امروزه برای جلوگیری از آفات محصولات کشاورزی از طیف وسیعی از آفت‌کش‌ها استفاده می‌شود. این ترکیبات به‌راحتی قابل حذف نیستند و خطر ورود آنها به بدن از طرق مختلف از جمله مصرف محصولات غذایی آلوده به این سموم به‌خصوص میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد.
به گزارش به نقل از جام جم، پرسش این است که اثرات مضر آفت‌کش‌ها بر سلامت افراد چیست و تاثیر روش‌های پخت‌وپز، شست‌وشو، پوست‌گیری و... تا چه میزان می‌تواند در کاهش باقیمانده آفت‌کش‌ها در محصولات غذایی اثرگذار باشد. آفت‌کش‌ها موادی شیمیایی هستند که به‌منظور کنترل جمعیت انواع آفات یا نابود کردن آنها تهیه و تولید می‌شوند و تا مدت زمان مشخصی پس از مصرف این قبیل سموم، حق برداشت و استفاده از محصول برای مصرف وجود ندارد. چنانچه دوره منع مصرف رعایت نشود یا میزان استفاده از سم و باقیمانده آن بیش از حد مجاز باشد محصول مورد نظر برای سلامت مخاطره‌آمیز خواهد بود.
آفت‌کش‌ها اغلب با سطح بیرونی محصولات در تماس هستند و احتمال کاهش غلظت آنها وجود دارد ولی در صورت ورود آنها به لایه‌های عمیق‌تر انتظار می‌رود مقداری از سموم در محصولات گیاهی باقی بماند.
شست‌وشو با آ ب
آفت‌کش‌ها انواع مختلفی دارند. آنهایی که خاصیت حلالیت در آب دارند با شست‌وشو از سطح میوه و سبزیجات حذف می‌شوند. اما آفت‌کش‌هایی که تمایل کمتری به حل شدن در آب دارند و بیشتر در بافت چربی ذخیره می‌شوند به شکل مقاومی در لایه‌های واکسی پوست میوه و سبزیجات باقی می‌مانند و چون تمایل به جابه‌جایی در واکس و انتقال به لایه‌های عمیق‌تر پوست محصولات را دارند، عملا شست‌وشو نمی‌تواند باعث حذف آنها شود. البته مطالعات نشان می‌دهد استفاده از محلول‌های ضدعفونی‌کننده همچون کلر، نمک، ازن و سرکه در هنگام شست‌وشو می‌تواند در کاهش باقیمانده آفت‌کش‌های میوه و سبزی‌ها موثر باشد.
پوست‌گیری موثر است
اغلب حشره‌کش‌ها و قارچ‌کش‌های مصرفی نفوذ کمی به داخل بافت محصولات داشته و اغلب در تماس با سطح بیرونی آنها هستند و پوست‌گیری می‌تواند بیش از 50 درصد باقیمانده آفت‌کش‌ها را حذف کند. هر چه پوست محصول ضخیم‌تر باشد احتمال نفوذ آفتکش کمتر است. اما در مورد محصولاتی همچون گوجه‌فرنگی که پوست بسیار نازکی دارند به نظر می‌رسد آفت‌کش‌ها بتوانند به پالپ آنها نفوذ کنند. در میوه‌ها غلظت باقیمانده آفت‌کش‌ها در ساقه میوه و پوست بیشتر و در سبزیجات برگی این غلظت در برگ‌های بیرونی بیشتر از برگ‌های داخلی است. مطالعات حاکی از آن است که با پوست‌گیری ضخیم و حذف برگ‌های بیرونی سبزیجات و همچنین جدا کردن پوست نازک گوجه‌فرنگی باقیمانده آفت‌کش‌ها به میزان زیادی حذف خواهند شد.
پخت و پز چطور؟
عوامل مختلفی همچون مدت زمان طبخ، درجه حرارت، روش پخت، نوع آفتکش و افزودنی‌های مورد استفاده می‌تواند در کاهش باقیمانده سموم دفع آفات موثر باشد. در میان روش‌های پخت و پز در صورت استفاده از آب در فرآیند پخت بخشی از مولکول‌های آفتکش به دنبال خروج آب میان‌بافتی وارد آب پخت شده و بخشی بر اثر گرما تبخیر یا تجزیه و البته مقداری از آن نیز می‌تواند دست نخورده باقیمانده و به مصرف‌کننده منتقل شود. مطالعات نشان می‌دهد فرآیند پخت در گوجه‌فرنگی، اسفناج، گل‌کلم و بامیه سبب کاهش باقیمانده آفت‌کش‌ها می‌شود.
عملیات آسیاب کردن و ماندگاری
بیشترین غلظت باقیمانده آفت‌کش‌ها در لایه بیرونی سبوس غلات مشاهده شده است که با آسیاب کردن، پختن و سایر فرآیندها تا حد زیادی از میزان آن کاسته می‌شود. همچنین مطالعات حاکی است بر اثر نگهداری چند روزه برخی میوه‌ها و سبزی‌ها همچون خیار در دمای یخچال در حد چشمگیری بقایای سموم دفع آفات حذف شده‌اند.
خطرات آفت‌کش‌ها برای سلامت
براساس تحقیقات و مطالعات انجام‌شده آفت‌کش‌ها می‌توانند بر سیستم اعصاب محیطی و مرکزی بیشترین اثر مخرب را بگذارند و یکی از دلایل بروز آلزایمر، پارکینسون و اختلالات عصبی محسوب می‌شوند.
همچنین می‌توانند سبب ایجاد ناهنجاری‌های مادرزادی و اختلالات ژنتیکی در جنین و کودکان زیر یک‌سال به‌دلیل سیستم ایمنی ضعیف و عدم‌توانایی سم‌زدایی بدن شوند. از دیگر اثرات خطرناک آفت‌کش‌ها در بزرگسالان و کودکان سرطان‌زایی آنهاست. در نتیجه با توجه به خطرناک بودن آفت‌کش‌ها و این‌که امکان حذف آنها از مزارع به دلایل اقتصادی وجود ندارد توصیه بر نظارت مسؤولان ذی‌ربط بر باقیمانده سموم محصولات کشاورزی و لزوم تعیین استانداردهای لازمه و کمک گرفتن از روش‌های شست‌وشو با محلول‌های ضدعفونی‌کننده و پوست‌گیری صحیح میوه‌ها و سبزیجات است که می‌تواند به میزان زیادی از دریافت بیش از حد آفت‌کش‌ها جلوگیری کند.
