مادرش زندانی است، در حالی که او تا چند ماه دیگر پا به این دنیا می‌گذارد؛ این وضعیت برخی کودکانی است که قربانی جرایم مادرشان شده اند و باید پا به پای آنها مجازات شوند. اکنون بحث چالش برانگیز راه‌اندازی مهدکودک‌ها در زندان با حواشی زیادی رو به روست که باید با پیش‌بینی وضعیت کودکان هر چه زودتر این امر ساماندهی شود.
به گزارش ،آرمان نوشت: راه‌اندازی مهدکودک در زندان همواره با بازخوردهای متفاوتی رو به رو بوده است و صاحب‌نظران نسبت به آن از خود واکنش نشان داده‌اند. تیر امسال محمدجواد فتحی، عضو کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس گفت که ارائه مجوز احداث مهدکودک در زندان گام مثبتی از سوی سازمان بهزیستی است، به ویژه این امر در غنای عاطفی مادران زندانی موثر است.
البته در ایجاد این مهد در فضایی از زندان باید دقت شود که فرزندان احساس نکنند در محیط غیر طبیعی و ویژه هستند. از سوی دیگر، ماه گذشته عضو هیات رئیسه کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس عنوان کرد که آسیب‌های احداث مهدکودک در زندان بیشتر از فواید آن است.
یحیی کمال پور افزود: محیط زندان به هیچ‌عنوان مناسب سن کودکان بالای دو سال نیست و حتی بهتر است از حضور کودکان زیر دو سال نیز در زندان ممانعت شود، زیرا تجربه نشان داده آینده روشنی در انتظار کودکانی که دوران کودکی خود را در زندان سپری می‌کنند نخواهد بود و فضای زندان آثار سوئی را در روح و روان آنها بر جا می‌گذارد.
با وجود اختلاف نظرات فراوان در این زمینه باید گفت که شاید فقط ظاهر امر پیدا باشد، چرا که برخی نوزادان در زندان به دنیا می‌آیند و چاره‌ای ندارند که از بی کسی در زندان کودکی کنند.
از سوی دیگر، دوری از فرزندان نیز مزید بر علت است و ممکن است که سبب تشدید آسیب روحی در مادران زندانی و کودکان شود. از این رو نمی‌توان نیاز عاطفی آنها را کتمان کرد، این در حالی است که شیرخواران در جرم مادرشان نقشی نداشته و از بدو تولد به مهر مادری وابسته‌اند. بنابراین مادران زندانی در انتظار احداث مهدکودک هستند تا با فرزندان خود زندگی بگذرانند.
به گفته محمد نفریه، مدیرکل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور هر زندانی که بیش از 10 تا 15 کودک داشته باشد می‌تواند مجوز احداث مهدکودک را از سازمان بهزیستی دریافت کند، اما با وجود مشکلات حراستی و حفاظتی در زندانها ساخت مهدکودک‌ها و شیرخوارگاه‌ها در کنار زندانها تحقق نیافته است و در حال حاضر فقط در دو زندان این اتفاق افتاده است.
این در حالی است که در ایران بر اساس تبصره ماده 65 آیین‌نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب 1380 زندانیان زن می‌‌توانند اطفال خود را تا دو سال تمام به همراه داشته باشند.
اختلالات روانی در کودکان زندانی
آمار‌ها نشان می‌دهد بیش از ده‌ها کودک در زندان‌های مختلف کشور حضور دارند. بر این اساس دو نظریه وجود دارد. یکی آنکه کودکان زندان در صورت نبود چتر حمایتی از جانب والدین خود معلوم نیست که چه آینده ای در انتظارشان باشد، چرا که در سنین حساسی هستند و کوچک‌ترین خللی در رشد عاطفی آنها تبدیل به پیامدهای ناگواری در بزرگسالی شان می‌شود.
از این رو برخی براین باورند که جای سنگ انداختن یا ساده انگاشتن چنین مساله‌ای باید محیط زندانها را به گونه‌ای تعبیه کنیم که با در نظر گرفتن فضای آموزشی، کودکان با محبت مادرانه رشد یابند. این در حالی است که بیشتر جرایم زنان یا در حوزه مواد مخدر است یا اینکه قربانی چک‌های برگشتی شده‌اند. با این وجود، نباید وابستگی به فرزندانشان را نادیده گرفت.
از سوی دیگر، بر اساس مطالعات انجام شده در سال 1382 نیز 33درصد کودکان زندان دارای مشکلات روانی بوده و آثاری از مشکلات گفتاری نیز در میان آنها مشاهده می‌شد. یک سوم این کودکان نیز از اختلالات روانی از خفیف تا شدید رنج می‌‌بردند.
بیماری‌‌های عفونی مانند عفونت ادراری نیز در میان کودکان زندان شایع بود و در 13درصد از آنها علائمی از کودک آزاری مشاهده می‌شد.
این در حالی است که کودکان زندان بیشتر از سایر هم‌سن و سال‌های خود در معرض بزهکاری قرار دارند و زودتر از سایر بزهکاران در این مسیر قرار می‌‌گیرند و بسیاری از آنها به جرم ارتکاب جرایم مختلف به زندان بازمی‌گردند. از این رو آنچه این مساله را به چالش می‌کشاند این است که هم دوری از مادر به کودک لطمه وارد می‌کند و هم پرورش کودکان در زندان با احتمال پیدایش خطراتی رو به روست که آن هم در جای خود نگران‌کننده است.
البته این مساله نیاز به بررسی همه جانبه دارد و باید به صورت دقیق کارشناسی شود، اما با ساخت شیرخوارگاه‌ها و مهدکودک‌ها کنار زندانها میتوان از تبعات محیط داخلی زندانها دوری کرد و با بسترسازی مناسب و هدایت کودکان، آنها را در مجرای زندگی صحیح قرار داد.
اکنون پای کودکانی در میان است که مادرشان زندانی است؛کودکانی که میتوان از آنها یک بزهکار ساخت یا اینکه به یک فرد سودمند در جامعه تبدیلشان کرد. بنابراین فراهم ساختن زیر ساخت‌ها با توجه به مسائل روانشناختی و جامعه شناختی از الزامات این مساله است که باید در دستور کار متولیان امر قرار بگیرد.
حضور 2600 کودک در مراکزبهزیستی به‌دلیل «زندانی»بودن والدین
چندی پیش مدیرکل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور یکی از شروط صدور مجور احداث مهد کودک در زندانها را وجود بیش از 10 کودک در آن زندان اعلام کرد. محمد نفریه پیرو اعلام خبری از سوی نایب‌رئیس کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس مبنی بر«رفع موانع راه‌اندازی مهدهای کودک در زندان ها» عنوان کرد که سازمان بهزیستی کشور این آمادگی را دارد که به هر زندان که بیش از 10 کودک در آن حضور داشته باشد، مجوز تاسیس مهدکودک ارائه کند؛ این در حالی است که بهزیستی نسبت به تربیت مربی برای این مراکز نیز از آنها حمایت خواهد کرد.
او با بیان آنکه طی هشت سال گذشته با سازمان زندانها تفاهمنامه‌ای داشتیم مبنی بر آنکه کودکان بالای دو سال به بهزیستی واگذار شوند، زیرا محیط زندان برای کودکان مناسب نیست، ادامه داد: این در حالی است که کودکان زیر دو سال به علت ارتباط عاطفی با مادر نیاز است در زندان حضور داشته باشند و در حال حاضر که نایب‌رئیس کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس از رفع موانع راه‌اندازی مهدهای کودک در زندانها خبر داده است، بهزیستی نیز مجوز تاسیس این مهدها را برای زندان‌هایی که بیش از 10 کودک در آنها حضور داشته باشند، صادر خواهد کرد.
مدیرکل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: در حال حاضر از حدود 10هزار کودک حاضر در مراکز بهزیستی (شبه خانواده و شیرخوارگاه ها) 2600 کودک به دلیل زندانی بودن والدین خود در این مراکز حاضر هستند. این در حالی است که آمار و ارقامی از تعداد کودکان حاضر در زندانها به علت زندانی بودن والدینشان در دسترس سازمان بهزیستی نیست.
عدم ضمانت اجرا در راه‌اندازی مهدکودک‌ها در زندان
یک وکیل دادگستری درباره احداث مهدکودک در زندانها می‌گوید: بر اساس آیین نامه سازمان زندانها اطفالی که متعلق به زنان زندانی هستند باید در شرایطی نگهداری شوند که از مزایای مادرشان بهره مند باشند، یعنی شیر مادر بخورند و نگهداری مادر شامل حال آنها شود.
فریده غیرت می‌افزاید: اجرای این آیین نامه و راه‌اندازی مهدکودک در زندانها امتیازاتی را به فرزندان زنان زندانی می‌دهد که بسیار مفید و شایسته است. او ادامه می‌دهد: راه‌اندازی مهدکودک در زندانها برای رفاه حال مادران زندانی و فرزندانشان ضروری است و اگر تاکنون برخی زندانها امکان راه‌اندازی مهدکودک را نداشته اند یا این تسهیلات را ارائه نمی‌کنند، آسیب به کودکان وارد شده است.
این در حالی است که این زندانها قانون را اجرا نکرده‌اند، اما محکوم نیز نمی‌شوند. غیرت بیان می‌کند: عدم ضمانت اجرای برخی قوانین از معایب و نقصان‌هایی است که با آن رو به رو هستیم.
از این رو اگر در برخی زندانها راه‌اندازی مهدکودک اجرا نمی‌شود به این دلیل است که ضمانت اجرای آن‌چنانی پشت این آیین نامه وجود ندارد. او یادآور می‌شود: به این فقدان اعتراض می‌کنیم، اما چطور می‌شود امکانات دولتی را ایجاد کرد، وقتی شرایط مهیا نیست و قانون ضمانت اجرا ندارد؟
اشکال کار دقیقا همین‌جاست. این وکیل پایه یک دادگستری تاکید می‌کند: ما در برخی موارد مانند راه اندازی مهدکودک در زندانها فقط توصیه می‌کنیم. به عبارت دیگر گفته می‌شود که این کار را انجام دهید بهتر است یا آن را انجام ندهید بهتر است، در حالی که باید قوانین به شکلی باشند که اگر فلان اقدام انجام شود یا نشود، فلان مجازات را در پی داشته باشد. او ادامه می‌دهد: رسیدگی به قوانین به این طریق یعنی داشتن ضمانت اجرا و این گونه است که قوانین قوت و قدرت پیدا می‌کنند.
