گزارشی از نگارش و تدوین «مقتل جامع امام حسین علیه السلام »

یکی از طرح های در دست اجرای گروه «تاریخ» مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره تهیه «مقتل جامع امام حسین علیه السلام » می باشد که کار نگارش و تدوین آن از مدتی قبل آغاز شده است

در گفت وگو با حجة الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی

یکی از طرح های در دست اجرای گروه «تاریخ» مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره تهیه «مقتل جامع امام حسین علیه السلام » می باشد که کار نگارش و تدوین آن از مدتی قبل آغاز شده است. با توجه به آن که امسال سال «عزّت و افتخار حسینی» نام گرفته است، بر آن شدیم تا مصاحبه ای با پیشنهاددهنده و مجری این طرح ارزشمند، استاد محترم جناب حجة الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی، داشته باشیم. از جناب حجة الاسلام آقای محسن رنجبر که در انجام این گفت وگو ما را یاری نمودند سپاسگزاریم.معرفت

معرفت: لطفا درباره عنوان کتاب مقتل جامع امام حسین علیه السلام توضیح دهید.

حجة الاسلام پیشوایی: این که چرا عنوان «مقتل جامع» برای این کتاب انتخاب شده، این عنوان در ابتدا در قالب یک طرح پیشنهادی به شورای علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره مطرح شد و پس از آن تا این مرحله از کار، این عنوان تلقّی به قبول شده است. اما این که چرا از روز اول چنین نامی در طرح آمده است، ما می خواهیم این مقتل جامع باشد؛ جامع نیازهای گویندگان و وعّاظ و خطبا و مدّاحان به یک مقتل. به تعبیر دیگر، گویندگان جوان و طلّاب عزیز در سفرهای تبلیغی خود، ناگزیرند به چندین مقتل و کتاب های گوناگون دیگر در هر زمینه مراجعه کنند تا هم از نظر جامعیت و هم از نظر مستند بودن، علمی بودن و نیز از نظر نگرش علمی و تاریخی به قضیه عاشورا و افشای موارد تحریف شده که در این حادثه وجود دارد اطلاعات کافی داشته باشند. نظر ما این بوده که این کتاب جامع همه این موارد باشد و به این دلیل، عنوان «مقتل جامع» را پیشنهاد کرده ایم.

معرفت: اهداف و ضرورت های نگارش مقتل جامع چیست؟

حجة الاسلام پیشوایی: در نگارش این کتاب، چند هدف و چند ضرورت در نظر بوده است که عرض می کنم: تدوین این مقتل با چنین ویژگی هایی از آرزوهای دیرینه بنده بود، منتها کار یک نفر نبود و باید به صورت گروهی انجام می شد؛ مثلاً، معاونت پژوهش حوزه علمیه باید این کار را انجام می داد، ولی کثرت اشتغالات آن ها مانع از پرداختن به این کار شده است. بنابراین این طرح را در گروه «تاریخ» مؤسسه مطرح کردم که خوش بختانه مورد استقبال قرار گرفت و به این صورت جامه عمل پوشید.

امروز ما به تاریخ های جدیدی از اسلام نیاز پیدا کرده ایم. به همین صورت، به کتاب های جدید و منطبق با نیازهای امروز در رابطه با زندگی ائمّه اطهار علیهم السلام هم نیازمندیم. برای نمونه، کتاب منتهی الآمال با تمام اعتبار و ارزشی که دارد، کتاب امروز نیست، کتاب 50 سال پیش است. به همین دلیل، بنده سیره پیشوایان را نوشتم. روزی هم خواهد آمد که سیره پیشوایان کنار می رود و کتاب های دیگری جای آن را خواهند گرفت. نیازها باعث شده اند که امروزه کتاب ها متناسب با معیارها و نیازهای امروزی تدوین و چاپ شوند. در زمینه مقتل هم لازم بود این کار صورت گیرد. باید مقتلی تدوین شود متناسب با نیازها و وضع این زمان، هم از نظر جامعیت و هم از نظر نگرش علمی و هم از نظر روانی قلم.

ضرورت دیگری که موجب شد این فکر جان بگیرد و به فضل خدا به مرحله عمل برسد، تحریف هایی است که در تاریخ عاشورا صورت گرفته و فرقی نمی کند که از طرف دوستان نادان باشد یا دشمنان دانا. به دلیل آن که در گذشته، کار نقل و تحلیل به شکل امروزی معمول نبود، به هر صورت، تحریف هایی صورت گرفته است؛ هم تحریف های معنوی در تبیین هدف امام حسین علیه السلام از قیام، و هم تحریف هایی در مورد حوادث و قضایای عاشورا،که بایدبادیدعلمی نقدوبررسی شود.

از گذشته، علما و پیشگامان درصدد برآمده اند با این تحریف ها مبارزه کنند و کسانی که درصدد مبارزه با این تحریف ها برآمده اند دو دسته بوده اند: یکی کسانی که فقط انگشت روی این تحریف ها گذاشته و آن ها را نقد کرده اند؛ مثل مرحوم محدّث بزرگوار، حاج میرزا حسین نوری در کتاب لؤلؤ و مرجان و یا شهید مطهری. این ها فقط به موارد تحریف پرداخته اند، ولی خودشان مقتل صحیحی ننوشته اند. عده ای هم بوده اند که خواسته اند با نگارش مقتل، با این تحریف ها مبارزه کنند، به نظر خودشان هم مقتل درستی نوشته اند؛ مثل مرحوم عالم بزرگوار و برجسته سید محسن امین. ایشان وقتی به دمشق تشریف می برند و می بینند که در محافل شیعی، مصیبت هایی خوانده می شوند که همه شان صحیح نیستند، به این نتیجه می رسند که با گفتن و تذکر کار به جایی نمی رسد، باید نشست و کتابی نوشت. به این انگیزه، کتاب لواعج الاشجان را می نویسند تا مقتلی درست عرضه کنند. اما این بزرگوار هم توفیق کافی نداشتند؛ زیرا کتاب ایشان فاقد جامعیت است. شاید این کتاب در زمان خودش مؤثر بود، ولی امروز دیگر جواب نمی دهد.

بنابراین، مجموع این ضرورت ها در این طرح لحاظ شده و به فضل خدا، کتابی تدوین خواهد شد که جامع این ها باشد: هم تحریف ها را افشا کند و دلایل تحریف ها را ارائه دهد و هم مقتلی باشد جامع که گوینده را از مراجعه به مقاتل دیگر بی نیاز کند.

معرفت: ویژگی ها و امتیازات این مقتل نسبت به سایر مقاتل چیست؟ چه برجستگی هایی دارد؟

حجة الاسلام پیشوایی: علاوه بر آنچه در بخش مربوط به هدف ها و ضرورت های تدوین این مقتل عرض کردم، می توان گفت: یک سلسله از بحث ها در مقاتل قدیم نیامده اند. ما ان شاءالله آن ها را می آوریم. البته این بحث ها معمولاً سنگین و از نظر تاریخی دشوارند.

یکی دیگر از ویژگی های این مقتل بها دادن به اشعار و مراثی است. در نظر داریم در هر حادثه ای، اشعار عربی و فارسی مناسب با آن را ذکر کنیم البته نه هر شعری، بلکه شعرهای ناب و نغز و دارای مضامین عالی را.

از این رو یکی از بحث ها، درباره سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین علیه السلام است که در عصر ائمّه اطهار علیهم السلام در قالب شعر بوده، ولی تحوّلاتی صورت گرفته و مثلاً بعدها تعزیه خوانی، شبیه خوانی و امثال آن اضافه شده اند. این فصل الحمدلله تدوین شده است.

یکی دیگر از بحث ها در زمینه ریشه های تاریخی حادثه عاشورا است. این فصل به این منظور تدوین شده که ما نظر سطحی نداشته باشیم، شروع قیام امام حسین علیه السلام را از سال 61 ندانیم، بلکه به چندین دهه به عقب برگردیم و بررسی کنیم که اصلاً چه شد که «طلقاء» پس از 30 سال بعد از رحلت رسول خدا، مقدّرات همه مسلمانان را در دست گرفتند؟ این چیزی نبود که یک روزه اتفاق افتاده باشد؛ چیزی نبود که حتی در یک دهه اتفاق بیفتد. معلوم می شود ریشه های تاریخی دارد.

این کار به دو انگیزه صورت می گیرد: یکی این که وقتی در سیر تاریخ عزاداری امام حسین علیه السلام مطالعه می کنیم، می بینیم در عصر حضور ائمّه اطهار علیهم السلام وجود داشته و در محضر آن ها، مطالب بیش تر در قالب شعر بیان می شده اند؛ مثلاً، شعرای اهل بیت در آن زمان، مثل کمیت و دعبل خزاعی و سید حمیری مراثی اهل بیت را در قالب شعر بیان می کردند؛ خود شعرا و سرایندگان می آمدند در محضر ائمّه علیهم السلام این شعرها را می خوانند و دیگران آن ها را حفظ می کردند و در جاهای دیگر می خواندند. پس این کار مشروعیت فقهی هم دارد و در درجه اول، مراثی امام حسین علیه السلام در قالب شعر بوده است. به همین دلیل، ما در نظر داریم به اشعار بها بدهیم.

دوم این که زبان شعر عاطفی است؛ زبان احساسات است. نوعا زبان شعر زبان کذب نیست؛ زبان استعاره، تشبیه و تمثیل است. تجربه نشان داده که مرثیه خوان ها و ذاکران گاهی با خواندن یک رباعی، انقلابی در شنونده ایجاد کرده اند و حالت حزن و گریه شدید در مجلس به راه انداخته اند. این به دلیل تأثیر قوی شعر است. ما بر این باوریم که مدّاحان و ذاکران امام حسین علیه السلام ، بخصوص کسانی که از صدای خوبی بهره مندند، باید شعر را بخوانند و نباید تنها به نثر بپردازند. البته زبان شعر زبان تمثیل است؛ مثلاً وقتی محتشم کاشانی می گوید:

زان تشنگان هنوز به عیوق می رسد

فریاد العطش زبیابان کربلا⁽¹⁾

هیچ شنونده ای به ذهنش نمی رسد که واقعا اجساد شهدا «العطش» می گویند، همه، شدت عطش را می فهمند. یا مثلاً، وقتی می خواهد به واقعه جانسوز بر سر نیزه شدن سر امام حسین علیه السلام اشاره کند، می گوید:

روزی که شد به نیزه سر آن بزرگوار

خورشید سر برهنه برآمد به کوهسار⁽²⁾

شنونده این شعر را وقتی می فهمد، واقعا منقلب می شود. این یک دنیا بار عاطفی و احساسی دارد. بنابراین، چون شعر چنین وضعی دارد، یکی از کارهای دشوار این مقتل جمع آوری این گونه اشعار است از میان این همه شعری که وجود دارد.

یکی دیگر از ویژگی های مهم این مقتل بحث های تاریخی و تحلیل های جامعه شناسانه و انسان شناسانه است. این بخش هنوز تدوین نشده است؛ مثلاً، بحثی خواهیم داشت درباره ساختار سیاسی مردم کوفه که مثلاً در آن زمان، کوفه از لحاظ سیاسی چه ساختاری داشت؛ آیا همه شیعه بودند یا اموی هم بودند؟ تاریخ می گوید: اموی هم بودند. آیا در کوفه

نیازها باعث شده اند که

امروزه کتاب ها متناسب با معیارها و نیازهای

امروزی تدوین و چاپ شوند. در زمینه مقتل هم لازم بود

این کار صورت گیرد. باید مقتلی تدوین شود متناسب با

نیازها و وضع این زمان، هم از نظر جامعیت و هم از نظر نگرش علمی و هم از نظر روانی قلم.

آن روز خوارج نبودند؟ تاریخ می گوید: خوارج هم بودند. آیا موالی (عجم، ایرانیان) هم حضور داشتند؟ تاریخ می گوید: آن زمان جمعیت قابل توجهی موالی، که نوعا شیعه و طرف دار اهل بیت بودند، در کوفه حضور داشتند. اطلاعاتی که درباره ساختار جمعیتی کوفه داریم، نشان می دهد که کوفه ساختاری بسیار نامتجانس و ناهمگون و حادثه آفرین داشته است.

مردم کوفه دچار دوگانگی شخصیت شده بودند؛ به تعبیر یکی از نویسندگان معاصر عراقی (دکتر علی الوردی) دچار ازدواج شخصیت شده بودند؛ شخصیتی مزدوج داشتند؛ یعنی آدم های فهمیده ای بودند، اهل چند و چون بودند، امام عادل می خواستند، ضرورت عدالت را در امام را می فهمیدند، حاکم صالح می خواستند، اما مشکلشان این بود که «خدا» و «خرما» را یک جا می خواستند. هر وقت خرمای آن ها به خطر می افتاد، از زیر پرچم خدا پراکنده می شدند. بر اثر حوادثی که بر این ها گذشته بود، روح سلحشوری را از دست داده بودند و چنین شخصیتی پیدا کرده بودند. اگر این شخصیت مزدوج را در جامعه کوفی آن روز بشناسیم، بسیاری از قضایا را می توانیم به سهولت تحلیل کنیم.

معرفت: لطفا درباره بخش ها و فصل های این مقتل توضیح دهید و بفرمایید چه بخش ها و فصل هایی تاکنون نگارش شده است؟

حجة الاسلام پیشوایی: کتاب قریب شش فصل مقدّماتی دارد، و پس از این فصول، به مسأله مرگ معاویه و آغاز خلافت یزید و آغاز قیام امام حسین علیه السلام می رسد. از دیگر فصول، فصلی مربوط به بررسی فلسفه قیام و شهادت امام حسین علیه السلام و نقد و بررسی نظریات مشهوری است که در این زمینه مطرح شده است. نظریه ها در این زمینه زیادند، ولی به چند نظریه، که در بحث «تحریف شناسی حادثه عاشورا» بیش تر کاربرد دارند، اشاره می شود؛ زیرا بعضی از نظریات، این حادثه مهم را از نظر هدف و انگیزه تحریف کرده اند که این بدترین نوع تحریف است. این بخش از سنگین ترین و دشوارترین بخش های این مقتل است. سایر مباحث، برحسب اصل حوادث، به ترتیب و تسلسل تاریخی جلو می آیند. در این زمینه، شاید تفاوت زیادی با مقتل های دیگر نداشته باشد.

یک تفاوت دیگر با دیگر مقتل ها دراین است که به منابع قابل اعتماد و مطمئن استناد خواهد شد و تلاش بر این است که حوادث به صورت صحیح ترسیم شود و هر حادثه ای به صورت جامع و کامل بیاید و به مناسبت، اشعار هم ذکر شوند. در لابه لای ترسیم حوادث، تحریف هایی هم که صورت گرفته ذکر شوند؛ مثلاً، عروسی حضرت قاسم علیه السلام در بحث شهادت ایشان مطرح و نقد خواهد شد یا مثلاً، در جایی که وقتی تعداد سپاه عمر سعد بررسی می شود، در نظر است نظریه مرحوم میرزا آقا دربندی در کتاب «اکسیر العبادات فی اسرار الشهادات» بررسی شود. ایشان تعداد سپاه عمرسعد را یک میلیون پیاده و ششصد هزار سواره (!) ذکر می کند.⁽³⁾ یا مثلاً، تعداد افرادی که به دست حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام به هلاکت رسیده اند به گونه ای مطرح می کند که همه این قضایا در یک روز جا نمی گیرند. به همین دلیل، ایشان مرتکب تکلّفی دیگر می شود و ادعا می کند که روز عاشورا 72 ساعت بوده است!⁽⁴⁾ این ها باید بررسی شود. به مناسبت همین مطلب، براساس محاسبات نجومی، معلوم شده که روز «عاشورا»ی سال 61 هجری بیستم مهرماه بوده که علی القاعده روزی طولانی نمی تواند باشد. البته شدت گرما قابل پذیرش است، آن هم در سرزمینی مثل عراق و برای جنگاورانی که در تلاش هستند. یا مثلاً، این که نام مرکب امام حسین علیه السلام «ذوالجناح» بوده برای ما محل سؤال است که اسم «ذوالجناح» برای مرکب امام حسین علیه السلام از چه زمانی وارد مقتل ها شده؟ همچنین جایی که امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند، مشهور در افواه در میان ما گودال قتلگاه بوده است، ولی باید برای آن مستند علمی پیدا کرد. در مجالس عزا، صحبت از «تل زینبیه» به میان می آید. آیا در مقاتل، چنین نامی آمده است؟ و چنین جایی بوده است؟ یا مثلاً، شهادت امام حسین علیه السلام آن گونه که از زیارت «ناحیه مقدّسه» استفاده می شود، در حضور حضرت زینب علیهاالسلام و بعضی از خواهران و اعضای خانواده امام حسین علیه السلام صورت گرفته است. یکی از بحث های دیگری که غالبا مغفول مانده، آرایش نظامی اردوگاه امام حسین علیه السلام است. از بعضی مقاتل استفاده می شود که وقتی از نظر امام حسین علیه السلام جنگ قطعیت یافت، دستور دادند خیمه ها را نزدیک هم نصب کنند تا کار دفاع از خیمه ها آسان باشد. سپس حضرت دستور دادند اطراف خیمه ها را خندق کندند تا دشمنان از هر طرف نتواند به خیمه ها تجاوز کند و در خندق ها هیزم ریختند و صبح عاشورا آن ها را آتش زدند تا دشمن نتواند به خیمه ها نزدیک شود. این یک تدبیر نظامی مهمی بود که حضرت در آن زمان اجرا کردند. این گونه مطالب در مقتل ها مغفول مانده. یا مثلاً، این بحث که اصحاب امام حسین علیه السلام از دو بخش عمده تشکیل می شدند: بنی هاشم و انصار.

گروه اخیر از خاندان هاشم نبودند، ولی برای یاری امام حسین علیه السلام از قبایل گوناگون آمده بودند. اما عملاً کدام یک از آن ها جنگ کردند؟ اصلاً جنگ ابتدا همگانی بود یا تن به تن؟ تا آن جا که ما اطلاع داریم، تا مدتی تن به تن بود. اما این ها باید تبیین شوند.

یکی دیگر از بحث ها، بررسی آماری یاران امام حسین علیه السلام و نیز وابستگی های قبیلگی و اجتماعی آن هاست؛ زیرا مشهور است که شهدای کربلا 72 تن بوده اند. اما اگر بخواهیم این تعداد را بررسی کنیم، ملاک بررسی چیست؟ از چه راهی می توانیم احراز کنیم که این ها 72 نفر بودند یا بیش تر؟ مسأله دیگر این که چه تعداد این ها از بنی هاشم بودند و چه تعداد از قریش؟ چه تعداد عدنانی بودند و چه تعداد یمانی؟ چه تعداد پیر بودند و چه تعداد جوان؟ چه تعداد عبد بودند و چه تعداد حرّ؟ زن ها چه قدر حضور داشتند؟ چنانکه یکی از محققان معاصر عرب (محمدعلی عابدین) در الدوافع الذاتیة لانصار الحسین علیه السلام نوشته، چه انگیزه هایی باعث شده بود که یاران امام حسین علیه السلام با همان ترکیبی که داشتند، همراه امام حسین علیه السلام حاضر شوند؟ پاسخ به این سؤالات به چند بحث مقدّماتی نیاز دارد که معتقدیم در کتاب های مقاتل نیامده اند.

معرفت: در بیاناتتان به آمار و ارقام شهدای کربلا اشاره کردید. لطفا این موضوع را بیش تر توضیح دهید.

حجة الاسلام پیشوایی: یکی از بخش های این مقتل درباره زندگی نامه شهدا دست کم آن عده از شهدا که مشهور بودند می باشد. زندگی نامه این شهدای بزرگوار قرار است نوشته شود؛ افرادی مانند حبیب بن مظاهر که از اصحاب رسول خدا بودند، یا زهیر بن قین که قبلاً عثمانی بود، یا یاران بزرگ دیگر امام حسین علیه السلام ؛ مثل حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام و حضرت مسلم که ان شاءالله زندگی نامه این ها به صورت علمی، مستند و مقبول به گونه ای که وضع کتاب اجازه دهد، خواهد آمد. البته شاید محدودیت کتاب اجازه ندهد که به تفصیل به این مسائل پرداخته شود، ولی در نظر داریم که دورنمایی گویا و جامع از زندگی شهدا ارائه دهیم. این هم بیش تر به این دلیل است که می خواهیم این مقتل جامع و کاربردی باشد؛ یعنی نیاز خطبا، گویندگان و ذاکران را برطرف کند، نه این که یک کتاب دوره ای بشود؛ می خواهیم در سفرهای تبلیغی قابل حمل باشد. به همین دلیل، اگر زندگی نامه ذکر شود، متناسب با این اختصار نسبی خواهد بود.

معرفت: طرح تدوین این مقتل از چه زمانی پیشنهاد شده و کار تدوین آن از کی آغاز گردیده است؟ تاکنون چه مباحثی نگارش شده اند و پیش بینی می شود که این طرح چه قدر طول بکشد تا مورد استفاده مبلّغان و خطبای دینی قرار گیرد؟

حجة الاسلام پیشوایی: این طرح از سال گذشته تصویب گردیده است؛ سرفصل ها و سهم هر یک از دوستان عضو گروه «تاریخ» مؤسسه معیّن شده است. تاکنون بیش تر بحث های مقدّماتی تنظیم شده است؛ مثل سیر تاریخی عزاداری امام حسین علیه السلام ، مواضع سیاسی امام حسین علیه السلام در برابر معاویه و ریشه های تاریخی قیام امام حسین علیه السلام ، و از زندگی نامه شهدا، زندگی نامه حضرت مسلم علیه السلام تدوین شده است. با این توضیح، می توان گفت: بیش تر فصول مقدّماتی تدوین شده و بقیه هم در حال تدوین هستند، ولی هنوز به اصل حادثه نرسیده ایم.

اما این که این طرح چه زمانی به اتمام می رسد، از ابتدا سه سال برای انجام این طرح منظور کرده ایم تا کار با دقت، وسواس علمی و حسن سلیقه انجام شود. نمی خواهیم تنها مقتلی بر مقتل های دیگر افزوده شود؛ چون در این صورت، کار عبثی است. می خواهیم به فضل خدا، در مجموع، یک مقتل ممتاز از نظر کیفیت و محتوا تدوین شود. روشن است که این کار به مطالعه و تتبّع زیادی نیاز دارد از خداوند متعال می خواهیم که ظرف مدت دو سال باقی مانده، این کتاب به مرحله چاپ برسد.

معرفت: معمولاً چه مشکلات و موانعی در تدوین چنین طرح هایی وجود دارد؟ چه راه کارهایی برای مقابله با آن ها به نظرتان می رسد؟

حجة الاسلام پیشوایی: بحمدالله، در انجام این کار، مشکل خاصی نداریم، بجز این که با کمبود نیروی علمی کارامد روبه رو هستیم. متأسفانه این مشکلی است که به طور عام، حوزه های علمیه با آن روبه رو هستند. این قبیل نیروها غالبا اشتغالات و تعهدات متعدد دارند و حتی بعضی هایشان بیش از ظرفیت و وقتشان کار می کنند. دوستان عزیز ما و همکاران اولیه، که اعضای گروه «تاریخ» مؤسسه و فارغ التحصیلان این گروه و غالبا دارای مدرک کارشناسی ارشد تاریخ و بعضا دکترا هستند، اشتغالات و تعهدات زیادی دارند که مانع از اختصاص توان و دقت بیش تر به این طرح شده است. بعضی از این عزیزان طرح های همزمان دارند، چه با مؤسسه و چه به صورت مستقل. بنابراین، مجبورند وقتشان را تقسیم کنند.

برای رفع این مشکل، دو راه به نظر رسیده است: یکی این که از دوستان همکار خواهش کرده ایم تعهداتشان را با مراکز دیگر کم کنند یا تعهدات قبلی شان را رفع کنند تا وقت بیش تری برای این کار بگذارند. دیگر این که به صورت محدود از نیروهای خارج از گروه، از کسانی که از عهده این کار برمی آیند استفاده کنیم؛ یا از وجود بعضی از نیروهای علمی که از گروه تاریخ نبوده اند، مثلاً؛ از گروه الهیات استفاده کنیم.

معرفت: در پایان، اگر نکته خاصی به نظرتان می رسد، بفرمایید.

حجة الاسلام پیشوایی: نکته خاصی که به نظر می رسد این است که بزرگان زیادی بوده اند که خواسته اند با تحریف های عاشورا مبارزه کنند، بعضی ها فقط موارد تحریف را نقد کرده اند و بعضی ها آمده اند مقتل نوشته اند، ولی به آن هدفشان نرسیده اند. ما به جای این که کنار گود بنشینیم و انتقاد کنیم، باید خودمان هم آستین ها را بالا بزنیم و وارد میدان بشویم. در طرح و تدوین این مقتل، ما خواسته ایم چنین کاری بکنیم؛ چون اکنون دیگر پذیرفته نیست که ما فقط بنشینیم و انتقاد کنیم؛ بنویسیم چرا روضه های دروغ می خوانند، چرا مقتل ها این گونه نقایص را دارند. امروز اگر به کسانی که روضه ضعیف می خوانند بگوییم: شما روضه ضعیفی می خوانید، می گویند: به چه دلیل؟ اگر بگوییم به این دلیل که این معنی در فلان مقتل هست، این قابل پذیرش نیست؛ چون یک مقتل مرجع و پذیرفته شده نداریم، مقاتل صحیحی که داریم، متفرق هستند.

گاهی در این قبیل موارد، انگیزه تألیف کتاب مفاتیح الجنان توسط مرحوم حاج شیخ عباس قمی برای حقیر تداعی می شود. نگارش کتاب مفاتیح الجنان یک اقدام تاریخی و مهم بود که مرحوم حاج شیخ عباس قمی، محدّث، فقیه و موّرخ بزرگوار در زمان خود انجام داد و از نسل حاضر، شاید کم تر کسی متوجه انگیزه این اقدام بزرگ مرحوم حاج شیخ عباس قمی باشد. در زمان ایشان، کتاب دعایی بوده به نام «مفتاح الجنان» که اکنون منسوخ شده و اصلاً شاید از نسل حاضر کم تر کسی بداند که چنین کتابی وجود داشته است. خود مرحوم حاج شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان در ذیل «زیارت وارث (زیارت هفتم امام حسین علیه السلام )» متعرّض این مسأله می شود که انگیزه تألیف کتاب مفاتیح الجنان این بوده که در کتاب «مفتاح الجنان» دعاهای مجعول زیادی وجود داشته، یا زیارت نامه های مجعولی بوده که برای هرکدام ثواب های عجیب و غریب ذکر شده بود؛ مثلاً این که اگر کسی فلان دعا (دعای حُبّی) را بخواند العیاذبالله اگر هرگونه کار حرامی انجام داده باشد، همه گناه هانش پاک می شود؛ و خداوند به او ثواب هفتاد هزار پیامبر، هفتاد هزار زاهد، هفتاد هزار شهید و هفتاد هزار نمازگزار می دهد!! و... چنین مسائلی چه قدر برای مردم بدآموزی دارد و چه قدر مردم را به طرف فساد می کشاند! مرحوم حاج شیخ عباس قمی می بیند که نباید فقط از این کتاب انتقاد کرد. چه قدر می شود با گفتن، مردم را متوجه ضعف این کتاب کرد؟ به همین دلیل، کتابی شبیه همین کتاب می نویسد به نام مفاتیح الجنان، اما بسیار بهتر و جامع تر، و آن را به بازار عرضه می کند. با آمدن این کتاب، «مفتاح الجنان» از گردونه خارج می شود. ایشان با احاطه و با مهارت و دانشی که داشت، کتاب مفاتیح الجنان را با سلیقه ای زیبا نگاشت. اکنون سال هاست این کتاب در همه قفسه ها در مساجد و زیارتگاه ها، در کنار قرآن مجید قرار دارد.

البته ما نمی خواهیم بگوییم که حاج شیخ عباس قمی هستیم و مقتل ما مثل مفاتیح الجنان خواهد بود، بلکه می گوییم: می خواهیم چنین کاری بکنیم. این کافی نیست که کنار گود بنشینیم و فقط از مقتل ها انتقاد کنیم؛ همان گونه که خود بنده هم به سهم خود، تا آن جا که در توان داشتم، در مورد زندگی ائمّه اطهار علیهم السلام با تدوین کتاب سیره پیشوایان چنین کاری کردم. به فضل خدا، می بینم که خلأی را پر کرده و مقبول واقع شده است. این یکی از انگیزه های ما در این کار بوده است. تا آن جا هم که در توان داریم، عمل خواهیم کرد و خداوند هم بیش از طاقت، از ما نمی خواهد. ان شاءالله، آیندگان هم می آیند و این مقتل را تکمیل می کنند.