راهنمای تفسیر نتایج آزمایش خون(۲)

اسید اوریک چیست؟
 

من 34 ساله هستم. حدود 80 کیلوگرم وزن و 176 سانتی متر قد دارم. هشت سال است که به کار اداری اشتغال دارم. ماه گذشته بدون هیچ دلیلی، درد شدیدی در پای خود احساس کردم بعد از مراجعه به دکتر، تشخیص ایشان احتمال افزایش اسید اوریک خون من بود. آزمایشات نیز این گفته را تایید نمود، به طوری که محدوده اسید اوریک خون من حدود 7/9 بود. با توجه به اینکه تصور کنم رژیم غذایی سالمی دارم، فهم این مساله قدری برایم پیچیده شده است.

آیا رژیم غذایی خاصی را باید برای کاهش اسید اوریک خون رعایت کنم؟
 

مورد بالا از موارد متعددی است که افراد بدون هیچ سابقه قبلی، با افزایش ناگهانی اسیداوریک خون خود مواجه می شوند. البته اولین توصیه ای که به این دوست عزیز می توان نمود، این است که بهتر است برای اطمینان از کارکرد طبیعی کلیه خود به متخصص اورولوژی مراجعه نماید، اما در ارتباط با ماهیت شیمیایی، عملکرد و راههای افزایش یا کاهش این ماده در بدن لازم است توضیحات مفصل تری ارائه دهیم:
اسید اوریک ماده کریستالی بی رنگ، بی بو و بی مزه است در بدن در اثر تجزیه پورین ها حاصل می شود. اسیداوریک، اسید آلی بسیار ضعیفی است که در آب محلول بوده، ولی در الکل و اتر نامحلول است. اوریک اسید در ادرار انسان به میزان جزئی یافت می شود، در حالی که مهم ترین ماده دفعی پرندگان است. بعضی مواقع این اسید (در اثر کارکرد ناقص کلیه) در کلیه یا مثانه تجمع یافته و منجر به تشکیل سنگ می شود. اگر تجمع اسید در بافت ها صورت بگیرد، موجب بروز بیماری نقرس می شود. البته این حالت حتی در افراد سالم با کارکرد طبیعی کلیه نیز ممکن است روی دهد.
در پلاسمای خون فرد سالم، محدوده مناسب اسید اوریک بین 3 تا 8 میلی گرم در دسی لیتر است. در واقع تجمع زیاد اسیداوریک در سرم خون منجر به بروز نوعی آرتریت به نام نقرس می شود. در موارد نادر شاهد بروز نقرس در افراد با سطح سرمی 6 میلی گرم در دسی لیتر هستم. ولی به طور معمول نقرس در سطوح سرمی بالا تر از 9/6 میلی گرم در دسی لیتر ظاهر می شود. افزایش اسیداوریک سرم ممکن است ناشی از دریافت زیاد غذاهای غنی از پورین، دریافت مکرر غذاهای حاوی فروکتوز (علی رغم اینکه نمایه گلیسمی فروکتوز پایین است) یا دفع ناقص این ماده از کلیه ها باشد. اشباع اسیداوریک در خون، منجر به تشکیل سنگ های اوراتی می شود که این سنگ ها به اشعه X غیر قابل نفوذ و در رادیوگرافی یا‍ CT اسکن شکمی مشاهده نمی شوند. برای تشخیص آنها نیاز به روش های اولتراسوند (سونوگرافی) است. تنها در صورتی که سنگ خیلی بزرگ باشد، به دلیل فشار آوردن به بافت اطراف کلیه ممکن است به وسیله x-ray قابل تشخیص باشد.
در موارد بسیار نادر نیز ممکن است بعضی افراد در ژن هایی نظیر SLC17A1 و SIC22A11,SLC2A9 موتاسیون داشته باشند که منجر به بروز نقرس در این افراد می شود.
در مواردی که شاهد افزایش اسید اوریک خون هستیم، در ابتدا حتما باید فرد از نظر کارکرد نرمال کلیه خود مطمئن شود. قدم بعدی بازنگری رژیم غذایی و اصلاح آن است. به طور مثال اگر فردی عادت به خوردن غذاهای غنی از فروکتوز یا ساکاروز نظیر محتوای بسیاری از نوشابه ها و اغلب غذاهای فرآوری شده دارد، مطمئن باشد روزی با افزایش اسید اوریک خون خود مواجه می شود. در گذشته گوشت و فرآورده های گوشتی مظنونین بالقوه افزایش اسید اوریک شناخته شده بودند، در حالی که امروزه این مرز بندی قدیمی شکسته شده و می بینیم که مصرف زیاد از حد غذاهای قندی نیز مضر است.
در کل، موادغذایی به سه دسته غنی از پورین، متوسط و کم پورین تقسیم می شوند. از موادی که غنی از پورین هستند و بالقوه باعث افزایش اسید اوریک می شوند، می توان به دل، قلوه و ماهیچه، گوشت گوسفند، بعضی انواع ماهی (نظیر ماهی کولی و ساردین) و نان های شیرین و نوشابه ها (به دلیل قند) اشاره نمود.
دسته دوم حاوی مقدار کمتری پورین هستند و مصرف آنها در حد اعتدال توصیه می شود و شامل گوشت گاو، ماکیان و اغلب ماهی ها، گل کلم، اسفناج، قارچ، نخود سبز، عدس، لوبیا و نخود، جو، جوانه گندم و سبوس گندم هستند.
ولی همانطورکه ذکر شد، بهترین راه کاهش اسید اوریک، اجتناب از مصرف غذاهای فرآوری شده و آماده و چرخش به سمت مصرف غلات کامل، ماهی، مرغ، لبنیات کم چرب، میوه ها اغلب سبزیجات و روغن زیتون است. جداً توصیه می کنیم مصرف نان های سفید، برنج و قندها و مواد قندی را کاهش دهید.
از دیگر مواد غذایی که منجر به کاهش اسید اوریک می شوند، می توان به گیلاس و آلبالو اشاره نمود. از قدیم الایام نیز به افراد نقرسی توصیه می شد این دو میوه و یا جوشانده برگ و گل آنها را مصرف کنند.
در مطالعه ای که در سال 2003 توسط دانشگاه کالیفرنیا انجام گرفت و نتایج آن در ژورنال معتبر تغذیه ای نیز چاپ شد، محققان تاثیر گیلاس را بر روی اسید اوریک زنان سالم بررسی نمودند.
داوطلبان 2 سروینگ گیلاس (حدود 200 گرم) را در وعده صبحانه میل نمودند.
هنگام بررسی متوجه افزایش اسید اوریک در ادرار آنها شدند که نتیجه پاکسازی این ماده در خون آنها و دفع آن از طریق کلیه بود. این مطالعه نشان داد گیلاس نه تنها باعث کاهش اوریک اسید می شود، بلکه التهاب و آماس های موجود در بدن را نیز کاهش می دهد.
در مطالعه ای که جدیدا انجام گرفته است، ارتباطی بین مصرف قهوه و سطوح پایین پپتید C ( مارکر سطح انسولین ) پیدا شد. محققان در این بررسی پیشنهاد کردند که ارتباط محکمی بین مقاومت به انسولین و افزایش سطح اوریک اسید وجود دارد، به طوری که کاهش سطح انسولین ناشی از مصرف قهوه ممکن است سطح اسید اوریک را پایین بیاورد. قهوه منبع مهم اسید کلروژنیک است که یک آنتی اکسیدان قوی محسوب می شود. این اسید موجب مهار جذب گلوکز در روده می شود.
در مطالعه دیگری نیز قهوه دکافئینه موجب تاخیر در جذب گلوکز در روده و افزایش غلظت هورمون شبه گلوکاگون (GIp-1) شد که تاثیر مهمی در عملکرد انسولین دارد. در انتها محققان اعلام نمودند که یافته های آنها ناشی از تاثیر ترکیبات غیر کافئینی قهوه است و دلیل آن هم این است که سطح اوریک اسید با مصرف چای تغییر نمی کند.
از دیگر مواد غذایی که مصرف آنها به کاهش اسید اوریک می انجامد، سویا و محصولات آن نظیر توفو هستند که مصرف آنها در ابتدا باعث افزایش نسبی اوریک اسید شده، ولی به سرعت و با قدرت زیاد باعث پاکسازی خون از این ماده می شوند. توفو منبع پروتئینی مناسبی برای افرادی است که تمایل دارند اسید اوریک خون خود را کاهش دهند.
مطلب مهم دیگری که در ارتباط با افزایش اسید اوریک خون افراد می توان به آن اشاره نمود، این است که بهتر است روزانه آب بیشتری میل کنند، چون دریافت آب بیشتر موجب دفع بیشتر اسید اوریک شده و مانع تشکیل احتمالی سنگ و رسوب اسید اوریک در بافت ها می شود.

منبع: دنیای تغذیه 97