به گزارش ایسنا، به هر حال با هر انگیزه‌ای که نقاره‌زنی آغاز شود، اینک نقاره هر صبح پیش از طلوع آفتاب و هر عصر پیش از غروب خورشید نواخته می‌شود و همزمان با برآمدن و فروشدن آفتاب، آخرین نواهای نقاره به گوش می‌رسد. این بدان معنی است که نمازگزاران برای برپاداشتن فریضه خود، فرصت کمی دارند و باید شتاب کنند.
اگر چه از زمان دقیق و چگونگی پیدایش رسم نقاره‌نوازی در آستان قدس رضوی اطلاع روشنی در دست نیست؛ امّا رواج و دوام این سنت دیرینه ایرانی در اماکن متبرکه، نشان می‌دهد که مسلمانان ایرانی با برقراری مراسم نقاره نوازی در بارگاه رضوی به این رسم که ریشه در فرهنگ ایرانی دارد، رنگ اعتقادی داده و بدین‌گونه با حفظ آن به یکی دیگر از مظاهر هنر و فرهنگ مسلمان ایرانی هویت بخشیده‌اند.
اگر بخواهیم در خصوص معنای لغوی نقاره صحبت کنیم، باید بگوییم که معنای لغوی نقاره، نوبت است؛ چرا که در نوبت‌های منظم برای بیان طلوع و غروب آفتاب در ایران باستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. امروزه هم در حرم رضوی نیز هنگام اذان صبح و اذان مغرب نقاره نوازی برای اعلام وقوع طلوع و غروب خورشید و اعلام آماده‌باش به مردم برای اقامه نماز انجام می‌شود.
مکانی که در آن نقاره نواخته می‌شود، نقاره‌خانه، «نوبت خانه» نیز می‌گفتند. به نوازنده‌های نقاره «نوبت‌نواز» و «نوبت‌زن» می‌گویند. در نقاره‌خانه سازهایی مثل «کرنا» و «سرنا» هم نواخته می‌شود که این همنوازی، صبح و شام، برای استقبال از خورشید و بدرقه آن بوده است؛ البته نقاره نوعی طبل کوچک دوتایی است. دو طبل کوچک متصل به‌هم ، یکی بزرگ‌تر و صدایش بم‌تر و یکی کوچک‌تر با صدای زیرتر است.
ابزار و وسایل نقاره‌خانه شامل چهار نوع طبل و کرنا و لوازم متعلق به آن است. طبل‌ها از کاسه‌های بزرگ و کوچک مسی و چدنی است که پوست دباغی شده بر روی آن کشیده شده و با دو چوب ساده به طول تقریبی بیست سانتی‌متر نواخته می‌شوند و کرناها سازهای بادی به طول تقریبی 100 تا 120 سانتی‌متر است که از جنس مس یا برنج ساخته شده و آب کُرم داده شده‌اند؛ ضمن این‌که طبل ها و کرناها در مشهد ساخته می شوند.
در خصوص تشکیلات نقاره‌خانه‌ها باید گفت که بنای نقاره‌خانه آستان قدس رضوی نیز با ضرورت این‌که مرتفع باشد و در مکان کنونی که مرتفع‌ترین نقطه در مرکز شهر مشهد قدیم بوده، باشد، احداث شده تا صدای نقاره در حرم و شهر شنیده شود.
براساس اسناد رسمی و تاریخی موجود در مرکز اسناد رسمی و نسخ خطی کشور، تاریخچه نقاره‌زنی در حرم علی بن موسی‌الرضا (ع) به 417 سال پیش باز می‌گردد که بیشتر سندهای مربوط به نقاره‌خانه حرم مطهر از دوره قاجاریه بر جای مانده است.
نقاره در زمان‌های قدیم، هم در مواقع جنگ به کار می‌رفت و هم در مواقع صلح، به این معنی که به هنگام نبرد یک ساز رزمی محرّک و شورآفرین بوده که آن را بر کوهان شتر می‌بستند و نقاره‌چی‌ها سوار بر شتر شده و در میدان جنگ می‌نواختند و در موقع صلح به عنوان یک ساز بزمی در سورها و میهمانی‌ها بر گردن می‌آویختند یا در محل‌های معینی روی جایگاه قرار می‌دادند و می‌نواختند.
اما در مورد این‌که نقاره چه زمانی به صدا درمی‌آید نیز باید بگوییم که هنگامی که حادثه خاصی رخ دهد که مردم شاد شوند، نقاره‌نوازان بر فراز نقاره‌خانه رفته و بر طبل‌ها می‌کوبند و در شیپورها می‌دمند.
همچنین هر زمان که در حرم مطهر بیماری شفا یابد، به منظور اعلام همگانی و ابراز شادمانی، نقاره‌ها به صدا درمی‌آیند.
علاوه بر این در شب‌های میلاد معصومان و بزرگداشت‌ها و مناسبت‌های مذهبی مانند جشن عید قربان و غدیر و فطر و همچنین در زمان تحویل هر سال شمسی و آغاز نوروز، نقاره نواخته می‌شود؛ ولی در ایام محرم و صفر به منظور احترام به آیین عزاداری، هیچ نوایی از نقاره‌خانه به در نمی‌آید.
منابع:
تاریخ و فرهنگ اسلامی: نقاره‌نوازی و نقاره‌خانه در ایران و جهان، محمدرضا قصابیان، مجله مشکوة، سال 1382، شماره 80
نقاره‌خانه آستان‌قدس رضوی، سید علی اصغر شریعت‌زاده، مجله هنر و مردم، سال 1355، شماره 165 و 166
سازشناسی، پرویز منصوری، انتشارات زوار، چاپ نهم، سال 1393
