همه چیز درباره ی فوبیا

فوبیا: در صورتی که برخورد پدر و مادر‌ها در کمک و حمایت از کودک در برابر ترسها درست یا مناسب وکافی نباشد، یا دیگر شرایط محیطی در گذر کودک از ترسهای طبیعی اختلال ایجاد نماید، ترسها و اضطرابها پایدار میشوند و در فرد باقی میمانند و مشکلات زیادی را برای کودک ایجاد میکنند و ممکن است خانواده را هم درمانده و نگران نماید.

گاهی این ترسها بزرگتر و جدی‌تر شده و غیرقابل کنترل میشوند.

در این شرایط است که میگوییم این ترسها به فوبیا تبدیل میشوند.
فوبیا اصطلاح رایجی برای ترس زیاد، جدی، و شدید و ماندگار در کودکان و بزرگسالان است.

در این مقاله از دلگرم قصد داریم شما را با فوبیا و راه های درمان آن آشنا کنیم با ما همراه باشید.

مقدمه ای در مورد فوبیا

فوبیا‌ها در دسته اختلالات اضطرابی دسته‌بندی شده‌ و بسیار شایع هستند. انجمن روانپزشکی آمریکا گزارش کرده است که سالانه تا 8 درصد از بزرگ‌سالان آمریکایی از یکی از انواع فوبیاها رنج می‌برند.

ترس از آب، ترس از تاریکی، ترس از صدا، ترس از چاله، ترس از اماکن عمومی، ترس از فضای بسته، ترس از آسانسور، ترس از خون، ترس از جمع، ترس از قطار، ترس از هواپیما، ترس از فروشگاه‌ها، یا ترس از ازدحام، همه تر‌س‌هایی هستند که از آن به‌عنوان «فوبی» یا «ترس مرَضی» یاد می‌کنیم.

فوبی یا فوبیا را می‌توان ترس مرضی شمرد. بعضی از روانشناسان از آن به‌عنوان ترس وسواسی یاد کردند، فوبی درواقع ترس شدید و مستمر و نامناسب از اشیاء یا موقعیت‌هاست.

فوبی ترس شدیدی است که دلیل منطقی ندارد. شخص از غیرمنطقی بودن ترس در مقابل خطر واقعی شیء، یا موقعیت، یا عمل آگاه است. ترس فرد تناسبی با موقعیت ندارد، قابل‌توجیه نیست، از کنترل ارادی خارج است و گرایش به پرهیز از موقعیت یا محرک ترس‌آور را ایجاد می‌کند، بسیاری از بیماران اشتغال خاطری با احتمال مواجهه با موقعیت یا شیء ترس‌آور دارند و در نتیجه از این دل نگرانی رنج می‌برند.

آگورافوبیا Agoraphobia یک نوع نوروز فوبیک است که با چندین فوبی ازجمله ترس از فضاهای باز، ازدحام، مسافرت همراه با ترس و احساس مسخ شخصیت و سایر علایم روانی دیده می‌شود.

فوبیا چیست؟

ترس باربارا از پرواز

باربارا به شدت از سفر با هواپیما می ترسد. متاسفانه به دلیل شغلش لازم است که سفرهای زیادی داشته باشد. او هفته ها قبل از سفر دلشوره شدیدی در شکم خود احساس می کند و اضطراب از او جدا نمی شود. در روز سفر احساس کسی را دارد که می خواهد از ارتفاعی سقوط کند. وقتی که در هواپیما می نشیند، قلبش به شدت می زند و حالت تهوع و گاه استفراغ پیدا می کند. هر بار هم بدتر و بدتر می شود.

ترس باربارا از پرواز آنقدر شدت گرفت که او در نهایت به رئیسش گفت فقط می تواند به سفرهای زمینی برود. رئیس او از این موضوع خیلی خوشحال نشد و باربارا مطمئن نبود که برای شغلش چه اتفاقی می افتد. او نگران بود که شغلش را از دست بدهد. اما به خودش می گفت بهتر از این است که دوباره سوار هواپیما بشود.

فوبیا، ترس شدید از چیزی است که در واقعیت خطر کمی دارد. ترس ها و فوبیاهای رایج شامل ترس از فضای بسته، ارتفاع، رانندگی در اتوبان، حشرات بالدار، مار و گربه است. اگر شما هم یک فوبیا دارید احتمالا می دانید که ترستان غیرمنطقی است اما نمی توانید احساسات خود را کنترل کنید.

فقط فکر کردن درباره موضوع ترسناک ممکن است شما را مضطرب کند. زمانی هم که به طور واقعی با آن مواجه می شوید وحشت همه وجودتان را فرا می گیرد. این تجربه آنقدر دشوار است که ممکن است شما را وادار به اجتناب از آن یا تغییر سبک و موقعیت های زندگی کند. برای مثال اگر فوبیای فضای بسته دارید ممکن است مجبور شوید پیشنهاد شغلی را رد کنید که برای رسیدن به دفتر کار نیازمند سوارشدن بر آسانسور است.

آگاه شدن از فوبیا نخستین گام برای غلبه بر آن است. مهم است که بدانید فوبیاها بسیار شایع و قابل درمان هستند.

فرق بین ترس عادی و فوبیا چیست؟

ترس اساساً یک واکنش عادی انسان‌‎ها هنگام مواجهه با خطر است. این واکنش هدف محافظتی دارد. هنگام مواجهه با خطر، سیستم عصبی سمپاتیک با ترشح هورمون آدرنالین واکنش «مبارزه یا فرار» را فعال می‌سازد. تجمع آدرنالین انسان را آماده می‌سازد تا در برابر تهدید، مبارزه یا فرار کند.

هم‌چنین آدرنالین باعث افزایش ضربان قلب و جریان بیشتر خون در عضلات بدن می‌شود و در نتیجه فرد می‌تواند در شرایط اضطراریهتر عکس‌العمل نشان دهد. به علاوه در این حالت قند خون نیز بالا می‌رود و در نتیجه انرژی بدن بیشتر می‌شود. در چنین شرایطی، جسم و روان گوش به زنگ و آماده‌ی عمل است.

پس در موقعیت‌های خطرناک، ترس یک واکنش طبیعی و حتی مفید و نجات‌دهنده است.

از سوی دیگر، فوبیا ترس بیمارگونه‌ای است که به شدت مبالغه‌آمیز و حتی توهمی است؛ به عبارت دیگر، مقدار ترسی که تجربه می‌شود متناسب با آن چه سبب ترس شده نیست و این نه تنها مفید و نجات‌دهنده نیست، بلکه سبب محدودیت‌ فعالیت‌های فرد شده و بر زندگی روزمرۀ او تأثیر منفی به جا می‌گذارد.

از نظر تخصصی، فوبیاها را می‌توان به سه دسته‌ی عمده تقسیم کرد:

انواع فوبیا

اول: فوبیاهای خاص

شامل ترس غیرمنطقی و نامعقول از یک موضوع یا موقعیت خاص است.

فوبیاهای خاص به پنج دسته تقسیم می‌شوند:

الف- ترس از حیوانات

ترس شدیدی که علت آن یک حیوان یا حشره باشد مانند ترس از مار، عنکبوت، ترس از جوندگان، ترس از سگ و امثال آن.

ب- ترس از عوامل طبیعی

مانند ترس از طوفان، ترس از آب، ترس از تاریکی، ترس از بلندی و غیره.

ج- ترس‌های مرتبط با زخم و خون

ترس شدید از مشاهدۀ زخم، تزریق، خون و غیره.

د- ترس‌های موقعیتی

مانند ترس از دندانپزشک، ترس از مکان‌های بسته، ترس از آسانسور، پرواز، تونل، پل، ترس از مرگ، خفگی، بیماری، و امثال آن.

ه- ترس‌‎های دیگر

ترس‌های چون افتادن از بلندی، ترس شدید از صداهای بلند، و ترس از دیدن دلقک‌ها در این بخش قرار می‌گیرند.

فوبیاهای خاص بسیار شایع هستند و معمولاً از دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شوند. حدود 50 درصد آن‌ها هم طی مدت پنج سال خودبه‌خود برطرف می‌شوند.

دوم: فوبیاهای اجتماعی

این فوبیا به نام ترس از جمع نیز خوانده‌شده و عبارت از داشتن ترس شدید و فلج‌کننده از موقعیت‌های اجتماعی است. چنین افراد به شدت کم ‌جرئت بوده ، در برابر دیگران دست‌پاچه شده و بسیار خجالت می‌کشند. ترس از صحبت کردن در اجتماع معمول‌ترین نوع این فوبیا است.

دانشمندان بر این باورند که این اختلال به علت مشکل غده‌ای در مغز به نام آمیگدالا به وجود می‌آید. این غده در مرکز مغز وجود دارد و وظیفه‌ی آن کنترل ترس است. هم چنان مطالعات روی حیوانات این احتمال را به وجود آورده که ترس اجتماعی می‌تواند ژنتیک باشد. عده‌ی دیگری از دانشمندان علت را حساس بودن، نارضایتی‌ها و فشارهای روانی می‌دانند.

سوم: فوبیا از مکان‌های باز

ترس بیمارگونه از مکان‎های عمومی و مکان‌های باز است که پیشرفت آن منجر به «حملۀ وحشت‌زدگی» می‌شود. این افراد از بودن در مکان‌هایی که فرار از آن جا مشکل است یا امکان کمک‌رسانی فوری به آن جا نیست، می‌ترسند. چنین افرادی از حضور در مکان‌های شلوغ مثل مراکز خرید، سالن‌های تئاتر یا سینما‌ها اجتناب می‌کنند.

حتی ایستادن در صف نیز ترس آن‌ها را تحریک می‌کند. هم‌چنین احتمالاً از سوارشدن در اتوبوس، هواپیما، قطار و وسایل دیگر دوری می‌کنند. در موارد شدیدتر بیمار صِرفاً در خانه احساس امنیت و آرامش می‌کند.

علائم فوبیا چیست؟

علائم شناختی، علائم هیجانی، رفتاری و بدنی چهار دسته علائم فوبیا هستند؛ البته هرکسی که فوبیا دارد، لزوما هر چهار علامت را با هم ندارد. علائم شناختی این است که فرد مدام به این موضوع فکر می کند که نکند با آن چیزی که می ترسد، مواجه شود؛ مثلا در خیابان تاریکی، حرکتی ناگهانی را پشت سر خود احساس می کند. فکر می کند «این یک کیف زن است» و میخکوب می شود.

علائم دسته بعد، هیجانی است. عواطف فرد مثل احساس دلشوره در این دسته قرار می گیرند. هم چنین اضطراب، نگرانی، ترس، وحشت زدگی.

علائم بدنی هم داریم که خودش به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم می شود. علائم درونی با افزایش ضربان قلب و تپش قلب بروز می کند، اما علائم بیرونی مثل برافروختگی صورت یا لرزش دست است.

افراد نسبت به علائم هیجانی خود آگاه ترند و آن ها را بیشتر متوجه می شوند. هرقدر علائم بیشتر باشد، فوبی شدیدتر است. هرقدر علائم آشکارتر باشد، یعنی شدت ترس و فوبی بالاتر است. یک سری علائم رفتاری هستند؛ یعنی ممکن است بدنشان در شرایطی مانند حالت آماده باش یا جنگ و یا گریز قرار بگیرد.

همه افراد در سنین کودکی ممکن است فوبی را تجربه کنند.

خیلی از بچه ها ترس از تاریکی یا تنها ماندن را دارند. به مرور زمان که از نظر سنی و عقلی رشد می کنند این ترس ها از بین می رود و نیازی هم به درمان ندارد، اما در یک سری افراد ممکن است علائم باقی بماند؛ پس باید درمان بشوند؛

مثلا افرادی هستند که اصلا از خانه هم خارج نمی شوند که این افراد قطعا به درمان و معالجه احتیاج دارند.

علائم و نشانه های فوبیا:

جسمانی

مشکل در تنفس، افزایش ضربان قلب، احساس تنگی و درد در قفسه سینه، لرزش، احساس دیوانگی، پیچش در شکم، عرق کردن.

هیجانی

احساس وحشت یا اضطراب فلج کننده، احساس نیاز شدید به فرار، احساس غیرواقعی بودن، ترس از دست دادن کنترل یا دیوانگی، احساس مرگ قریب الوقوع، آگاهی از اینکه واکنش شدید است اما فرد قادر به کنترل آن نیست.

درمان فوبیا چگونه است؟

درمان:

تقریبا تمام روانشناسان از مکاتب مختلف عقیده دارند که بیمار فوبیک را باید با وضع فوبیک مواجه کرد. البته بعضی به روش درمانی حساسیت‌زدایی تدریجی و بعضی‌ها به روش غرقه‌سازی اعتقاد دارند. فرار از موقعیت وضع را مشکل‌تر می‌کند، فرانکل در زمینه درمان ترس معتقد بود اجتناب از نگرانی خود موجب افزایش نگرانی می‌شود.

روان درمانی

هدف روان درمانی شفا بخشیدن بیماری یا تخفیف آن است، روان درمانگر به منظور زدودن یا تخفیف علایم موجود و جنبه‌های مختلف رفتار و به عقب انداختن بروز و پیشرفت علایم و ناتوانی، ارتقاء بخشیدن به رشد جنبه‌های مثبت شخصیت، تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس بیمار با وی رابطه برقرار می‌کند.

رفتار درمانی

رفتار درمانی یعنی کاربرد منظم اصول یادگیری برای تحلیل و درمان اختلالات رفتاری. رفتار درمانگر معتقد است که رفتار نوروتیک و سایر انواع اختلال‌ها عموما یاد گرفته شده بنابراین تابع قوانین یادگیری است و از این طریق می‌توان آن را از بین برد، پاولف نخستین فردی بود که ثابت کرد تعارض روانی را می‌توان در حیوان آزمایشگاهی ایجاد کرد و این تعارض بی‌شباهت به تعارض مشهود در آدمیان نیست. در رفتار درمانی از روش‌های مختلف رفع حساسیت Desensitization، انفجار درونی Implosion، غرقه کردن یا درمان سیل آسا Flooding و تقلید Modeling، می‌توان استفاده کرد.

دارو درمانی

می‌توان در درمان فوبی همزمان با روان درمانی و رفتار درمانی از نرولوپتیک‌ها با دوز کم، بنزودیازپین‌ها مثل اکسازپام و آرامبخش‌های دیگر نیز استفاده کرد.

ویدئو های مربوط به فوبیا

دکتر حریری

آدرس

تهران ضلع شمالی فلکه اول صادقیه – خیابان گلناز دهم – نبش خیابان پانزدهم شرقی – پلاک 11 – واحد 10 طبقه 4 تلفن : 44276326-44276311 – 44295597- 44295596

گرد آوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم

مرجان امینی