دکتر سید محمود اسحاق حسینی؛ فوق تخصص گوارش و کبد
سرطان مری یک بدخیمی شایع در ایران و متاسفانه به شدت کشنده است که میزان بروز آن در سراسر جهان متفاوت است سرطان مری در منطقه‌ای که غرب از ساحل جنوبی دریای خزر آغاز و به شرق تا شمال چین گسترش می‌یابد شایع است (مشتمل بر ایران، آسیای میانه، افغانستان، سیبری و مغولستان) در مناطق پراکنده‌ای همچون فنلاند، ایسلند، جنوب شرقی آفریقا و شمال غربی فرانسه نیز شایع می‌باشد.
این سرطان در سیاهپوستان شایع‌تر از سفید پوستان و در مردان شایع‌تر از زنان و عمدتا پس از 50 سالگی ظاهر می‌شود و به نظر می‌رسد در جوامعی با وضعیت اقتصادی اجتماعی نامناسب‌تر است عوامل متعددی در ایجاد این بیماری دخیل هستند. سرطان مری از نوع کارسینوم‌های سلول‌های سنگفرشی یا آدنوکارسینوما هستند.
اتیولوژی
بدخیمی سلول سنگفرشی مری با مصرف بیش از حد الکل و یا سیگار مرتبط می‌باشد خطر نسبی با میزان تنباکو یا الکل افزایش می‌یابد و این دو به صورت مضاعف عمل می‌کنند در مواردی سرطان مری در مصرف ویسکی بیش از مصرف شراب یا آبجو بوده است بدخیمی سلول‌های سنگفرشی با مصرف نیترتیت‌ها، مواد مخدر، سموم قارچی در سبزیجات ترشی شده و آسیب مخاطی حاصل از مصرف دراز مدت چای بسیار داغ، مواد قلیایی رنگی ناشی از پرتو و آشالازی مزمن وجود یک پرده مری همراه با گلوسیت و کمبود آهن و هیپرکراتوز مادرزادی و تشکیل فرو رفتگی‌هایی در پوست کف دست و پا و همینطور کمبود مواد غذایی مولیبدن، روی و ویتامین A باعث افزایش بدخیمی سلول سنگفرشی آدنوکارسینوم دیستال معدی در حضور ریفلاکس مری مزمن و متاپلازی معده اپی تلیوم (مری بارت) تشکیل می‌شوند و در افراد چاق شایع‌ترند.
تظاهرات بالینی
در حدود 10درصد سرطان مری در یک سوم فوقانی (مری گردنی) 25 درصد در یک سوم میانی، 55 درصد در یک سوم تحتانی ایجاد می‌شوند کارسینوم سلول سنگفرشی و آدنوکارسینوم مری را نمی‌توان به کمک رادیوگرافی یا آندوسکپی افتراق داد در گروه بزرگی از این بیماران دیس‌فاژی پیش رونده و کاهش وزن در کوتاه مدت نشانه‌های اولیه محسوب می‌شود در ابتدا دیس‌فاژی نسبت به مواد جامد بود اما به تدریج به سمت مواد نیمه جامد و مایعات پیشرفت می‌کند.
در زنان بروز این نشانه‌ها بدخیمی غیر قابل علاج است زیرا دشواری در بلع هنگامی روی می‌دهد که حداقل 60 درصد از محیط مری توسط سلول‌های سرطانی درگیر شده باشد.دیس‌فاژی ممکن است، بلع دردناک (ادینوفاژی) انتشار درد به قدام و یا خلف قفسه سینه رگورتاسیون یا استفراغ و پنومونی آسپیراسیون همراه باشد.
شایع‌ترین محل‌های بدخیمی عبارتست از گره لنفاوی مجاور و فوق ترقوه‌ای، کبد، ریه‌ها، پرده جنب و استخوان فیستول‌های نای مری ممکن است با پیشرفت بیماری ایجاد شوند که شدیدا ناراحت کننده است همانند سایر کارسنیوم‌های سلول سنگفرشی هیپرکلسیمی ممکن است در غیاب متاستاز استخوانی ایجاد شود که ناشی از ترشح پیتید وابسته به پاراتورمون می‌باشد که توسط سلول‌های تومورال ترشح می‌شود.
تشخیص
هر چند تلاش در جهت غربالگری آندوسکوپیک و سیتولوژیک کارسینوم در بیماران دچار مری بایست به عنوان ابزاری برای ردیابی دیس‌پلازی درجه بالا موثر است ولی تا به حال تاثیری در بهبود پیش آگهی بیماران مبتلا به کارسینوم نداشته است به کمک رادیوگرافی‌های متداول با ماده حاجب می‌توان آن دسته از ضایعات مری را که موجب نشانه‌‌هایی در بیماران شده شناسایی نمود.
کارسینوم مری مشخصا موجب تغییرات زخمی و نامنظم در مخاط همراه با ارتشاح به لایه عمقی‌تر می‌شوندکه تابلویی مشابه آشالازی ایجاد می‌کند در اغلب موارد تومورهای کوچکتر و بالقوه قابل درمان به کمک جراحی علیرغم استفاده از ماده حاجب قابل رؤیت نیستند به همین دلیل در بیماران مشکوک به ناهنجاری مری آندوسکپی و به دست آوردن نمونه الزامی است بخصوص در بیماران در معرض خطر (سیگاری‌ها، الکلیک‌ها) سرطان ریه، سر و گردن نیز بالاست. م
عاینه فوندوس معده و حنجره الزامی است.هم‌چنین، انتشار تومور به مدیاستن و گره‌های لنفی دور آئورت باید به کمک سی‌‌تی اسکن قفسه سینه و شکم و اندو سونوگرافی جستجو شود.
درمان سرطان مری
پیش آگهی بیماران مبتلا به کارسینوم مری ضعیف است بطوریکه کمتر از 5 درصد بیماران 5 سال زنده میمانند. لذا هدف از درمان کنترل نشانه‌هاست. در آوردن تومور قابل رؤیت تنها در 40 درصد بیماران امکان پذیر است و در اکثر موارد بقایایی از سلول تومورال در لبه‌های محل جراحی باقی میمانند در حدود 20 درصد بیمارانی که پس از جراحی زنده میمانند تا ده سال پس از آن زنده خواهند ماند.
تاثیر پرتو درمانی اولیه بر کارسینوم سلول سنگفرش مشابه جراحی رادیکال است.ارزیابی شیمی درمانی در کارسینوم مری به طور کامل میسر نبوده است با این حال کاهش قابل توجه ابعاد تومور در 15 تا 25 درصد از بیماران پس از درمان تک دارویی و یا چند دارویی گزارش شده است.
