هم اکنون دومین گروه دانشجویان کارشناسی ارشد رشته علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی در آستانه فارغ التحصیل شدن هستند. در مجموع برای دو دوره دانشجویان ورودی سالهای 77 و 76، چهل عنوان رساله پایانی به تصویب رسیده است که بیست رساله آن پایان یافته و دفاع شده است و حدود بیست رساله دیگر در شرف اتمام و دفاع است. اینک در اولین شماره ویژه نامه علوم قرآنی و حدیث، پنج پایان نامه را در قالب طرح چکیده بحث و بقیه را در قالب کلی معرفی می نماییم؛ امید آن که برای خوانندگان عزیز سودمند باشد. ضمنا بقیه پایان نامه ها را در شماره های بعدی ویژه علوم قرآن و حدیث معرفی خواهیم کرد.
دانشجو / عنوان رساله / استاد راهنما / استاد مشاور
1مهدی ابوذری / بررسی قصص قرآن قِصه حضرت ابراهیم / حجة الاسلام آصفی / دکتر ایروانی
2علی اصغر باخدا / ارزشهای انسانی اخلاقی در قرآن / حجة الاسلام مهدوی راد / حجة الاسلام الهی خراسانی
3علی باقری / انبیاء در قرآن و عهدین / دکتر مهدی زاده / آیة اللّه معرفت
4سیدمهدی جمال آبادی / اصول مشترک ادیان ابراهیمی در قرآن وعهدین / آیة اللّه معرفت / دکتر مهدیزاده
5ابوالقاسم حسن پور / کمال انسان در قرآن / آیة اللّه معرفت / حجة الاسلام الهی خراسانی
6سیدجلال حسینی / تفسیرمشهدی(کنزالدقایق) و روش تفسیری او / آیة اللّه معرف / تدکتر ایروانی
7حسن خرقانی / هماهنگی و تناسب در ساختار قرآن / آیة اللّه معرفت / دکتر ایروانی
8محمد دارینی / هدایت و مبانی آن در قرآن / حجة الاسلام مهدوی راد / آیة اللّه معرفت
9علی اکبر رستمی / روش شناسی تفسیر معصومان علیهم السلام / آیة اللّه معرفت / حجة الاسلام الهی خراسانی
10محمدابراهیم روشن ضمیر / نقد و بررسی دیدگاههای مستشرقین پیرامون وحیانی بودن قرآن / آیة اللّه معرفت / حجة الاسلام مهدوی راد
11سیدعلی سجادی زاده / در جستجوی کتاب علی علیه السلام / حجة الاسلام شانه چی / حجة الاسلام الهی خراسانی
12محمدعلی بازوبندی / روش شناسی و فقه الحدیثی فیض در وافی / حجة الاسلام مهدوی راد / آیة اللّه معرفت
13محمدکاظم توحیدی زاده / پاسخ های قرآن به پرسش های عقل وفطرت انسان / حجة الاسلام مهدوی راد / دکتر ایروانی
14علی جلائیان اکبرنیا / مبانی تشیع در قرآن بروایت علامه حلی رحمه الله در نهج الحق / آیة اللّه واعظ زاده / حجة الاسلام مهدوی راد
15سیدزوار حسین شاه نقوی / بررسی ونقد مبانی آراءتفسیری سرسیداحمدخان / آیة اللّه معرفت / دکتر مهدیزاده
16رضا حق پناه / وحی از دیدگاه قرآن و سنت / دکتر ایروانی / حجة الاسلام فرزانه
17سیدعلی دلبری / مبانی شیخ طوسی در رفع تعارض اخبار با عنایت به استبصار / آیة اللّه معرفت / آیة اللّه واعظ زاده
18سیدعقیل حیدر زیدی / قسم در قرآن / حجة الاسلام مهدوی راد / آیة اللّه معرفت
19محمدابراهیم شادمانی / بررسی آیات موهمه تناقض / دکتر ابراهیمی دینانی / آیة اللّه واعظ زاده
20رضاعلی عزیزی / روش موضوعی در تفسیر قرآن / آیة اللّه معرفت / دکتر ابراهیمی دینانی
21محمدحسین مظفر / ولایت اهل بیت علیهم السلام از دیدگاه قرآن / آیة اللّه واعظ زاده / حجة الاسلام مهدوی راد
22قاسم موحدی پناه / آزادی از دیدگاه قرآن و روایات / دکتر ابراهیمی دینانی / دکتر ایروانی
23سیدرضا موسوی کانی / سبک علامه در نقد نظریات تفسیری مخالف / آیة اللّه واعظ زاده / دکتر ایروانی
24علی اکبر قائمی منش / زنان در قرآن / آیة اللّه واعظ زاده / حجة الاسلام مهدوی راد
25غلامحسین کمیلی تخته جان / شرح خطبه قاصعه امام علی علیه السلام / آیة اللّه معرفت / حجة الاسلام مهدوی راد
26غلام نبی گلستانی / بازکاوی نقش معاد در فرد و اجتماع / آیة اللّه معرفت / حجة الاسلام مهدوی راد
27سید محمدتقی شوشتری / طبری و تفسیر او در بوته نقد / آیة اللّه معرفت / حجة الاسلام مهدوی راد
28غلامرضا شهرکی فلاح / نسخه خطی «حاشیه بر انوارالتنزیل» شیخ بهائی / دکتر فاضل / آیة اللّه معرفت
29میرزا علیزاده / وحی از دیدگاه علامه طباطبائی / آیة اللّه معرفت / دکتر ایروانی
30 افراسیاب محمدی فیروزخاتمیت و جامعیت اسلام از دیدگاه قرآنآیة اللّه معرفتحجة الاسلام مهدوی راد
31 مصطفی محمودی صاحبی / بررسی نقش سیاق در تفسیر المیزان / حجة الاسلام مهدوی راد / دکتر رضائی کرمانی
32 سیدمحمود مرویان حسینی / نیازهای انسان از دیدگاه قرآن کریم / آیة اللّه معرفت / حجة الاسلام شانه چی
33 غلامحسین مریچگانی / بررسی مقایسه ای تطبیقی بین دو کتاب التفسیر و المفسرون از ذهبی و معرفت
/ دکتر ایروانی / دکتر رضایی کرمانی
34 علی اکبر ناصحیان / علوم قرآن در احادیث معصومین علیهم السلام / آیة اللّه معرفت / دکتر ایروانی
35 محمد نوروزی / آفات و آسیبهای رفتاری انسان از نگاه قرآن / آیة اللّه معرفت / حجة الاسلام مهدوی راد
36ا بوذر کریمی / اعتدال در قرآن و حدیث / حجة الاسلام مهدوی راد / دکتر مهدیزاده
چکیده چند پایان نامه
«در جستجوی کتاب علی علیه السلام »
سیدعلی سجادی زاده
موضوع پایان نامه «در جستجوی کتاب علی علیه السلام » می باشد. اهمیت این پژوهش از آنجاست که «کتاب علی علیه السلام » یکی از منابع علوم اهل بیت علیهم السلام و استناد به آن فصل الخطاب مباحثات علمی شمرده می شده است.
جایگاه بحث تاریخ حدیث است.
اصطلاح «کتاب علی علیه السلام » تعبیری روایی است. از این کتاب با تعابیری چون «جامعه»، «کتاب امیرالمؤمنین علیه السلام »، «کتاب رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم » و «صحیفه» در احادیث شیعه یاد شده است. متن آن سخنان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم با املای آن حضرت و «خط علی علیه السلام » در موضوعهایی چون: بیان حلال و حرام، آداب و اخلاق، باورها تمام نیازمندیهای بشر می باشد.
رساله حاضر دربردارنده هشت فصل است: 1 تعریف «حدیث» به عنوان گزارش کننده «سنّت» و تأثیر آن در علوم اسلامی. 2 نقش علی علیه السلام در حفظ و نگارش حدیث و بیان انگیزه آن امام. 3 نامها و ویژگیهای «کتاب علی علیه السلام ». 4 اهتمام امامان علیهم السلام و سهم ایشان در حفظ میراث علی علیه السلام . 5 «کتاب علی علیه السلام » از دیدگاه محققان. 6 منابع حدیثی موجود شیعه از قرن دوم تا چهاردهم ه .ق که از «کتاب علی علیه السلام » یاد کرده اند. 7 راویان «کتاب علی علیه السلام »، زیست نامه اجمالی و جایگاه هر یک در نقل حدیث. 8 احادیث «کتاب علی علیه السلام » همراه با توضیح برخی احادیث، (مهمترین فصل).
«هدایت و مبانی آن در قرآن»
محمد دارینی
موضوع رساله حاضر هدایت و مبانی آن در قرآن می باشد. این رساله دربردارنده یک مقدمه و شش فصل است.
مقدمه، فراگیر سخنی درباره شناخت حقیقت معرفت از دیدگاه مذاهب گوناگون حکمی، کلامی و عرفانی است و به اسباب شناخت و دامنه هدایت سخن رانده شده است.
شناخت واژه هدایت از دیدگاه لغت شناسان، مفسران و دانشمندان اسلامی، معانی هدایت در قرآن و نیز نقش فطرت و رهنمونی به سعادت و تبیین هدایت در طبیعت و... از جمله مباحثی است که در فصل اول مورد توجه قرار گرفته است.
در فصل دوم به قلمرو هدایت و مراحل آن اشاره شده و در فصل سوم عوامل و موانع هدایت شناسایی شده است.
انتخاب راه از منظر قرآن، وحدت و کثرت صراط و هدایت الهی و ضلالت از دیدگاه آیات و روایات گستره ای از دیگر فصلهای این رساله است.
پرسشهای مهمّی درباره هدایت و ضلالت مطرح است، که بدان پاسخ داده شده است. از جمله آن که هدایت و ضلالت امری واقعی است و صرفا با اراده الهی تحقق می یابد. که برای رفع تناقض ظاهری برخی آیات و روایات، بسیاری از آنها بر هدایت تکوینی حمل شده است، یا مربوط به مواردی است، که زمینه های گمراهی را خود افراد فراهم نموده اند.
پرسش دیگری مطرح شده، آن که، درخواست هدایت از سوی افراد هدایت شده با وجود هدایتمندی این افراد به چه معناست؟
پاسخ آن که، در حقیقت ایشان درخواست استمرار هدایت را از درگاه حق دارند.
نگرشی به آیات شاخص و برجسته در موضوع هدایت و ضلالت با رویکردی به دیدگاههای مفسّران سخن پایان این رساله است.
«علوم قرآنی در گفتار معصومین:»
علی اکبر ناصحیان
امامان اهل البیت علیهم السلام بر اساس احادیث، مرجعِ امت و برترین عالمانِ دانش قرآن به شمار می روند. حاصل گفتار آنان در مباحث: وحی، نزول قرآن، مکی و مدنی، اسباب نزول، جمع قرآن، و قرائات چنین است: وحی پیام روشن و قاطع خداوند است، که بی هیچ خطا و تغییر و تبدیل، پیامبران الهی آن را دریافت می دارند.
قرآن کریم نخست، یکباره به بیت المعمور در آسمان چهارم نازل گردید، سپس از هنگام بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ، در 27 رجب تا پایان رسالت، به تدریج بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نازل شد.
23 سوره قرآن مدنی و بقیه سوره ها مکی است. سبب نزول بخشی از قرآن افزون بر هدف هدایتی عام، رخدادهای نیک و بد، پاسخگویی پرسشها و شبهات بوده است.
آگاهی از سبب نزول، وسیله فهم صحیحِ برخی از آیات می باشد. سبب نزول، مخصص مفاد آیات نیست، بلکه مفاهیم قرآنی فرازمانی است.
ترتیب آیات در سوره ها طبق دستور پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم انجام گرفته است. شواهد عقلی و نقلی گویای ترتیبِ سوره ها و تألیف قرآن در عهد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم است. قرآنی که علی علیه السلام پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم جمع آوری نمود، همین قرآن مرسوم است، که افزون بر نص کلام اللّه تفسیر و تأویلِ کامل آیات را نیز دربردارد.
قرآن کریم، دارای قرائت واحدی است، که به تواتر از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده و در قرآن های مرسوم ثبت شده است؛ دلیلی بر صحت و اعتبار سایر قرائات در دست نیست.
«بررسی مقایسه ای تطبیقی بین دو کتاب التفسیروالمفسرون از ذهبی ومعرفت»
غلامحسین مریچگانی
تاریخ تفسیر به تحول و تطور تفسیر در ادوار تاریخی می پردازد. دکتر محمدحسین ذهبی به نگارش کتابی در این پهنه پرداخت و نام آن را التفسیر و المفسرون گذارد. این اثر از زمان تدوین (1976 م 1397 ه ) به دلیل نوآوری در پردازش، نظم و ساختار بدیع و پیدایش آن در وقتی که اثر شایسته و جامعی نبود، مطمح نظر قرار گرفت و پژوهشهای بعدی، از آن تأثیر پذیرفت و پایه تحقیقات قرآن پژوهان شد. صبغه اشعری گرایانه بر آن حکمفرماست. تفاسیر را بر محور عقیده ها بررسی و آن که اشعری باشد، پسندیده و جز آن نکوهیده است و از آن با عنوان «تفاسیر گروههای بدعتگزار» نام می برد.
بی توجهی به منابع مخالفان، تعصب و یکسونگری، پدیداری تناقض در اظهار نظرها، حمله به گروههای اسلامی بویژه امامیه، اتهام تحریف قرآن به شیعه، تأثیرپذیری از منابع اشعریها و... از خصوصیات آن است.
التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب آیة اللّه محمدهادی معرفت نیز نوشته ای است در تاریخ تفسیر که به هدف تشریح دوره های تفسیری و روشن کردن پاره ای از حقایق تاریخی از جمله نقش اهل بیت علیهم السلام و دیدگاههای شیعیان به این مهم پرداخت. غنای منبع، جامع نگری، پرهیز از تعصب، نقد آرای دیگران، یادآوری گزاره های کلامی و حکومتی، بسط و گستردگی مباحث، تقسیم بندیهای زیبا و بدیع و... از برجستگیهای آن است.
از دیگر سوی، برخی اشکالات چاپی، ویرایش و سجاوندی، رعایت نکردن نظم منطقی، زیاده روی در یادکرد نمونه ها، پیدایی تناقض در برخی مباحث، نبود برخی فهرستهای بایسته و... از کاستیهای آن بشمار می آید.
«وحی از دیدگاه علامه طباطبایی رحمه الله »
میرزا علیزاده
یکی از مشکلات عصر ما در فهم وحی و پیام آن، نگرشهای مادّیگرایانه و تفسیرهای پوزیتیویستی و تحصّل گرایانه از این پدیده ی فراسویی است. آفتی که در درازنای تاریخ، کتب انبیای پیشین را از هویّت و حجّیّت ساقط کرد. دیگر آن که هرچند وحی به عنوان پدیده ای ماورایی پذیرفته می شود لیکن برای برنمودن آموزه های آن از ابزارها و شیوه های نابهنجار یا بهنجار امّا ناقص و گزینشی استفاده می شود. در همه این موارد و مانند آن، فرآیند فهم وحی، به لحاظ ناکارآمدی، دچار کاستی و مآلاً برآیند پیام گیری، سَتَروَن است. برای رهایی از گزند این کاستیها و مانند آن باید راهی مطمئن به سوی فهم قرآن گرامی، به عنوان تنها کتاب آسمانیِ مصون از تحریف، برنهاده شود که در آن اوّلاً عقل، به سبب درگیری با دیگر قوای مزاحم (وَهْم، شهوت و غضب)، تنها راه درک و تأمین نیازهای بشر نباشد؛ ثانیا وحی پدیده ای ماورایی و مقدّس تلقّی شود که به یاری عقل می تواند سعادت دنیا و آخرت انسان را تأمین کند؛ ثالثا جستارهای قرآنی را بر بنیادی ترین مسأله این حوزه یعنی وحی شناسی برنهد و در آن، مسایلی مانند چیستی وحی، چند و چون فرویش آن، ویژگیهای شخصیّتی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در برخورداری از وحی اعتقاد به خاتمیّت وحی و نبوّت دیگر مسایل همسان کاویده شود. رابعا پژوهشهای عالمان جامع نگر و جامع گرا را در حوزه ی قرآن پژوهی، منبعی پربار برای یافتن پاسخ نیازهای معرفتی انسانهای حق جو بداند.
