ظروف یکبار مصرف یا ظروف چند بار مصرف؟!

احسانه طاهری؛ کارشناس ارشد تغذیه

این روزها شاید کمی دور به نظر آید که روزگاری غذاها در ظروف چینی گل قرمز ریخته و برای آشنا یا همسایه‌ای به پیشکش برده می‌‌شد. این روزها گاهی در مهمانی‌‌های مهم خانوادگی نیز میزبان برای رهایی از زحمت شستن ظرف‌‌های مهمانی یا ترس از شکستن آن‌‌ها، مهمانی خود را با استفاده از انواع رنگارنگ و مدل‌‌های متنوع ظروف یکبار مصرف برگزار می‌‌کند.

غذاهای نذری در مناسبت‌‌ها در ظروف یکبار مصرف ریخته می‌‌شود و در بین مردم توزیع می‌‌گردد. در مدارس و ادارات نیز غذاهای دانش آموزان یا کارکنان در ظروف یکبار مصرف سرو می‌‌گردد. تقریبا تمام انواع شیر و محصولات لبنی، نوشابه‌‌ها و نوشیدنی‌‌ها، روغن‌‌های مایع و بسیاری دیگر از انواع مواد غذایی در ظروف یکبار مصرف بسته‌بندی می‌‌شوند.

اگر خوب نگاه کنیم می‌‌بینیم که زندگی صنعتی یا به اصطلاح مدرن شهرنشینی تغییرات بسیاری را به گونه‌ای در زندگی ما ایجاد کرده است که شاید گاهی اصلا متوجه آن‌‌ها نمی‌‌شویم. اگر این حجم از ظروف پلاستیکی و یکبار مصرف را به تعداد پلاستیک‌‌های دریافتی از خریدهای کوچک و بزرگ روزانه خود اضافه کنیم می‌بینیم که با چه حجم وسیعی از ضایعات پلاستیکی مواجه خواهیم شد.

بنابراین این سوال مطرح می‌‌شود که آیا استفاده از ظروف یکبار مصرف توصیه می‌‌شود؟ و دیگر این که آیا بر خلاف نام این ظروف می‌‌توان بیش از یکبار از آن‌‌ها استفاده کرد؟ که سعی می‌‌کنیم در این مقاله سوال نخست را مورد بررسی قرار دهیم.

ظروف یکبار مصرف گیاهی جایگزین مناسب برای ظروف پلاستیکی 

مواد پلاستیکی، حاوی ترکیبات فنول می‌‌باشند که در هنگام تماس آن‌‌ها با مواد داغ  تولید گاز دیوکسین می‌‌کنند که به شدت سمی و سرطان زاست. از این رو اتحادیه اروپا در نظر داشته است که تا سال 2015، بیش از نیمی از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی را با ظروف یکبار مصرف گیاهی یا ظروف کاغذی جایگزین کند.

دیوکسین به شدت سمی است؛ به طوری که نشان داده شده است که استفاده از مواد غذایی حاوی سم دیوکسین ناشی از استفاده از ظروف یکبار مصرف می‌‌تواند منجر به نقایص مادرزادی و سقط جنین شود. آیا تاکنون به این نکته توجه کرده اید که هریک از انواع ظروف یکبار مصرف برای استفاده خاصی طراحی و ساخته می‌‌شوند.

شما می‌‌توانید در هنگام خرید این ظروف به علائم اختصاری درج شده در پشت ظروف توجه کنید. به‌طور مثال ظروف پلی اتیلنی (PE) و پروپیلنی (pp) که به رنگ سفید می‌‌باشند و عمدتا برای بسته بندی و نگهداری محصولات لبنی، روغن و سرکه به کار می‌‌روند.

برای غذاهای نذری از چه ظروفی استفاده کنیم

 ظروف پلی استایرنی فوم دار (EPS) و ظروف پلی استایرنی سفید‌رنگ (HIPS) مانند ظروف فومی سفیدرنگی که درب تا شده دارد و اغلب غذاهای نذری در آن‌ها ریخته می‌‌شود و در رستوران‌‌ها برای بردن مازاد غذا در اختیار مشتریان قرار داده می‌‌شود برای مواد غذایی گرم و مرطوب مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی برای نگهداری مواد غذایی داغ نامناسب است. بنابراین درجه حرارت غذایی که در آن‌‌ها ریخته می‌‌شود بسیار مهم است.

هرگز غذایی را که درجه حرارت بالایی دارد را مستقیما از قابلمه یا زود‌پزی که روی حرارت است داخل این ظروف نریزید. علاوه بر توجه به نوع ظروف یکبار مصرف، درجه حرارت و کاربرد آنها توجه داشته باشید که هرگز در ظروف یکبار مصرف پلیمری که منشاء نفتی دارند مواد غذایی گرم یا پرچرب، مواد ترش و اسیدی نگهداری نکنید.

بنابراین برای ترشی انداختن ترشی و یا نگهداری ترشی، سرکه و سایر مواد اسیدی به مدت طولانی از این ظروف استفاده نکنید. چرا که به شدت سرطان‌زا هستند بنابراین توصیه می‌‌شود که  ظروف شیشه‌ای را جایگزین آن نمایید. هم‌چنین توجه داشته باشید که در هنگام خرید با در نظر گرفتن تمام موارد فوق، ظروف یکبار مصرف را از نوع مرغوب آن خریداری کنید.

در هنگام خرید توجه داشته باشید که در سطح داخلی ظرف رگه‌های مواد پلاستیکی وجود نداشته و سطح داخلی و خارجی ظرف یکدست و یکنواخت باشد. به طور مثال در مورد ظروف غیر فومی نباید قسمتی از آن روشن‌تر و قسمت دیگر تیره‌تر باشد. هم چنین رنگ ظروف باید سفید روشن باشد.

ظروفی که رنگ‌ها سفید تیره و یا کرم‌رنگ است ممکن است پلاستیک آنها نامرغوب و یا بازیافتی باشد. هم‌چنین سعی کنید که کمتر از ظروف پلاستیکی رنگی استفاده نمایید. چون ضمن این‌که به علت رنگ آن کمتر می‌‌توانید مرغوبیت پلاستیک آن را بررسی کنید خود مواد رنگی نیز می‌‌تواند با مواد غذایی واکنش نشان دهد و تولید ترکیبات مضر برای سلامتی را نماید. 

موارد استفاده از لیوان‌های یکبار مصرف شفاف

ظروف پلی استایرنی شفاف (GPPS) مانند لیوان‌‌های یکبار مصرف شفاف تنها برای نوشیدنی‌‌های سرد مناسب می‌‌باشد و برای مواد غذایی داغ مانند چای و قهوه مناسب نیستند. این درحالی است که اگر توجه کرده باشید در هنگام مراسم و جشن‌‌های مختلف اغلب چای یا شیر داغ در این لیوان‌‌های یکبار مصرف ریخته و در بین مردم توزیع می‌‌گردد.

در بسیاری از موارد علاوه بر طعم نامناسب نوشیدنی‌‌های داغ در این نوع لیوان‌‌ها که به علت آزاد شدن مواد سمی به درون آن است، این لیوان‌‌ها به علت کیفیت پایین و نامرغوب بودن و درجه حرارت بالای چای یا شیر ذوب شده  و پاره می‌‌شوند.