عوارض لخته‌های درون وریدهای عمقی

دکتر محمدتقی صالحیان

Trombosis یا لخته‌های درون وریدهای عمقی، از موارد بسیار شایع در جامعه می‌باشد. علایم و نشانه‌ها: درد بسیار شدید و ورم پا از عوارض DVT می‌باشد که در صورت عدم رسیدگی به موقع ممکن است فرد را تا سرحد مرگ پیش ببرد.
علل به‌وجود آورنده
با توجه به اینکه امروزه در زندگی به علت پیشرفت تکنولوژی، افراد تحرک کمتری دارند این بیماری شایع است.
لخته‌های وریدی در چه محل‌هایی به وجود می‌آیند؟ 
در سیستم وریدی سطحی و سیستم وریدی عمقی. لخته‌های سیستم وریدی سطحی، بیشتر در بیمارستان‌ها و هنگام تزریق‌های وریدی و یا در اثر وارد آمدن ضربه‌های مختصر به وریدهای سطحی دست و پا ایجاد می‌شوند که حایز اهمیت نمی‌باشند. آنچه بسیار اهمیت دارد، ایجاد لخته در وریدهای عمقی است. 
به چه علت لخته، در سیستم وریدی عمقی بیشتر به وجود می‌آید؟ 
در سیستم گردش خون، پمپ قلب وجود دارد که فشار آن باعث چرخش خون شریانی شده، خون به تمامی نقاط بدن می‌رسد، ولی در سیستم وریدی (سیاهرگی) به جهت اینکه پمپ قلب پشت آن نیست، بازگشت وریدی و برگشت خون به قلب با مکانیسم‌های زیادی انجام می‌شود که بسیار حائز اهمیت است.
از مهم‌ترین این مکانیسم‌ها، می‌توان به وجود دریچه‌هایی اشاره نمود که داخل سیستم وریدی عمقی هستند. با توجه به اینکه دریچه‌های عمقی اغلب لابه‌لای عضلات اندام‌ها (بخصوص اندام تحتانی که موضوع بحث است) وجود دارند، فعالیت‌های روزانه مانند پمپی خون را به قلب باز می‌گردانند. برای بهتر کار کردن پمپ عضلانی، ورزش و فعالیت بدنی از اهمیت بالایی برخوردار است.
چه افرادی بیشتر در معرض خطر ایجاد لخته در وریدهای عمقی می‌باشند؟
افرادی که برای مدت طولانی حالت ایستاده یا نشسته دارند و یا در یک وضعیت به مدت طولانی قرار می‌گیرند (مثلا هنگام رفتن به سفر و یا در برخی گروه‌های شغلی مانند: پلیس، منشی، پزشک، پرستار و معلمین)، در این افراد عدم تحرک و کار نکردن عضله ساق پا باعث ایجاد لخته می‌شود.
چه عواملی باعث افزایش خاصیت انعقادپذیری خون و ایجاد لخته می‌شوند؟
عواملی که ویسکوزیته خون را بالا می‌برند عبارتند از: سیگار کشیدن، هورمون تراپی، مصرف قرص‌های ضدبارداری و یا مصرف هورمون در خانم‌ها به دلایل مختلف. این عوامل با افزایش ویسکوزیته خون و افزایش غلظت خون، شانس ایجاد لخته را افزایش می‌دهند. در بیماران سرطانی نیز سلول‌های بدخیم ماده‌ای از خود ترشح می‌کنند که باعث می‌شود خاصیت انعقادپذیری خون و ایجاد لخته افزایش یابد.
در صورت ایجاد لخته در سیستم وریدی عمقی، اولین علامت هشداردهنده برای فرد چیست؟
وجود درد شدید در ساق پا یا ران اولین علامت هشداردهنده می‌باشد که به تدریج با افزایش حجم اندام (ساق یا ران) همراه می‌شود و در نتیجه در ناحیه پا، تورم ایجاد می‌گردد. درد به حدی است که شاید حتی فرد قادر نباشد پای خود را به زمین بگذارد. در این هنگام بیمار به علت افزایش قطر پا و درد شدید، به پزشک مراجعه می‌کند. پزشک در صورت تشخیص لخته، باید سریعا فرد را بستری نموده، درمان لازم را انجام دهد.
در صورتی که بیمار خوب درمان نشود چه عوارضی ممکن است به وجود آید؟
در این صورت واریس‌های ثانویه ایجاد شده، همراه با آن ورم پا و زخم‌ها یا لکه‌های قهوه‌ای همراه با زخم روی پا، به وجود می‌آید. این مورد نشان‌دهنده ایجاد واریس ثانویه است که درمان آن نیز بسیار سخت است
پیشگیری
1- کلیه افرادی که به مدت طولانی در حالت ایستاده یا نشسته قرار دارند، بهتر است از جوراب‌های ساپورت (جوراب واریس) که حالت الاستیک دارند استفاده کنند. پوشیدن این جوراب‌ها باعث می‌شود برگشت خون وریدی به سمت قلب به راحتی صورت گیرد.
2- توصیه می‌شود هنگام اعمال جراحی طولانی در اتاق عمل، پاهای بیمار بالاتر از سطح قلب وی قرار گیرند.
3- در افرادی که به هر علتی کم تحرک هستند (سکته، فلج و...)، پزشک داروی هپارین را به مقدار کم (Low dose) تجویز می‌نماید تا با مصرف آن، افزایش ویسکوزیته خون باعث ایجاد لخته نشود.
4- افراد سیگاری (با توجه به ریسک بالای ایجاد لخته در این افراد)، در صورت عدم ترک سیگار باید روزانه 1 عدد آسپرین 80 میلی‌گرمی مصرف کنند تا از بروز ترومبوفلبیت جلوگیری شود.
5- تمام بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند، باید پس از هر عمل جراحی (بخصوص اعمال جراحی لگنی و شکمی) و به هوش آمدن کامل، راه بروند تا این حالت به وجود نیاید (جریان خون در اندام‌ها در اثر تحرک بهتر شده، مانع از ایست خون و ایجاد لخته می‌شود).
چه توصیه‌ای برای کلیه افراد جامعه دارید؟
تمام افراد باید در صورت بروز هرگونه درد شدید یا تورم عضو و افزایش قطر دست یا اندام تحتانی، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه نموده، در صورت تایید DVT، طبق دستور پزشک بستری شوند تا درمان‌های لازم صورت گیرد و همواره توجه داشته باشند در صورتی که این موضوع را جدی نگیرند، دچار عوارض جبران‌ناپذیری خواهند شد.