرار می گیرد ،بلوک نماید. در یک مطالعه بر روی 86 بیمار، بعد از در یافت گل راعی، در برخی از بیماران وازنش پیوند رخ داد و سایر بیماران مجبور شدند دوز این داروی گران قیمت را افزایش دهند.
ترکیب های موجود در گل راعی:
a-pinen sammene
B-pomene
myrsen
a-terpenin
(Limonene
ocimene
y-terpinene
terpinene
B-curpinene
منابع:
زرگری.ع،1362،گیاهان دارویی.جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران.
امید بیگی.ر،1374، رهیافتهای تولید وفرآوری گیاهان دارویی، انتشارات فکر روز
یزدانی.د،138، کاشت داشت و برداشت گیاهان دارویی، جهاد دانشگاهی
لباسچی.م،شریفی.ا،1380،تحقیقات گیاهان دارویی و معطرایران،جلد11،انتشارات موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع
نقد آبادی.ح،ضیایی.ع،1383، فصلنامه گیاهان دارویی، شماره11، پژوهشکده گیاهان دارویی وفرآورده های طبیعی جهاد کشاورزی
میر حیدر.ح،1375،معارف گیاهی، جلد سوم، انتشارات نشر اسلامی 7.لابراتور داروسازی گل دارو
ولاگ.ژ،استودولا.و،ترجمه زمان.س،1374،انتشارات ققنوس
واحد تحقیق وتوسعه باریج اسانس،1381،شماره 6
سفید کن .ف،میرزا.م،1377، تحقیقات گیاهان دارویی و معطر، جلد اول، انتشارات جنگل ها و مراتع
صمصام شریعت.ه،1382، پرورش و تکثیر گیاهان دارویی، انتشارات مانی
www.zard band.html
www.doc.ir سایت دانشگاه آزاد جویبار
www.sabziran.ir.15 www.Medicinal plant.com http://fa.parsiteb.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb