مهار کردن بیش فعالی کودکان
علت پبش فعالی بعضی از بچه ها چیست؟
آیا این بیش فعالی کودکان درمانی هم دارد؟
برای رسیدن جواب به این سوالات با دلگرم همراه باشید.
والدین و آموزگاران نمی دانستند که با مشورت با یک متخصص می توانند به این بچه ها کمک کنند و آنها را با شرایطی عادی به گروه همسالان خود بازگردانند. آنچه این کودکان را از دیگر همسالان خود متمایز می کرد «اختلال بیش فعالی» خوانده می شود.
بیش فعالی که به اختصار ADHD خوانده می شود نوعی اختلال شایع است که حدود هشت تا 10 درصد کودکان را مبتلا می کند. این بیماری در پسران شایعتر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.
بیش فعالی دارای ویژگی های بارزی است که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود. این اختلال سه نوع است؛ در گونه اول که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد.
در نوع دوم فقط پرتحرکی دیده می شود و بالاخره نوع ترکیبی که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.
معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.
تشخیص بیش فعالی
برخی از والدین با دیدن پرتحرکی فرزندان خود به بیش فعالی آنها مشکوک می شوند اما باید دانست که جنب و جوش زیاد نشانه قانع کننده ای برای این اختلال نیست. ناتوانی در تمرکز و نداشتن صبر در گوش کردن، ناتوانی در توجه به جزئیات، ناتوانی در انجام تکالیف مدرسه و سایر وظایف محوله، بی دقتی و بی نظمی، گم کردن مدام وسایل، بی قراری (معمولا نشستن آرام در یک جا برای این کودکان مشکل است) و ناتوانی در انتظار کشیدن از دیگر علائم این اختلال است.
کودکان بیش فعال احساس خطر نمی کنند و به کارهای خطرناک علاقه نشان می دهندن که گاهی اطرافیان این موضوع را نشانه شجاعت کودک به حساب می آورند در صورتی که این مورد یکی از علائم بیش فعالی به شمار می آید.
تشخیص بیش فعالی با یک آزمون خاص امکانپذیر نیست. مجموعه ای از این علائم باید (حداقل در مدت شش ماه) مورد بررسی قرار بگیرد. کودک این موارد را معمولا قبل از هفت سالگی نشان می دهد. همچنین کودکی که دارای این نشانه هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط های مختلفی مانند مدرسه یا خانه دچار مشکل می کند و حتی با گروه دوستان و همسالان خود نیز به راحتی کنار نمی آید.
در مقابل این دسته از پدر و مادرها، والدینی هستند که نمی خواهند مشکل کودک خود را بپذیرند و معمولا با بهانه آوردن از هشدارهای معلمان و سایر اطرافیان طفره می روند. این افراد از درمان این اختلال واهمه دارند و گمان می کنند داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود برای فرزندشان عوارض دارد. این در حالی است که اگ راین کودکان در زمان مناسب درمان نشوند، نمی توانند در امور آموزشی و فعالیت های اجتماعی خود موفق عمل کحنند و ممکن است برای خودو اطرافیانشان مشکل آفرین باشند.
دلایل بیش فعالی
علت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمالا این کودکان در بخش های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقس جزئی هستند. از عواملی که می توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بار داری توسط مادر است.
حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می شود. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده باینگر این است که این اختلال معمولا در خویشاوندان نزدیکاین افراد هم وجود دارد.
مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا، غذاهای محتوی مواد افزودنی مثل شیرین کننده های مصنوعی و یا رنگ دهنده های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد، نیز در ایجاد این اختلال سهیم هستند.
در صورت بی توجهی به کودکان بیش فعال و معالجه نشدن آنها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوندو یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است. بنابراین به والدین توصیه می شود که حتما در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند. این بیماری دردوران مدرسه بیشتر مشکل آفرین می شود زیرا کودک تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارد و مدام برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می خواهد. این بچه ها نمی توانند آرام روی صندلی بنشینند، معمولا پرحرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند و این موضوع باعث می شود از لحاظ تحصیلی با مشکل مواجه باشند.
والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته باشند و تنها در صورتی که مجموعه از این نشانه ها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند. در غیر اینصورت نمی توان به هر کودک پرتحرک برچسب بیش فعالی زد
چند روش مناسب برای رفتار با این کودکان بیش فعال
توصیه هایی برای والدین کودکان بیش فعال
1- نگرش و افکار خود را تغییر بدهید.
از آنجا که تعدادی از انتظارات، باورها و پیش داوری های خاص والدین باعث بروز مشکلات ارتباطی والد و کودک می شود، لازم است برخی از شناخت ها در نخستین مرحله اصلاح شوند. مثلا به عنوان والد باید بدانید: رفتار کودک مربوط به یک اختلال است و از روی قصد و عمد نیست، کودک توانایی یادگیری و موفقیت دارد، کودک مجموعه ای از توانایی های منحصر به فرد را دارد که این ویژگی ها ارزشمند هستند. به صورت خلاصه هر چقدر می توانید در مورد این بیماری بیاموزید؛ هر چقدر بیشتر بدانید می توانید به کودکتان بهتر کمک کنید.
2- گوش دادن و صحبت کردن درست را بیاموزید.
باز نگه داشتن پل ارتباطی میان والدین و کودک فوق العاده مهم است و موج بمی شود اختلاف ها و تعارض های میان والدین و کودک به شکل مؤثری از میان برداشته شود و از وخیم تر شدن روابط میان آنها جلوگیری کند. برای این مورد پیشنهاد می شود:
- رفتار خود را با سن کودک متناسب کنید.
- در هنگام صحبت با کودک ارتباط چشمی با او داشته باشید.
- با جملات ساده صحبت کنید
- خود را به جای کودک بگذارید.
- سعی کنید هدف او را از بروز چنین رفتارهایی کشف کنید و برای گوش دادن به صحبت های کودک خود وقت بگذارید.
- آرام ولی محکم صحبت کنید. اگر معمولا هنگامی که کاری از کودکتان می خواهید صدایتان را بلند می کنید، کودک می آموزد هنگامی که صدایتان را به حداکثر نرسانده اید، به شما بی توجهی کند.
- احساستان را به کودک بگویید. بدون اینکه مستقیم از کودک انتقاد کنید، به او بگویید در مورد اعمال و رفتارش چه احساسی دارید. برای مثال: «به خاطر اینکه موهایت را شانه نمی کنی واقعا ناراحتم» یا «وقتی به موقع نمی خوابی، واقعا نگران می شوم.»
3- توجه مثبت به کودک نشان دهید.
فقط زمانی می توانید با موفقیت برای فرزند خود حد و مرز قوانین را تعیین کنید که به ویژگی های مثبت او توجه نشان دهید.
مؤثرترین راه برای آموزش رفتار خوب، شکل دادن رفتار یا تحسین است. اگر هنگام تحسین کودک خود، راهنمایی های زیر را به کار ببندید، متوجه خواهند شد این کار به عنوان یک روش تربیتی و انضباطی بسیار مؤثر است.
- به کودک خود بگویید که کدام صفات او را می پسندید. دست کم چند بار در روز کودک خود را تحسین کنید.
- به طور مناسب و مقتضی تحسین کنید. برای دریافت پاسخ های بهتر، نوع تحصین را با سن و اخلاق کودک متناسب کنید. برای نمونه در آغوش گرفتن، بوسیدن، نوازش کردن و دیگر نشانه های عملی محسبت همراه با کلمات مهر آمیز برای کودکان مناسبتر هستند. به این نکته توجه داشته باشید که همیشه از جملات متنوعی برای این کار استفاده کنید، زیرا کودک بعد از مدتی از جملات تکراری خسته می شود.
- بازخورد فوری نشان دهید و رفتار کودک را برای موفقیت های کوچکتر نادیده نگیرید.
- کودک را با افراد دیگر مقایسه نکنید.
- روزانه پانزده تا بیست دقیقه از وقت خود را به کودک اختصاص دهید تا روابط والد – فرزند نزدیکتری ایجاد شود و زمینه برای تخلیه هیجانات نیز صورت گیرد. در این اوقات به کودکتان در انتخاب فعالیت یا تکلیف، حق انتخاب بدهید و کودک نقش اصلی را بر عهده بگیرد.
4- دستورات مؤثر و مناسب بدهید
کودکان دچار اختلال بیش فعالی در کنترل حواس خود ناتوان هستند. بدین ترتیب وقتی می خواهید کودک رفتار خاصی داشته باشد یا کار خاصی انجام دهد، باید حواس خود را متمرکز کند. برای آموزش این مرحله از مداخله موارد زیر پیشنهاد می شود:
- محیط خانه را بازسازی کنید. فعالیت ها و شلوغی ها و تماس های تلفنی غیرضروری را کاهش دهید و تلویزیون را خاموش کنید.
- برای تقویت توجه کودک ابتدا از بازی «نگاهتو برنگردون» استفاده کنید. بدین ترتیب که شما و کودکتان به چشمان یکدیگر خیره شوید، هر کس زودتر خسته شود و نگاهش را برگرداند، بازنده است. پس از اینکه کودک خیره شدن را به خوبی یاد گرفت، به او بیاموزید حواسش را روی کسی که در حال صحبت کردن است، متمرکز کند یا به عبارتی «رادارش را روی او قفل کند». هنگام غذا خوردن به طور عمد ترتیبی بدهید تا افراد مختلف صحبت کنند و ببینند آیا کودک این بازی را درست انجام می دهد یا نه. فراموش نکنید در صورت انجام درست این تمرین، کودک را تحسین کنید.
- مطمئن شوید کودکتان وظایفش را متوجه شده است و از او بخواهید دستور را با صدای بلند تکرار کند.
- برای انجام کارها از کودک خواهش نکنید. اگر شما در مورد مسئله ای از کودک خود خواهش کنید، باید انتظار جواب «نه» را داشته باشید.
5- به کودکتان نحوه انجام درست فعالیت ها را آموزش دهید.
والدین همیشه مشتاق هستند کودک بتواند از خودش مراقبت کند، رفتارش را کنترل کند و رفتاری مسئولان داشته باشد. برای اینکه به طور مؤثر والدین این کودکان باشید، باید یک مدیر مؤثر باشید؛ زیرا شما در حال اداره فردی هستید که سطح خود کنترلی اش پایین است. تعامل شما با کودک باید ثابت و قابل پیش بینی باشد. برای آموزش این مرحله از مداخله، موارد زیر پیشنهاد می شود:
- فعالیت هایی را انتخاب کنید که کودک قادر به انجام آنها باشد.
- قوانین باید به صورت شفاف و خلاصه شده باشد. کودک باید به طور دقیق بداند شما چه انتظاری از او دارید.
- وظایف را به مراحل کوچکتر تقسیم کنید.
- به کودک خود بگویید چه کاری را باید انجام بدهد، نه اینکه چه کاری را نباید انجام بدهد، زیرا باید به این کودکان شروع راه را نشان دهیم، نه اینکه آنها را متوقف کنیم.
- به کودک علامتی نشان دهید که به او بهماند زمان شروع کارش است؛ از کودک بخواهید به شما بگوید در شروع، وسط و پایان چه کارهایی را انجام داده است.
- یک ساختار زمانی ثابت را برای غذا خوردن، انجام تکالیف، تلویزیون نگاه کردن، بیدار شدن و به رختخواب رفتن تنظیم کنید.
- برای انجام کارهایی که به توجه و یادگیری نیاز دارد، وقت استراحتی تعیین کنید.
- به کودک اجازه دهید انرژی های اضافی خود را با انجام بعضی از ورزش های فیزیکی تخلیه کند.
- تکالیف مدرسه را به طور روزمره مرور کنید و از آموزگار بخواهید کارهای کلاسی کودک را برای شما بفرستد. همچنین زمان مشخصی را برای انجام تکالیف انتخاب و برای انجام تکالیف روزمره جدولی تهیه کنید. به عنوان مثال، شنبه ها: ریاضی و فارسی.
- یک مکان آرام تعیین کنید که کودک تکالیف مدرسه را در آنجا انجام و کتاب ها و دفترهای مدرسه اش را هر شب پیش از خواب در آنجا قرار دهد و صبح، هنگام رفتن به مدرسه آنها را فراموش نکند؛ تکالیف را بازبینی کنید. صحت و نظم و ترتیب آنها را بررسی کنید و به کودک خود تذکر دهید اگر تکالیفش را انجام دهد، به او پاداش می دهید. کودک را در انجام تکالیفش راهنمایی کنید. ولی خودتان تکالیف را انجام ندهید.
- با ایفای نقش، کودکتان را آموزش دهید. این موقعیت ها می تواند شامل دعوت یک دوست به بازی، صحبت با تلفن، خوشامدگویی به میهمان، گفتگو با کودکان و ... باشد.
- کودک را مکلف کنید کارهای خانه را انجام دهد؛ مانند چیدن سفره، مرتب کردن اتاق، کمک در آشپزی و ... از این طریق اعتماد خود به توانایی او در مسئولیت پذیری را نشان دهید.
6- در زمان مناسب تشویق و تنبیه کنید
پاداش و تشویق برای رفتار مطلوب، یک تقویت کننده محسوب می شود. کودک نسبت به کاری که انجام داده است، احساس خوبی پیدا می کند و در نتیجه آن کار را تکرار خواهد کرد. برای این مورد نیز بهتر است موارد زیر رعایت شود.
- به پاداش ها تنوع ببخشید. برای کمک به تصمیم گیری در مورد پاداش، خواسته های کودکتان را بررسی کنید. می توانید از کودک خود پرسش های زیر را بپرسید «اگر بتوانی سه آرزو بکنی، آنها کدامند؟» «اگر بنا باشد فقط یک چیز از بابا بخواهی، آن چیست؟»
- پاداش ها و امتیازها را فقط در جریان یا بلافاصله پس از بروز رفتار مطلوب ارائه کنید.
- هنگامی که پاداش یا امتیاز می دهید، از کلمات مثبت و تشویق کننده و نیز از ناز و نوازش استفاده کنید.
- گاهی اوقات جلوتر به کودک بگویید برای گرفتن پاداش و امتیاز از او چه رفتار مطلوبی را انتظار دارید.
- برچسب های ستاره دار یا اشیاء رنگی را انتخاب کنید و در مقابل انجام کار درست یک ژتون به کودک بدهید و در مقابل انجام کار اشتباه، یک ژتون از او بگیرید و مثلا، در ازای جمع آوری پنج ژتون یک هدیه به او بدهید.
- از تصحیح بیش از حد استفاده کنید. بر اساس این روش، از کودک می خواهید رفتار ناشایست خود را اصلاح کند. مثلا کودک شما روی دیوار نقاشی می کشد. به او بگویید «دیوار کثیف شده است و باید آن را تمیز کنی تا دوباره قشنگ شود.»
- از روش محروم کردن استفاده کنید، البته در استفاده از این مورد محل محرومیت را به دقت انتخاب، و از امنیت و سلامت آن اطمینان حاصل کنید و مدت زمان محرومیت را برحسب سن کودک تعیین کنید.
- از کودکتان بخواهید سه تا پنج الگوی نقش یا قهرمان را نام ببرد. بعدا از او بپرسید الگوها یا قهرمانان او برای غلبه بر مشکلات کنترل تکانه چه خواهند کرد. پاسخ های کودک را بررسی و او را دربرداشتن گام های مشابه در راستای تمرین افزایش خویشتنداری تشویق کنید.
- رویدادها یا عوامل استرس زایی را که در افزایش بیش فعالی، رفتارهای تکانشی و حواس پرتی کودک نقش دارند، مشخص کنید.
7- به رژیم غذایی و مصرف داروها توجه کنید.
اختلال بیش فعالی با رژیم غذایی در ارتباط است. تغذیه نامناسب و حساسیت های غذایی ممکن است این اختلال را افزایش دهد. در این مورد به یاد داشته باشید:
- در وعده های غذایی نظم زمانی ایجاد کنید؛ اندازه گیری دقیق وزن و قد کودک را دنبال کنید.
- از مواد غذایی پروتئینی از قبیل میوه های خشک شده، تخمه گل آفتاب گردان، میوه های مغز دار (پسته، گردو، فندق)، غذاهای بدون نمک، میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید؛ از قرار دادن چیپس و نوشابه های گازدار در دسترس کودک خودداری و خوردن پیتزا را برای خانواده محدود کنید.
- برای بسیاری از کودکان مبتلا، دارو درمانی جزء جدایی ناپذیر برنامه درمانی است. دارو درمانی برای این استفاده می شود تا علائم این اختلال را بهبود بخشد و کودک بتواند به طور مؤثری به فعالیت ادامه دهد، بنابراین مصرف او را پیگیری کنید.
8- به یک گروه حمایتی بپیوندید.
برخورد و اتخاذ شیوه های تربیتی با کودکان بیش فعال بسیار توانفرساست. در این گروه های حمایتی شما با سایر مادران دارای فرزند بیش فعال آشنا خواهید شد که ضمن احساس همدردی کردن با آنان، می توانید از تجارب موفق آنان نیز استفاده کنید.
درمان کودکان بیش فعال
دارو درمانی جزء مهمی از درمان بیش فعالی است. انواع مختلفی از داروها هستند که برای کنترل علائم بیش فعالی می توانند مورد استفاده قرار گیرد. داروهای بیش فعالی در موارد کوتاه اثر( سریع رهش )، متوسط اثر و طولانی اثر در دسترس هستند. پزشک برای پیدا کردن یک داروی مناسب با موثرترین دوز، زمان بندی را انجام می دهد تا بیش فعالی را درمان کند.
دارو های محرک بیش فعالی
دسته ای از داروها که به محرک ها نام دارند؛ به طور موثر برای چند دهه در درمان بیش فعالی استفاده شده اند. این داروها به کسانی کمک می کنند؛ که دچار بیش فعالی هستند و دارای حواس پرتی و عدم تمرکز می باشند.
داروهای محرک در 70 ٪ تا 80 ٪ از بیماران موثرند. برای درمان بیش فعالی هر دو محرک متوسط الاثر و شدیدالاثر استفاده می شوند. هر دو در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان که دارای علائم بیش فعالی هستند؛ استفاده می شوند و برای برطرف کردن علائم و مشکلات بیش فعالی در مدرسه و محل کار مفیدند. این دو نوع از محرک ها برای استفاده در کودکان بالای 3 سال تایید شده اند؛ در حالی که داروهای دیگر برای کودکان بیش از 6 سال مناسب اند.
فهرستی از داروهای محرک برای درمان بیش فعالی شامل موارد زیر است:
- Adderall و Adderall XR
- Concerta
- Dexedrine
- Focalin و Focalin XR
- Metadate CD و Metadate ER
- Methylin و Methylin ER
- Ritalin و Ritalin SR و Ritalin LA
- Vyvanse
- Daytrana
- Quillivant XR
توجه داشته باشید؛ که تنها برخی از این داروهای محرک مانند Adderall XR ،Concerta ،Vyvanse ،Quillivant XR، و Focalin XR که از طرف سازمان جهانی غذا و ذارو( FDA ) تایید شده اند؛ و برای استفاده در بزرگسالان مناسب هستند.
مواد مخدر غیر محرک برای درمان بیش فعالی
در مواردی که محرک ها اثر نمی کنند و یا عوارض جانبی ناخوشایند دارند؛ داروهای غیر محرک ممکن است کمک کنند.
اولین داروی غیر محرک تایید شده توسط سازمان جهانی غذا و ذارو( Strattera ،( FDA می باشد. این دارو در حال حاضر در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان استفاده می شود. پس از آن داروی غیر محرک دیگیریست به نام Intuniv، که برای کودکان و نوجوانان بین سنین 6 تا 17 است؛ و به تازگی داروی غیر محرک Kapvay برای استفاده به تنهایی و یا در ترکیب با یک داروی محرک به منظور افزایش اثر بخشی تایید شده است. این داروها می تواند به بهبود تمرکز و کنترل تنش کمک کنند.
چه داروهای دیگری برای درمان بیش فعالی استفاده می شوند؟
وقتی هر دو نوع داروهای محرک و غیر محرک موثر و یا قابل تحمل نباشند و یا زمانی که شرایط خاصی وجود داشته باشد که نتوان از آنها استفاده کرد؛ چند داروی دیگر در دسترس برای درمان بیش فعالی هستند. این داروها عبارتند از:
- Elavil ،Norpramin ،Pamelor ،Tofranil و یا سایر داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
- Catapres ،Duraclon ،Kapvay ،Nexiclon
- Tenex
- Wellbutrin
کودک بیش فعال، ممکن است پرخاشگر هم باشد.
عوارض جانبی داروهای بیش فعالی
داروهای محرک مورد استفاده در درمان بیش فعالی، گاهی اوقات عوارض جانبی دارند؛ اما این عوارض معمولا در اوایل درمان و خفیف و کوتاه مدت رخ می دهند. شایع ترین عوارض جانبی داروهای محرک عبارتند از:
- کاهش اشتها و از دست دادن وزن
- مشکلات خواب
- سردرد
- عصبانیت
داروهای بیش فعالی به ندرت می توانند عوارض جانبی جدی تری داشته باشند. به عنوان مثال، برخی از داروهای محرک با افزایش خطر ابتلا به مشکل قلبی عروقی همراه است. همچنین ممکن است؛ شرایط روانی مانند افسردگی، جنون، یا اضطراب را تشدید کنند. بنابراین قبل از این که شما و یا فرزندان خود مصرف هر نوع دارو برای درمان بیش فعالی را شروع کنید؛ مطمئن شوید که با یک پزشک در مورد تاریخچه پزشکی و خانواده تان صحبت کرده اید؛ و همچنین در مورد خطرات بالقوه ی این داروها اطلاعات کامل دارید.
در اغلب موارد، می توان اثرات جانبی را با استفاده از یکی از استراتژی های زیر را کنترل کرد و یا حتی از میان برد:
- تغییر دوز دارو
- تنظیم برنامه ی دارو
- استفاده یک داروی متفاوت
همیشه با پزشک خود قبل از هر گونه تغییر در برنامه ی درمانی بیش فعالی مشورت کنید.
پیشنهاد پزشک درباره این مطلب
دارو درمانی جزء مهمی از درمان بیش فعالی است. انواع مختلفی از داروها هستند که برای کنترل علائم بیش فعالی می توانند مورد استفاده قرار گیرد. داروهای بیش فعالی در موارد کوتاه اثر( سریع رهش )، متوسط اثر و طولانی اثر در دسترس هستند. پزشک برای پیدا کردن یک داروی مناسب با موثرترین دوز، زمان بندی را انجام می دهد تا بیش فعالی را درمان کند.
دارو های محرک بیش فعالی
دسته ای از داروها که به محرک ها نام دارند؛ به طور موثر برای چند دهه در درمان بیش فعالی استفاده شده اند. این داروها به کسانی کمک می کنند؛ که دچار بیش فعالی هستند و دارای حواس پرتی و عدم تمرکز می باشند. داروهای محرک در 70 ٪ تا 80 ٪ از بیماران موثرند. برای درمان بیش فعالی هر دو محرک متوسط الاثر و شدیدالاثر استفاده می شوند. هر دو در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان که دارای علائم بیش فعالی هستند؛ استفاده می شوند و برای برطرف کردن علائم و مشکلات بیش فعالی در مدرسه و محل کار مفیدند. این دو نوع از محرک ها برای استفاده در کودکان بالای 3 سال تایید شده اند؛ در حالی که داروهای دیگر برای کودکان بیش از 6 سال مناسب اند.
فهرستی از داروهای محرک برای درمان بیش فعالی شامل موارد زیر است:
- Adderall و Adderall XR
- Concerta
- Dexedrine
- Focalin و Focalin XR
- Metadate CD و Metadate ER
- Methylin و Methylin ER
- Ritalin و Ritalin SR و Ritalin LA
- Vyvanse
- Daytrana
- Quillivant XR
توجه داشته باشید؛ که تنها برخی از این داروهای محرک مانند Adderall XR ،Concerta ،Vyvanse ،Quillivant XR، و Focalin XR که از طرف سازمان جهانی غذا و ذارو( FDA ) تایید شده اند؛ و برای استفاده در بزرگسالان مناسب هستند.
مواد مخدر غیر محرک برای درمان بیش فعالی
در مواردی که محرک ها اثر نمی کنند و یا عوارض جانبی ناخوشایند دارند؛ داروهای غیر محرک ممکن است کمک کنند. اولین داروی غیر محرک تایید شده توسط سازمان جهانی غذا و ذارو( Strattera ،( FDA می باشد. این دارو در حال حاضر در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان استفاده می شود. پس از آن داروی غیر محرک دیگیریست به نام Intuniv، که برای کودکان و نوجوانان بین سنین 6 تا 17 است؛ و به تازگی داروی غیر محرک Kapvay برای استفاده به تنهایی و یا در ترکیب با یک داروی محرک به منظور افزایش اثر بخشی تایید شده است. این داروها می تواند به بهبود تمرکز و کنترل تنش کمک کنند.
چه داروهای دیگری برای درمان بیش فعالی استفاده می شوند؟
وقتی هر دو نوع داروهای محرک و غیر محرک موثر و یا قابل تحمل نباشند و یا زمانی که شرایط خاصی وجود داشته باشد که نتوان از آنها استفاده کرد؛ چند داروی دیگر در دسترس برای درمان بیش فعالی هستند. این داروها عبارتند از:
- Elavil ،Norpramin ،Pamelor ،Tofranil و یا سایر داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
- Catapres ،Duraclon ،Kapvay ،Nexiclon
- Tenex
- Wellbutrin
کودک بیش فعال، ممکن است پرخاشگر هم باشد.
عوارض جانبی داروهای بیش فعالی
داروهای محرک مورد استفاده در درمان بیش فعالی، گاهی اوقات عوارض جانبی دارند؛ اما این عوارض معمولا در اوایل درمان و خفیف و کوتاه مدت رخ می دهند. شایع ترین عوارض جانبی داروهای محرک عبارتند از:
- کاهش اشتها و از دست دادن وزن
- مشکلات خواب
- سردرد
- عصبانیت
داروهای بیش فعالی به ندرت می توانند عوارض جانبی جدی تری داشته باشند. به عنوان مثال، برخی از داروهای محرک با افزایش خطر ابتلا به مشکل قلبی عروقی همراه است. همچنین ممکن است؛ شرایط روانی مانند افسردگی، جنون، یا اضطراب را تشدید کنند. بنابراین قبل از این که شما و یا فرزندان خود مصرف هر نوع دارو برای درمان بیش فعالی را شروع کنید؛ مطمئن شوید که با یک پزشک در مورد تاریخچه پزشکی و خانواده تان صحبت کرده اید؛ و همچنین در مورد خطرات بالقوه ی این داروها اطلاعات کامل دارید.
در اغلب موارد، می توان اثرات جانبی را با استفاده از یکی از استراتژی های زیر را کنترل کرد و یا حتی از میان برد:
- تغییر دوز دارو
- تنظیم برنامه ی دارو
- استفاده یک داروی متفاوت
همیشه با پزشک خود قبل از هر گونه تغییر در برنامه ی درمانی بیش فعالی مشورت کنید.
گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
