از تغذیه تا سندرم متابولیک (۱)

دکتر سلطانعلی محبوب و ایوا اورنگی

مکمل‌های تغذیه‌ای و ریسک فاکتورهای سندرم متابولیک

اخیرا مطالعات اپیدمیولوژیک و کارآزمایی‌های بالینی، مصرف ترکیبات فعال بیولوژیکی را پیشنهاد می‌کنند، که به صورت مکمل‌های غذایی در دسترس بوده و می‌توانند سبب کاهش ریسک فاکتورهای سندرم متابولیک و پیشگیری از بیماری‌های قلبی – عروقی شوند. این ترکیبات اثرات سودمندی در کاهش ریسک فاکتورهای سندرم متابولیک از جمله LDLc، اکسیداسیون LDL، تجمع پلاکتی، آسیب اندوتلیال و تقسیم سلول‌های ماهیچه‌ای صاف دارند.

اولین گام در درمان ریسک فاکتورهای سندرم متابولیک ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی است. کنترل وزن، ورزش و کاهش مقادیر چربی رژیم و کلسترول و ترک سیگار ریسک فاکتورهای بیماری‌های قلبی – عروقی را کاهش خواهند داد. گام بعدی در پیگیری و درمان سندرم متابولیک، تامین ریزمغذی‌ها و ویتامین‌هایی است که به اندازه کافی در غذا تامین نمی‌شوند.

برخی از این مواد مغذی در تنظیم متابولیسم کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها نقش دارند. تعدادی از آنها ممکن است حین فرآوری مواد غذایی کاهش یابد و نیز زیست دسترسی آنها ممکن است به علت همراهی آنها با فیبروفیتات مواد غذایی کاهش یابد.

کاهش زیست دسترسی ریزمغذی‌هایی همچون روی، مس، منیزیم، کروم و ویتامین C و برخی از ویتامین‌های ضروری از جمله اسیدفولیک منجر به کمبود این ریزمغذی‌ها می‌شود که با افزایش التهاب، افزایش چربی و انسولین خون و افزایش فشارخون همراه است.

در زیر به بررسی برخی از ترکیبات فعال بیولوژیکی مکمل‌های رژیمی که به نظر می‌رسد موجب کاهش ریسک فاکتورهای سندرم متابولیک در انسان‌ها می‌شوند، می‌پردازیم.

1- اسیدهای چرب امگا 3

این اسیدهای چرب از طریق مکانیسم‌های متعدد از بیماری‌های قلبی – عروقی پیشگیری می‌کنند که با عملکرد آریتمیک، ترومبوزیس، رشد پلاک‌های آرترواسکلروزیس و لیپوژنز و فشارخون مرتبط می‌باشند.

اسیدهای چرب امگا 3 سبب مهاجرت منوسیت‌ها به پلاک‌های آترواسکلروتیک و افزایش تولید فاکتورهای relaxation مشتق از آندوتلیال (مثل نیتریک اکساید) می‌شوند که هر دو مورد سبب مهار فرآیند آتروژنیک و کاهش آسیب به دیواره عروق، مهار و جلوگیری از شکل‌گیری پلاک‌های آترواسکلروتیک از طریق کاهش معنی‌دار فاکتورهای رشد مشتق از پلاکت‌ها می‌گردند.

2- استرول‌ها و استانول‌های گیاهی

استرول‌ها و استانول‌های گیاهی به طور طبیعی و به مقادیر کم در بسیاری از میوه‌ها، سبزیجات، مغزها، دانه‌ها، غلات و حبوبات، روغن‌های گیاهی و دیگر منابع گیاهی وجود دارند. این ترکیبات سبب مهار جذب کلسترول در روده کوچک تا 50 درصد و کاهش LDLc به میزان 14 درصد می‌شوند. به طور کلی ماکزیمم اثر کاهش‌دهندگی کلسترول در روز حداقل 1 تا 25 گرم در روز به دست آمده است.

تحقیقات نشان داده‌اند مصرف همزمان استانول‌هاو استرول‌های گیاهی با استاتین‌ها موجب کاهش کلسترول و تقویت اثر آنها به میزان 20 درصد می‌شود.

3- پروتئین سویا و ایزوفلاوون‌ها

پروتئین سویا و ایزوفلاوون‌ها (diadzein, genistelin) به عنوان کاهش‌دهنده کلسترول مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. این تاثیر به دلیل افزایش فعالیت رسپتورهای LDL، در سنتز و ترشح اسیدهای صفراوی و مهار جذب کلسترول است.

4- کروم

کروم ماده معدنی ضروری، کوفاکتورانسولین در مسیرهای سیگنا لینگ انسولین و تقویت انتقال و متابولیسم گلوکز در بدن می‌باشد. این ماده تاثیر مطلوبی در بهبود آترواسکلروزیس دارد و کمبود آن موجب اختلال در متابولیسم لیپیدی و افزایش سطوح TG و LDL  و کاهش HDL می‌شود.

مطالعات اخیر نشان داده‌اند که سطوح کروم بافتی و سرم و مو به طور معنی‌داری در ارتباط با ریسک بیماری‌های قلبی – عروقی و دیابت هستند.

اثرات بیولوژیکی آن عبارتند از: تاخیر در جذب گلوکز و کاهش هایپرگلایسمی ناشتا و پس از غذا، بهبود کنترل گلایسمی و مهار آنزیم‌های کلیدی در مسیر سیگنا لینگ انسولین، افزایش فسفواینوزیتید-3 کیناز (P13) و کمک به جابه‌جایی GLUT4، تحریک آزادسازی انسولین از سلول‌های ß پانکراس، افزایش دریافت گلوکز و سنتزگلیکوژن، کاهش وزن بدن، کاهش TG، HBA1C و بهبود تحمل گلوکز و کاهش سطوح در گردش انسولین.

با افزایش سن، کروم بدن 70-50 درصد کاهش می‌یابد. تخم‌مرغ، پنیر، گوشت گاو و دانه‌های غلات از منابع غنی کروم می‌باشند...

برای خواندن بخش دوم- از تغذیه تا سندرم متابولیک- اینجا کلیک کنید.