پروبیوتیک چیست و در دوران بارداری و سلامت زنان چه نقشی دارد؟ بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) پروبیوتیک ها میکرو ارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که مصرف کافی آنها سبب نمایان شدن اثرات سلامت‌بخش در بدن میزبان می‌شود. روده انسان شامل انواع زیادی از باکتری‌ها است که باید توازن این باکتری‌های مضر و مفید بر صورت مداوم در روده انسان برقرار باشد در غیر این صورت علاوه بر ایجاد اختلال وظایف فلور روده باعث شیوع بیماری‌های دیگر مانند التهابات رودهای، اختلال در تقویت سیستم ایمنی، بیماری‌های گوارشی، آلرژی‌های غذایی، یبوست یا حتی سرطان خواهد شد. از این رو اهمیت مصرف پروبیوتیک ها که موجب رشد باکتری‌های مفید روده یا کاهش بیماری‌زایی میکروبهای مضر میشوند در تضمین سلامت بدن و به خصوص سلامت سیستم گوارشی بسیار چشمگیر است.
امروزه متخصصین اعتقاد دارند که پروبیوتیک‌ها نه تنها به سیستم گوارشی کمک می‌کنند بلکه از برخی بیماری‌ها نیز پیشگیری یا آنها را درمان می‌کنند. در سال‌های اخیر بیماری‌های روده، سندرم اجابت مزاج و همین‌طور بسیاری از آلرژی‌ها به شدت گسترش یافته است و روش‌های سنتی پزشکی جوابگوی درمان این بیماری‌ها نبوده است اما استفاده از پروبیوتیک‌ها می‌تواند باعث کاهش بسیاری از این بیماری‌ها شود.
کارکرد پروبیوتیک‌ها در دوران بارداری
از آنجا که در دوران بارداری، توازن باکتری‌های واژن خانم‌ها بر هم خورده و احتمال وقوع عفونت‌های واژنی بیشتر می‌شود، پروبیوتیک‌ها می‌توانند برای سلامت اندام تناسلی مفید باشند. محیط واژن نیز مثل مجاری رودهای، از توازن خوبی برخوردار است به این معنی که معمولاً باکتری‌ها محیط واژن را به شدت اسیدی می‌کنند تا شرایط برای زندگی موجودات ذره‌بینی آسیب‌رسان غیرممکن شود. اما گاهی توازن این سیستم بهوسیله عواملی چون مصرف آنتی بیوتیک‌ها، نابودکننده‌های اسپرم و افزایش هورمون‌های دوران بارداری برهم می‌خورد.
پروبیوتیک‌ها که فلوراها (میکروبهای مفید بدنی) کوچک را متوازن می‌کنند، می‌توانند برای درمان برخی از مشکلات اندام تناسلی و مجاری ادرار مثل عفونت واژنی، عفونت قارچی و عفونت مجاری ادرار مفید باشند؛ چرا که پروبیوتیک‌ها کاملا طبیعی هستند و از باکتری‌هایی که از قبل نیز درون بدن شما وجود داشته‌اند ساخته شده‌اند، بنابراین استفاده از آنها در دوران بارداری ایمن است.
فواید پروبیوتیک‌ها برای جنین
پروبیوتیک‌ها حتی برای جنین نیز مفید هستند و به بهبود سیستم ایمنی نوزاد در هنگام تولد کمک می‌کنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند، مادرانی که طی بارداری مصرف پروبیوتیک ها را افزایش داده‌اند، فرزندانشان 50 درصد کمتر با خطر آلرژی‌ها به ویژه اگزما، آسم و حساسیت‌های پوستی روبرو بوده‌اند.
مکمل‌های پروبیوتیک باعث کاهش نشانه‌های حساسیت پوستی در کودکان شده و اغلب آنها را به کلی از بین می‌برد. مادرانی که شیردهی پستانی کرده و از پروبیوتیک ها استفاده می‌کنند، به شکلی مداوم پروبیوتیک‌های مفید را از طریق شیر خود به فرزندشان منتقل می‌کنند.
موارد رایج استفاده از پروبیوتیک‌ها در دوران بارداری
متاسفانه بروز یبوست در دوران بارداری به دلایلی چون کم تحرکی، رژیم غذایی نامناسب و استفاده از داروهای مختلف مانند قرص‌های تامین آهن تبدیل به یک مشکل گوارشی بسیار شایع شده است. مصرف پروبیوتیک‌ها موجب بهبود حرکات روده و کمک به درمان یبوست می‌شود. علاوه بر این پروبیوتیک‌ها در دوران بارداری، خصوصیات ایمنی بسیار مهمی دارند. تعادل میکروبیوم‌های واژن، بر سلامت دوران بارداری تاثیرات ویژه‌ای دارند. پروبیوتیک‌های لاکتوباسیل، با تولید عوامل ضد باکتریایی و ضد قارچ از محیط واژن در برابر عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها و قارچ‌ها محافظت می‌کنند.
نتایج چند پژوهش که در این خصوص انجام شده است نشان می‌دهد خانم‌های بارداری که محصولات غذایی حاوی پروبیوتیک مصرف می‌کنند به میزان 30 درصد کمتر از دیگر خانم‌ها، فرزندان آلرژیک به دنیا می‌آورند. در واقع کودکان این مادرها کمتر در معرض آسم، التهاب و اگزما قرار می‌گیرند.
ماست پروبیوتیک در بارداری
متخصصین تغذیه معتقدند که مصرف اینگونه مواد لبنی پروبیوتیک برای خانم‌های باردار و شیرده مفید است و در سلامت جنین یا نوزاد آنها نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. در حقیقت، مصرف لبنیات پروبیوتیک در دوران بارداری و شیردهی در خانم ها سبب انتقال مواد مفید موجود در این لبنیات (از طریق جفت) به جنین و (در دوران شیردهی از راه شیر مادر) به نوزاد می‌شود که این ترکیبات پروبیوتیک به عنوان یک عامل محافظ، بدن جنین و نوزاد را در برابر اگزمای پوستی یا حساسیت پوستی محافظت می‌نماید. مصرف ماست پروبیوتیک از بروز بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری می‌کند و با از بین بردن باکتری‌های بیماری‌زا موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. ماست‌پروبیوتیک ماست غنی شده‌ای است که ارزش تغذیه‌ای آن بیش از ماست معمولی است و اسیدهای آمینه و چرب بدن را تأمین می‌کند. این ماست از نظر انواع ویتامین‌ها نظیر ویتامین A و C و ریبوفلاوین، تیامین، بیوتین و انسولین بسیار غنی‌تر از ماست معمولی است و مصرف آن در دوران بارداری توصیه می‌شود.