بعد از وعده‌های حسن روحانی مبنی بر آزاد گذاشتن فضای مجازی و حق انتخاب به شهروندان، بسیاری خواستار شفاف‌سازی موضع دولت و فیلترینگ تلگرام شدند.
دولت اول با اعلام بیانیه‌ای به‌طور ضمنی مخالفت خود را با این موضوع اعلام کرد. سپس رئیس جمهور در صفحه رسمی اینستاگرام خود درباره مخالفت با فیلترینگ تلگرام بیشتر توضیح داد و مسئولیت این کار را از دوش دولت برداشت: «فیلتر و مسدودسازی اخیر تلگرام نه توسط دولت اجرا شده و نه مورد تأیید دولت است.»
روحانی در پست اینستاگرامی خود ضمن تاکید به سیاست فضای امن مجازی در دولت خود نوشته که دستور فیلترینگ تلگرام توسط دولت صورت نگرفته است. همچنین در زیر این متن هشتگ‌هایی چون #محرمانه_نداریم، #حکم_سفارشی، #جریان_آزاد_اطلاعات و #حق_انتخاب #پیام_رسان استفاده شده که دال بر مخالفت دولت با موضوعات پیش آمده اخیر دارد. متن کامل این بیانیه به شرح زیر است:
«سیاست دولت یازدهم و دوازدهم مبتنی بر ایجاد فضای امن مجازی بوده و نه امنیتی و تاکنون هیچ شبکه اجتماعی یا پیام‌رسان «توسط این دولت» مسدود نشده و نخواهد شد. فیلتر و مسدودسازی اخیر تلگرام نیز نه توسط دولت اجرا شده و نه مورد تأیید دولت است.
برای مسدودسازی پیام‌رسان مذکور در تاریخ 97.2.10 حکم قضایی صادر و به همه اپراتورهای موبایل و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی ابلاغ کردند تا آنها رأساً اقدام به اختلال در ارتباط نمایند. (مشابه این اقدام نیز سال گذشته و در دوران انتخابات ریاست جمهوری، برای امکان تماس صوتی تلگرام انجام شده بود.)
عدم طی مراحل قانونی امور اجرایی که با استفاده از ابزار قهریه و قضائیه صورت بگیرد، در تعارض با شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» و در نقطه مقابل دموکراسی قرار دارد. اگر در عالی‌ترین سطح نظام، تصمیمی برای محدود کردن یا مسدودسازی ارتباطات مردم گرفته شده است، باید صاحبان واقعی این کشور که مردم هستند در جریان امور قرار بگیرند.»
مخالفان فیلترینگ چه می‌گویند؟
مخالفت دولت با فیلترینگ تلگرام از توییت‌ها و صحبت‌های جهرمی در همان ساعات اولیه بعد از فیلترینگ مشخص شد. وزیر ارتباطات در یک رشته توییت ضمن دفاع از آزادی فضای مجازی گفته بود: «دسترسی شهروندان به منابع اطلاعات، توقف ناپذیر است.» او سپس به دیدار رییس جمهوری رفته و در این جلسه مواضع و سیاست‌هایی را درباره این موضوع با وی به اشتراک گذاشته بود. جهرمی در پایان این جلسه به رسانه‌ها اینچنین گفته بود:
«بارها اعلام کرده‌ایم که فیلترینگ تنها راه حل نیست. شواهد حاکی از بروز مشکلاتی در فیلتر تلگرام در روسیه است و ممکن است اینگونه مشکلات در ایران هم رخ دهد.در هر حال به نظر می‌رسد فراتر از بحث امروز باید سیاستگذاری و قانونگذاری کشور در مورد رسانه‌های نوین را سریعتر به نتیجه رساند تا دیگر شاهد اینگونه چالش‌ها نباشیم.»
افراد دیگری نیز همچون «حسام‌الدین آشنا»، مشاور رئیس‌جمهوری نیز فیلترینگ تلگرام را لزوما ثمربخش نمی‌دانند و آن را در دوره بلاکچین بیهوده تصور می‌کند:
«فیلترینگ به تنهایی منجر به حذف تلگرام، رشد پیام‌رسان‌های داخلی یا صیانت از داده های بزرگ ملی نمی شود. احتمال فراگیری بدافزارها یا جاسوس افزارها برای مقابله با فیلترینگ وجود دارد. فیلترینگ در مواجهه با فناوری بلاک چین و اینترنت آزاد کاربرد ندارد.»
مجلس نیز به بحث فیلترینگ تلگرام ورود پیدا کرده به طوری که فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای به نمایندگان مجلس خواستار دعوت از رئیس جمهور در یک جلسه غیرعلنی برای توضیح درباره فیلترینگ تلگرام شده و اعلام کرده است که اگر مجلس از توضیحات قانع نشود، باید به وظیفه قانونی خود عمل نماید.
برخی از نمایندگان مجلس هم در این بین مخالفت ضمنی خود درباره فیلترینگ تلگرام عنوان کرده‌اند، به عنوان مثال «رحیمی جهان‌آبادی»، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس معتقد است که با فیلتر کردن تلگرام مردم به سمت فیلتر شکن‌های آمریکایی سوق داده شده‌اند. همچنین «غلامعلی جعفرزاده» دیگر نماینده مجلس اظهارات تندتری نسبت به این موضوع داشته است:
«ابر و باد و مه و خورشید دست به دست هم داده‌اند که این ملت را ناامید کنند. فکر نمی‌کنم با فیلتر کردن تلگرام کسی به بهشت برود.»
موافقان فیلترینگ چه می‌گویند؟
البته از آنسو منتقدان دولت نیز موافقت خود را درباره فیلترینگ تلگرام در این روزها بیان داشته‌اند. به عنوان مثال جبهه پایداری اعلام داشته که بر اساس قانون، قوه‌قضائیه باید تلگرام را فیلتر می‌کرد و «رئیس‌جمهور حق مخالفت با فیلترینگ تلگرام را ندارد.»
«مجتبی ذوالنور» نماینده قم و عضو فراکسیون ولایی مجلس نیز اقدام قوه قضاییه در فیلتر تلگرام بسیار بجا دانسته و درباره ارز مجازی گرام هشدار داده که باعث ضربه زدن به اقتصاد کشور می‌شود.
حقوقدانان چه می‌گویند؟
در میان حقوقدانان نیز موافقان و مخالفانی وجود دارد که هریک درباره فیلترینگ تلگرام نظرات گوناگونی دارند. «عبدالصمد خرم‌آبادی» که یکی از والاترین مقام‌های حقوقی در کشور را دارد به عنوان معاون دادستانی در کانال شخصی خود در پیام‌رسان سروش نوشته که فیلتر تلگرام در ایران تاکنون موفق بوده است:
«با توجه به روند پر شتاب مهاجرت مردم با بصیرت ایران اسلامی به پیام رسان های داخلی و دانش و تجربه جوانان و مهندسان نخبه ایرانی و عزم جزم و هماهنگی بی نظیر اکثریت قریب به اتفاق مسئولان در رفع سلطه بیگانگان بر فضای مجازی کشور، ان‌شاءالله جمهوری اسلامی ایران در عمل فیلترینگ موفق‌تر از روسیه عمل خواهد کرد.»
از آنسو برخی کارشناسان همچون «نعمت احمدی» عضو کانون وکلای تهران گفته که دولت می‌تواند بر اساس ماده 116 قانون آیین دادرسی کیفری به دادگاه کیفری تهران شکایت کند تا موضوع مجددا و در دادگاه کیفری بررسی شود.
«غلامحسین الهام» عضو و سخنگوی پیشین شورای نگهبان و وزیر اسبق دادگستری که انتقادات زیادی به دولت فعلی دارد نیز اخیرا در کانال تلگرامی خود درباره ابعاد حقوقی این مساله چنین نوشته:
«حقوق دانان بسیارى از جمله برخى قضات فاضل از این دستور به وسیله قوه قضاییه که ماهیت قضایى ندارد به درستى ابراز تعجب کرده اند. اصولاً حوزه صلاحیت بازپرس وقتى است که جرمى واقع شده و موضوع از سوى دادستان به او ارجاع شده باشد و گستره صلاحیت او در محدوده جغرافیایى معینى است، مثلاً تهران نسبت به بازپرس تهران.»
با وجود نظرات گوناگونی که پیرامون فیلترینگ تلگرام شکل گرفته، به‌نظر می‌آید که دولت مخالف اصل این موضوع است ولی بازهم برخی از کارشناسان رفتار فعلی دولت را به‌نحوی می‌دانند که در واقع آنها هم بخشی از موافقان فیلترینگ هستند. در هر حال به‌نظر می‌رسد این رشته سر درازی دارد و خبرهای بیشتری درباره تلگرام و فیلتر شدنش در ایران را در آینده از جانب موافقان و مخالفان خواهیم شنید.
