دلیلی عقلی بر حقانیت شیعه

آیا بر حقانیت مذهب شیعه دوازده امامی، دلیل عقلی نیز داریم؟
 

آری، عالمان دین، دلیل های فراوانی در این باره ارائه کرده اند که به برخی از آنها اشاره می کنیم. به نظر شیعیان، تنها راه ثبوت امامت و تنها روش معتبر برای تعیین جانشین پیامبر اسلام(ص)، « نص» است.
نص، یعنی پیامبر یا شخص دیگری که به صورت قطعی، امامت او ثابت شده، با بیانی رسا و خالی از هرگونه ابهام، امامت او را اعلام کند و وی را بر جانشینی خویش بگمارد؛ زیرا امامت، یک مقام دنیوی مثل پادشاهی نیست؛ بلکه مقام و منصبی الهی است که مسئولیت بسیار بزرگ رهبری امت اسلامی و حفظ دین خدا را بر عهده دارد.
در اولین مرحله، چنین شخصی باید هیچ گونه خطایی از او سر نزند و از همه مردم نیز در دارا بودن فضیلت های معنوی، برتر باشد. روشن است که چنین فرد شایسته ای را فقط خداوند یا پیامبر او می توانند تشخیص دهند. چگونه می توان پذیرفت که مقام جانشینی پیامبر خدا، با همه عظمتی که دارد، تنها با بیعت چند نفر از سران قوم و قبیله( اهل حل و عقد) تعیین شود و یا چگونه عقل سلیم، رضایت می دهد که یک انسان فاسق و فاجر، با توسل به زور و تهدید، بر این مسند تکیه زند و جانشین پیامبر و رهبر دینی و دنیوی امت اسلامی تلقی شود؟
اما شیعه، معتقد است که شخص پیامبر اسلام درباره این مسئله، به شدت اهتمام داشته و جانشینان الهی و پس از خود را به فرمان خداوند، دقیقاً مشخص کرده است.

شناخت معصوم از راه « نص»
 

توضیح بیشتر، آن که یکی از شرایط احراز مقام امامت، « عصمت » است. از سوی دیگر، از صفاتی است که تشخیص آن برای مردم، ممکن نیست؛ زیرا ملکه دوری از گناه و هرگونه خطایی، امری درونی است که فقط خدا از آن آگاهی دارد و اوست که می تواند به وسیله پیامبر خود، او را به مردم معرفی کند. از سوی دیگر، یکی از شئون بسیار مهم امامت، «رهبری جامعه اسلامی» است و هر عقل سلیمی می پذیرد که حال آحاد جامعه، در صورت وجود پیشوای مقتدری که از هر گونه خطا به دور باشد و از او اطاعت شود، با وقتی که چنین شخصی در بین نباشد، یکی نیست. در این مسئله، هیچ اختلافی بین شیعه و اهل سنت وجود ندارد؛ اما نکته در این جاست که آیا چنین شخصی از طرف خدا و پیامبر، به مردم معرفی شده است یا خیر؟
گروهی از مسلمانان( اهل سنت) ادعا می کنند که پیامبر( ص) درباره رهبری اجتماع و شیوه مدیریت و اداره جامعه پس از رحلت خود، هیچ حرفی نزده و آن را به مردم واگذار کرده است؛ اما شیعیان، با استناد به آیات قرآن، روایات گوناگون و شواهد تاریخی فراوان، مدعی اند که پیامبر به صورت جدی، از روزهای اول اعلان عمومی دعوت خود تا لحظه های آخر عمر شریفشان، پیوسته مسئله رهبر پس از خود را برای مردم تبیین می کردند.
خلاصه آن که مسئله زعامت سیاسی و رهبر امت اسلامی، مورد پذیرش همه مسلمانان است و هیچ اختلافی درباره ضرورت خلافت و امامت نیست. از طرفی می دانیم که با رحلت پیامبر، وحی تشریعی، قطع شده است؛ اما شئون دیگر پیامبر - همانند رهبری و اداره اجتماع و نیز توضیح و تفسیر آیات قرآن و حدیث پیامبر - همچنان پابرجاست. اضافه بر این که بسیاری از گزارش های تاریخی، روشن می کند که مسلمانان در بسیاری از امور دینی خود، دچار اختلافات شدیدی شده اند و لازم است که جانشین او کسی باشد که بتواند به خوبی، این اختلافات را برطرف کند و علم و آگاهی وی به دین خدا همانند خود پیامبر (ص) باشد!

اکنون با توجه با آنچه گفته شد، با سه احتمال رو به رو هستیم:
 

الف. خداوند، با علم به توانایی امت برای رفع نیازهای خود در امور دین و دنیا، هیچ تدبیری نیندیشیده و هیچ راه کاری نشان نداده است؛
ب. امت اسلامی، به موجب بهره مندی از تعالیم پیامبر(ص)، به مرتبه ای از درک و فهم رسیده که بتواند این گونه نیازهای خود را برآورده کند؛
ج. پیامبر گرامی اسلام موظف بوده که همه علوم و معارف الهی خود و همه احکامی را که در آینده، امت اسلامی با آن رو به رو می شود، به شخص شایسته ای که خود خدا دستور داده، بسپارد و او را به مردم معرفی کند تا هم جامعه مسلمین به شایستگی و به صورتی درست اداره شود و هم دین خدا از تحریف مصون بماند.
نادرستی احتمال نخست، با اندک توجهی روشن می شود؛ چون لازم می آید خدای حکیم، غرض خود را از آوردن پیامبر، نقض کند، در صورتی که نقض غرض از سوی « حکیم» محال است.
اگر به تاریخ پس از رحلت پیامبر( ص) مراجعه کنیم، احتمال دوم نیز نادرستی خود را نشان می دهد؛ زیرا تاریخ، به روشنی نشان می دهد که امت اسلامی، به هیچ وجه توانایی انجام دادن وظایف نامبرده را نداشته اند. مثلاً در تفسیر آیات قرآن، دچار اختلاف های زیادی شده اند و در سنت و حدیث پیامبر(ص)، احادیث جعلی فراوانی وارد شده است. حتی در شیوه اداره جامعه نیز اختلافات فراوانی پیدا کرده اند و گاهی افراد خونریز و فاسقی، زمام اداره امور جامعه را بر عهده گرفته اند و امت اسلامی را به سوی تباهی سوق داده اند.
با توجه به باطل بودن دو احتمال اول، خود به خود، احتمال سوم ثابت می شود.
تحقیق: محمدرضا بهدار
مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم منبع:منبع: پاسدار اسلام، شماره 338
/م