بهداشت اندام در سیره رضوی (۶)

دوازده) بهداشت نشیمنگاه

در فرمایشات حضرت علی (علیه السلام) معجونی برای پیشگیری از دردها و مشکلات نشیمنگاه بیان شده است.

روغن گاو

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
هر کس می‌خواهد از درد نشیمنگاه در امان بماند و بادهای بواسیر به او زیان نرساند، هر شب، هفت خرمای بَرنی(1) با روغن گاو بخورد و بیضه‌های خود را با روغن زنبک خالص، چرب کند. (2)

سیزده) بهداشت طحال

طحال یکی از عضوهای درون شکم است که نقش مهم ایفا می‌کند. امام هشتم شیعیان (علیه السلام) در این رابطه توصیه‌ای ارائه می‌فرماید.
سهل بن مخلّد می‌گوید خدمت حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) رسیدم. عرض کردم که به خاطر درد طحال (سپرز) شب را نخوابیدم و روز هم به خاطر درد زیادش به خود پیچیدم. فرمود: تو کجای از داروی جامع. (3) جز اینکه فرمود یک قرص آن را بگیر و با آب سرد و کف سرکه بخور. و من عمل کردم بدان چه فرمود و آن دردی که داشتم بحمدالله آرام شد. (4)

چهارده) بهداشت اعصاب

امروزه بیماری‌های اعصاب و روان شیوع پیدا کرده است. فراوانی مشکلات عصبی به علّت سوء استفاده از تکنولوژی، فاصله گرفتن از طبیعت و رشد رذائل اخلاقی میان انسان‌ها پدید آمده است. حضرت رضا (علیه السلام) جهت تسکین معضلات اعصاب و روان توصیه‌هایی دارند.

روغن زیتون

امام رضا (علیه السلام) به نقل از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
عَلَیکُم بِالزَّیتِ فَإنَّهُ یَکشِفُ المِرَّهً وَ یُذهِبُ البَلغَمَ وَ یَشُدُّ العَصَبَ وَ یَذهَبُ بِالضَّنَی وَ یُحَسِّنُ الخُلُقَ وَ یُطَیَّبُ النَّفسَ وَ یَذهَبُ بِالغَمَّ؛ بر شما به روغن زیتون؛ زیرا معده را پاک می‌کند و بلغم را زدوده و اعصاب را تقویت می‌کند و بیماری فرسوده کننده را از بین می‌برد و اخلاق را نیکو ساخته و روح را آرامش می‌دهد و اندوه و غم را می‌زداید. (5)
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
روغن زیتون غذای خوبی است، دهان را خوشبو می‌گرداند و بلغم را می‌برد و رنگ رخساره را صفا و روشنی می‌بخشد. اعصاب را قوی می‌سازد و رنج و درد را برطرف می‌کند و آتش غضب را فرو می‌نشاند. (6)

کدو

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
بر شما باد خوردن کدو؛ زیرا آن بر قدرت مغز می‌افزاید. (7)

پانزده) بهداشت ذهن

فکر و ذهن از مهمترین ارکان وجودی انسان است. در سیره رضوی با استفاده از شیوه‌های طبیعی، راهکارهایی برای رشد عقل و باز شدن ذهن ارائه شده است.

سرکه

محمدبن علی همدانی نقل می‌کند مردی در خراسان نزد امام رضا (علیه السلام) بود. در این هنگام نزد امام سفره‌ای گستراند که در آن، سرکه و نمک بود. امام با سرکه آغاز کرد. آن مرد گفت: فدایت شوم! به ما فرموده‌ای که با نمک آغاز کنیم! حضرت فرمود:
إنَّ الخَلَّ یَشُدُّ الذَّهنَ وَ یَزِیدُ فِی العَقلِ؛ سرکه، ذهن را استحکام می‌بخشد و عقل را افزون می‌کند. (8)

مویز

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
هر کس که می‌خواهد به حافظه‌اش افزوده شود، صبحگاهان در حالت ناشتا، هفت مثقال مویز بخورد. (9)

به

امام رضا (علیه السلام) از جدّشان امیر المؤمنین (علیه السلام) نقل می‌فرماید:
روزی بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شدم. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در دستش یک بِه بود که هم خود از او می‌خورد و هم به من می‌داد و می‌فرمود: ای علی بخور؛ زیرا این هدیه‌یخداوند جبّار به من و توست. سپس امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود: از خوردن آن بِه، لذّت فراوانی بردم. سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ای علی! هر کس سه روز بِه تناول کند ذهنش با صفا می‌شود. درونش از حلم و علم پر می‌گردد و از کید شیاطین در امان می‌ماند. (10)
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
بر شما باد خوردن بِه؛ زیرا که عقل را زیاد می‌کند. (11)

چغندر

امام رضا (علیه السلام) در بیان فایده‌های چغندر فرمود:
یَشُدُّ العَقلَ وَ یُصَفِّی الَّدمَ؛ عقل را استحکام می‌بخشد و خون را تصفیه می‌کند. (12)

عسل

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
فِی العَسَل شِفَاءُ مِن کُلَّ دَاءَ مَن لَعِقَ لَعقَهً عَسَلِ عَلَی الرَّیقِ یَقطَعُ البَلغَمَ وَ یَحسِمُ الصُّفرَهً وَ یَمنَعُ المُرَّهً السَّودَاءَ وَ یُصَفَّی الذَّهنَ وَ یُجَوَّدُ الحِفظَ إذَا کَانَ مَعَ اللُّبَانِ الذَّکرِ؛ در عسل، درمان هر دردی است. هر کس ناشتا یک انگشت از آن را بلیسد، این عسل، بلغم وی را پایان می‎دهد، صفرا را فرو می‌نشاند، تلخه سیاه (زرداب) را مانع می‌شود، ذهن را صفا می‌بخشد و اگر با کُندر خورده شود حافظه را نکو می‌سازد. (13)
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
ثَلاثَهُ یَزدنَ فِی الحِفظِ وَ یَذهَبنَ بِالبَلغَمِ قِرَاءُ القُرآنِ وَ العَسَلُ وَ اللُّبَانُ؛ سه چیز است که حافظه را زایده کرده و بلغم را از بین می‌برد؛ قرائت قرآن، عسل و کُندر. (14)

کُندر

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
فراوان کُندر بخورید، آن را در دهان نگه دارید و نیک بجوید. برای من جویدن آن، دوست داشتنی‌تر است؛ زیرا که آن بلغم معده را پاک می‌کند، عقل را استحکام می‌بخشد و غذا را گوارا می‌سازد. (15)

گوشت

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
وَ الإکثَارُ مِن أکلِ لُحُومِ الوَحشِ وَ البَقَرِ یُورِثُ تَغَیُّرَ العَقلِ وَ تَحیِیرَ الفَهِمِ وَ تَلَبُّدَ الذَّهنِ وَ کَثرَهً النَّسیَان؛ و زیاد خوردن گوشت گاو و حیوانات وحشی موجب کمی عقل و سرگردانی فهم و بلاهت ذهنی و زیادی نسیان می‌گردد. (16)

اسپند

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
السَّذَابُ یَزِیدُ فِی العَقلِ غَیرَ أنَّهُ یَنثُرُ مَاءَ الظَّهرِ؛ اسپند عقل را زیاد می‌کند؛ امّا آب کمر را خشک می‌کند. (17)

نمک

محمدبن علی همدانی بیان می‌کند که در محضر حضرت رضا (علیه السلام) در خراسان بودم و برای آن حضرت غذا آوردند. سر سفره سرکه و نمک را دیدم و امام با نمک شروع کرد و فرمود:
نمک ذهن را باز و عقل را زیاد می‌کند. (18)

رعایت اعتدال

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
هر کس در غذا خوردن زیاده‌روی نماید نفع نمی‌برد و موجب ضرر می‌شود و کسی که به اندازه غذا میل نماید از آن غذا نفع می‌برد. همچنین در خوردن آب [رعایت اعتدال لازم است]. پس [ای مأمون] روش تو باید این چنین باشد که روزانه به اندازه کفایت غذا بخوری. قبل از اینکه کاملاً سیر شوی و در حالی که هنوز میل به غذا داری دست از غذا خوردن بردا؛ زیرا در صورتی که این چنین عمل نمایی برای معده و بدنت بهتر است و برای عقلت پسندیده‌تر می‌باشد و برای تنت سبک‌تر. (19)

بلغم

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
سه چیز قدرت حافظه را می‌افزاید و بلغم را می‌زداید؛ قرائت قرآن، خوردن عسل و جویدن کُندر. (20)

شانزده) سلامت جسم

سلامت جسم از اموری است که مورد اهتمام دین، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام) می‌باشد. حضرت ثامن الحجج (علیه السلام) در این رابطه نکاتی را مطرح نموده‌اند.

حلیم

امام رضا (علیه السلام) از جدش رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) این‌گونه روایت می‌کند که ایشان فرموده‌اند:
من از نیروی جسمی در به جای آوردن نماز شب و همبستری با عیال ناتوانی پیدا کردم [در این حال] دیگچه‌ای غذا از آسمان فرود آمد و از آن قدری خوردم و ناتوانیم برطرف شد و قدرت چهل مرد را در حمله و در آویختن و جماع پیدا کردم و آن هریسه (حلیم گندم) بود. (21)

خربزه

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
خوردن خربزه ناشتا، سست اندامی- پناه بر خدا- برجای می‌گذارد. (22)

عسل

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
إنَّ اللهَ تَعَالَی جَعَلَ البَرَکَهً فِی العَسَلِ وَ فِیهِ شِفَاءُ مِنَ الأوجَاعِ وَ قَد بَارَکَ عَلَیهِ سَبعُونَ نَبِیّاً؛ خداوند برکت را در عسل قرار داده و در آن شفاء بیماری‌هاست و هفتاد پیامبر از آن برکت گرفتند. (23)
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
هر که می‌خواهد در همه زمستان از سرماخوردگی دور بماند، هر روز سه لقمه شهد بخورد. (124)

پی‌نوشت‌ها:

1- بَرنی، نوعی خرمای مرغوب بوده که دارای رنگ زرد می‌باشد. (زبیدی، تارج العروس، ج18، ص51)
2- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص324.
3- در روایتی امام جواد (ع) داروی جامع را این‌گونه توصیف نموده است: زعفران، عاقِرقِرحا، سنبل، قافله، نبک، خربق سفید و فلفل سفید را به طور مساوی با هم مخلوط کرده نرم بکوب و با پارچه حریر ببند و با دو برابر وزن همه عسل کف گرفته معجون کن. (مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص247)
4- مجلسی، بحارالانوار، ج 59، ص247؛ حرّ عاملی، الفصول المهمة، ج3، ص201.
5- صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج2، ص35؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص151؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج25، ص23.
6- طبرسی، مکارم الاخلاق، ص190؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص183.
7- صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج2، ص36؛ طبرسی، مکارم الاخلاق، ص177.
8- کلینی، الکافی، ج6، ص329؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص303.
9- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص324.
10- صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص73؛ طبرسی، مکارم الاخلاق، ص162؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج25، ص169.
11- برقی، المحاسن، ج2، ص550؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص171.
12- برقی، المحاسن، ج2، ص519؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص217.
13- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص261و ج63، ص293.
14- صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص35.
15- طبرسی، مکارم الاخلاق، ج1، ص423.
16- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص322.
17- طبرسی، مکارم الاخلاق، ص180.
18- برقی، المحاسن، ج2، ص487.
19- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص311.
20- صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص41؛ طبرسی، مکارم الاخلاق، ص165؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص444.
21- صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص36.
22- کلینی، الکافی، ج6، ص361.
23- طبرسی، مکارم الاخلاق، ص166.
24- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص324.

منبع مقاله :
فعالی، محمد تقی، (1394)، سبک زندگی رضوی (5)، مشهد: انتشارات بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام رضا (ع)، چاپ اول.