شناسه : ۵۵۶۸۹۲ - جمعه ۲۱ مهر ۱۳۹۶ ساعت ۲۱:۱۹
منظور ومفهوم ایه ۲۵ سوره مبارکه یونس که خداوند هرکس را که بخواهد هدایت میکند چیست ودر این صورت مفهوم اختیار وجبر چه خواهد بود باتشکر
برای این که بدانیم هدایت و کفر اختیاری هست یا نه؟ باید همه آیات قرآن را ببینیم تا معنای هر آیه در جای خودش روشن شود.
خود خدایی که فرموده: " یضل من یشاء و یهدی من یشاء"؛ فرموده است ما به انسان ها عقل و فطرت خداشناس و خداجو دادیم و برای هدایت آنان پیامبران و کتاب های آسمانی را فرستادیم و نازل کردیم و امر و نهی کرده و برای امتثال کنندگان امر، پاداش و برای مرتکبان نهی، کیفر قرار داده است.
تا اینجا همه اینها دلالت بر اختیار و آزادی و تکلیف دارد.
در آیات فراوان دیگر خداوند اعلام کرده همه انسان ها را برای رسیدن به خلافت خود و بنده شدن و شایستگی ورود به بهشت یافتن ، آفریده است.
بنا بر این مجموع این آیات و آیات فراوان دیگر همگی به صراحت بر آزاد و مختار بودن انسان دلالت دارد و ما این آزادی را هم در وجود خود می یابیم و انکار آن مثل انکار آفتاب در نیمروز است.
بنا بر این منظور از آیه "یضل من یشاء" انکار اختیار انسان نیست زیرا مشیت و خواست خدا بر هدایت همه هدایت جویان است و خدا ضلالت کسی را ابتداءا نمی خواهد و کسی را برای به جهنم بردن خلق نکرده است. شیطان که اولین کافر است به اختیار بد خود کافر شد.
اما آیه بالا دو پیام دارد اول این که هیچ چیز حتی کفر کافر بدون مشیت و خواست تکوینی خدا تحقق نمی یابد و خدا اگر اجازه ندهد، هیچ کس را توان کفر ورزیدن نیست. خداوند ایمان اجباری افراد را نخواسته که اگر می خواست همه مؤمن می شدند:
وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ لَآمَنَ مَنْ فِی الْأَرْضِ کُلُّهُمْ جَمیعا(1)
اگر خدا می خواست همه مردم ایمان می آوردند.
بلکه ایمان اختیاری آنان را خواسته و کفر اختیاری آنان را اجازه داده است.
دوم این که کفر کافر تحمیل بر خدا و علی رغم اراده خدا نیست زیرا اگر کافر علیرغم اراده خدا کفر ورزیده باشد پس خدا مغلوب شده در حالی که خدا غالب قهار است و مغلوب نمی شود همچنان که اگر خدا اطاعت هم می شود ، مطیع مجبور به اطاعت نبوده و خدا هم گر چه اطاعت او را می خواهد و دوست دارد و از آن ناخشنود نیست ولی مجبورش به اطاعت نکرده است لذا امام حسن مجتبی در رد جبر و تفویض فرمود:
ان الله لم یطَع مکرِها و لو یعصَ مغلوبا(2)
خدا نه به اجبار اطاعت می شود و نه با مغلوب شدن، معصیت می گردد بلکه همه به اذن و مشیت مطلقه خداست.
مطلب دیگر هدایت کردن و گمراه کردن پاداشی و کیفری است. خداوند انسان هایی را که به سوی او رهسپار شوند و به پیامبرانش ایمان بیاورند، کمک می کند و دستگیری می نماید و توفیق می دهد و کسانی را هم که از او روبگردانند و آیاتش را تکذیب کنند، به کیفر این اعراض، وامی گذارد و توفیق خود را از آنان دریغ می کند و آنان در گمراهی غوطه ور می شوند و این گمراه گری کیفری خداست.
پی نوشت ها:
1. یونس(10)آیه99.
2. تحف العقول، ابن شعبه، ص231.
