بسیاری از مواقع پیش می آید که از فردی یاد می کنید و او را فردی بدخلق می پندارید. یا این امکان وجود دارد که در میان اعضای خانواده، بستگان یا دوستان تان فردی به بدخلقی و زود عصبانی شدن و از کوره در رفتن شهرت داشته باشد.
یا اینکه چرا با خود صادق نباشیم، شاید اصلا این خود ما هستیم که آگاهانه یا نا آگاهانه به این معضل دچار هستیم. پیش از آنکه دیگران را قضاوت کنیم بهتر است بدانیم که عمدتا برای هر علتی معلولی وجود دارد و این مشکلات خلقی هم می توانند دلایلی عدیده علمی ای داشته باشند.
البته بر آن نیستیم که توجیهی برای ادامه چنین روندی در افراد بیابیم اما شاید بهتر باشد که به بررسی دلایل علمی ای بپردازیم که در پس این عادت رفتاری نامناسب نهفته است.
در ادامه با هم به مرور این دلایل خواهیم پرداخت و اگر خود یا اطرافیان مان نیاز به هر نوع درمانی در این ارتباط داریم آنها را جدی خواهیم گرفت. با ما همراه باشید:
کمبود خواب
اگر می خواهید در وضعیت خلق و خوی خود، تفاوتی به وجود آورید به خوابیدن اهمیت بیشتری بدهید. مانند بسیاری از بزرگسالان که تنها به 5 یا 6 ساعت خواب در شبانه روز اکتفا می کنند، عمل نکنید و بین 7 تا 9 ساعت از شبانه روز را به خوابیدن اختصاص دهید.
در این ارتباط مقاله شب ها نمی توانید بخوابید؟ دلایل علمی بی خوابی تان چیست؟ نیز می تواند مفید باشد.
پروفسور «استیو لام» از مرکز درمانی لانگون نیویورک در این باره می گوید: “خواب یکی از اصلی ترین دلایل تحریک پذیری سریع است. زمانی که به اندازه کافی نمی خوابید ذهن تان خسته می شود و با هر اتفاقی عکس العمل نشان می دهید. درست مانند یک نوزاد است که زمانی که گریه می کند، او را می خوابانید و آرام می شود.”
دیمنشیا (نوعی بیماری فراموشی)
پروفسور «جفری دایتز» استاد روانپزشکی دانشگاه «فرنک نتر» می گوید: “اینکه نتوانید به خاطر آورید کلیدهای تان را کجا گذاشته اید یا اینکه در بین مکالماتی که انجام می دهید چیزهای کوچک را به خاطر نیاورید، به طور طبیعی می تواند سبب خستگی و تحریک پذیری شما شود.”
دردهای مزمن
شاید کمی عجیب به نظر برسد اما دردهای مزمنی همچون کمر درد می توانند بر خلق و خوی افراد تاثیر بگذارند. پروفسور لام بر این باور است از آنجایی که این افراد از درد رنج می برند و ممکن است نخواهند دیگران را از این وضعیت آگاه کنند، تحریک پذیرتر می شوند.
در چنین زمان هایی آنها خود واقعی شان نیستند و تحت تاثیر آن درد قرار دارند.
افسردگی خفیف
دکتر دایتز در این باره می گوید: “درجات مختلفی از افسردگی در میان افراد وجود دارد که از جمله می توان به انواع خفیف آنها تا موارد حاد که منجر به بستری شدن می شود اشاره کرد.”
از آنجایی که این افراد افکار منفی دارند و بدبین نیز هستند، ممکن است با چالش های فراوانی در رفتار با دیگران مواجه باشند.
اضطراب
دکتر دایتز می گوید، اضطراب های شغلی یا هر نوع اضطراب دیگری می تواند فرد را تحریک پذیر کند. البته در میان برخی از افراد این اختلال همیشه وجود دارد.
چنین افرادی بیشتر در معرض عصبانیت سریع و تحریک پذیری بیشتر در مقایسه با سایرین قرار دارند. در برخی موارد هم عکس العمل افراطی همچون داد و فریاد کردن را نیز از آنها شاهد هستید.
مصرف بیش از اندازه کافئین
دکتر لام درباره کافئین معتقد است که این ماده شیمیایی می تواند بر روی مغز تاثیر بگذارد. امکان دارد در مواردی به علت عدم مصرف به موقع آن احساس خستگی کنید و تحریک پذیر شوید.
مشکل قلبی
افرادی که از بیماری ها و نارسایی های قلبی رنج می برند به دلیل داروهایی که مصرف می کنند و همچنین عدم دریافت کافی اکسیژن، ممکن است تحریک پذیر شوند.
از آنجایی که نارسایی قلبی می تواند جریان اکسیژن به مغز را نیز دچار اختلال کند به همین دلیل هم این افراد می توانند عکس العمل های خلقی متفاوتی را به دلیل تغییرات به وجود آمده در لُب جلویی مغزشان داشته باشند.
سندروم پیش از قاعدگی
تقریبا تمام زنان پیش از شروع عادت ماهیانه خود، تغییرات خلقی را تجربه می کنند اما اگر این روند بیش از یک هفته باشد به اختلالی به نام PMDD مبتلا هستند که تغییرات فراوان خلقی را برای آنها به همراه خواهد داشت.
دوران پیش از یائسگی
بسیاری از زنان پیش از یائسگی خود، به دلیل تغییرات ناگهانی و شدید در هورمون های شان، نشانه هایی چون کم خوابی را تجربه می کنند.
دکتر دایتز می گوید در میان این هورمون ها، پروژسترون با تغییرات بیشتری روبرو خواهد بود که می تواند سبب تحریک پذیری زنان در چنین مواقعی شود.
اختلال عدم تمرکز
بچه های بیش فعالی که درمان نشده اند در یک چشم برهم زدن، حواس شان پرت می شود و تمرکز خود را از دست می دهند.
دکتر لام در این باره می گوید علت عصبانیت این کودکان این است که در حالی که هنوز کاری را به انجام نرسانده اند از آنها خواسته می شود که فعالیت جدیدی را شروع کنند، همین امر نیز سبب خواهد شد که آنها نتوانند این حجم از فشار را تحمل کنند.
اما خیلی سریع این اختلال را تشخیص ندهید چرا که در مواردی اختلالات دوقطبی با این نوع از اختلال اشتباه گرفته می شود و داروهایی که برای اختلال عدم تمرکز به فرد داده می شود وضعیت او را بدتر هم می کند.
در صورت تمایل و درک بهتر تفاوت دو مورد برشمرده شده می توانید مقاله نشانه های خاموش «اختلال دو قطبی شخصیتی» که مورد غفلت قرار می گیرند را نیز مطالعه بفرمایید.
آسیب دیدگی
در برخی مواقع بعضی از آسیب دیدگی ها اگرچه فرد بر اثر آن هشیاری خود را از دست نمی دهد اما می تواند در تغییرات خلقی وی موثر باشد. علاوه بر سرگیجه و حواس پرتی، تحریک پذیری هم می تواند از نشانه های آسیب دیدگی به شمار آید.
دکتر دایتز در این باره می گوید: “اگر ده روز بعد از حادثه یا تصادف علائمی از بدخلقی ناگهانی را در فرد ملاحظه می کنید، بدانید که نشانه خوبی نیست و باید به طور اورژانس پیگیری شود.”
قرص های لاغری
دکتر دایتز از تعجب خود از کسانی می گوید که هر ماده ای را به بدن خود وارد می کنند. این قرص ها متابولیسم بدن را به شدت افزایش می دهند و فرد تعرق زیادی خواهد داشت و اضطراب فراوانی را نیز تجربه خواهد کرد.
به جای استفاده از این قرص ها بهتر است در سبک زندگی و رژیم غذایی تغییراتی به وجود آورده و ورزش کرد.
مصرف دارو
دکتر دایتز بر این باور است که تغییرات خلقی نیز می تواند یکی از اثرات جانبی مصرف برخی از داروها باشد. برخی از داروهای مربوط به آلرژی و آسم سابقا چنین اثرات جانبی را به دنبال داشتند.
به عنوان مثال دُز بالای «پردنیزون» می تواند سبب چنین تحریک پذیری هایی شود.
پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)
زمانی که تیروئید پرکار می شود، برخی از هورمون های مرتبط با این غده بیشتر از حالت معمول تولید می شوند و سوخت و ساز بدن و ضربان قلب را نیز افزایش می دهند.
دکتر لام هم بر آن باور است که این بیماران در زمان هایی که حال خوبی را تجربه نمی کنند بسیار تحریک پذیر می شوند.
اختلالات وسواس گونه
دکتر دایتز معتقد است افرادی که از اختلالات وسواس گونه شدیدی رنج می برند و همه چیز را مرتب سر جایش می گذارند، زمانی که فردی ترتیب این اشیاء را به هم بزند، به شدت عصبانی می شوند و عکس العمل های گاه شدیدی را نشان می دهند.
اختلال شخصیتی خودشیفتگی
افرادی که به این نوع از اختلال مبتلا هستند، در مقایسه با افراد نرمال، احساس می کنند که بسیار مهم هستند. آنها در مورد خودشان بسیار صحبت می کنند و اگر مورد تایید قرار نگیرند بلافاصله از کوره در می روند.
دکتر دایتز هم معتقد است بلافاصله بعد از اینکه این افراد مورد تایید دیگران قرار نگیرند، از خود عکس العمل نشان می دهند و عصبانی خواهند شد.
اعتیاد
افرادی که به مصرف مواد مخدر خصوصا کوکائین و یا الکل اعتیاد دارند، بسیار سریع عصبی و خشگمین می شوند. با مصرف مواد سطح دوپامین بالا می رود و زمانی که این مقدار کم می شود و به حالت عادی بر می گردد، حال روحی وی فرد بد و بسیار تحریک پذیر می شود.
