خودپنداره چیست؟

خودپنداره در واقع همان تصویر و برداشتی است که تک‌تک انسان‌ها از خود در ذهن‌شان می‌سازند. برداشت افراد از خودشان تا حد زیادی به وسیله تجارب گذشته‌شان (شکست و موفقیت‌ها) و آنچه دیگران درباره‌شان فکر می‌‌کنند و از بازخورد عمل دیگران شکل می‌‌گیرد. اکثر مواقع افراد دید صحیح و شفافی نسبت به خود، توانمندی‌ها و استعدادها و یا حتی فیزیک بدنی‌شان ندارند. شناخت و داشتن دیدگاهی صحیح از خود اهمیت ویژه‌ای دارد برداشتی که هر شخص از خود دارد بر رفتار و عملکرد وی تاثیر می‌‌گذارد و بسیاری از تصمیمات مهم زندگی بر اساس همین خودپنداره شکل می‌گیرد.

انسانها معمولاً همان‌گونه عمل می‌کنند که فکر می‌‌کنند اگر افکاری نادرست داشته باشند قادر به تصمیم‌گیری مناسب نخواهند بود در واقع خودپنداره هر فرد بر احساسی که نسبت به خودش دارد تاثیر فراوان می‌گذارد و این احساس رابطه‌ای مستقیم با اعتماد و عزت‌نفس فرد دارد کسانی که احساس خوبی درباره خودشان دارند در مقایسه با کسانی که نگرش منفی دارند از اعتماد به نفس و رضایت بیشتری برخوردارند و به موفقیت‌های بیشتری دست می‌‌یابند اینان به خود اطمینان خاطر داشته و بر مبنای توانایی‌های شان تصمیم‌گیری می‌‌کنند. متاسفانه بسیاری از افراد به دلایل مختلف اعم از شکست و موفقیت‌ها و یا ناکامی‌های‌شان خودپنداره صحیحی نداشته و نسبت به توانمندی‌، استعدادهای خود دید صحیحی ندارند گاهی افراد قادرند این عدم هماهنگی بین آنچه به واقع هستند و آنچه در ذهن‌شان تصور می‌‌کنند را از نظرات دیگران دریابند.

برای داشتن دیدی صحیح از خود شاید انتقادهای خیرخواهانه نزدیکان کمک فراوانی کند هیچ انسانی بدون نقص نیست و هر فردی می‌‌تواند دیدی که نسبت به خود دارد را اصلاح نماید برای داشتن شناختی دقیق‌تر از خود رعایت نکات زیر کمک رسان خواهد بود:

مثبت‌اندیشی نسبت به اشتباهات: هیچ گاه پس از یک یا دو تجربه بد فرد نباید از خود تصویری منفی بسازد، هر شخصی ممکن است اشتباه کند و یا تجارب ناخوشایند و شکست‌های را پشت سر بگذارد این تجارب دلیلی بر بی‌صلاحیتی و عدم توانایی نیست. بسیاری از تجارب ناخوشایند حاصل نا آگاهی و نداشتن اطلاعات کافی است.

نگاه واقع‌بینانه: هیچ‌کس کامل نیست همه ممکن است اشتباه کنند و در شرایط خاص تصمیمات متفاوتی بگیرند. نگاهی واقع بینانه به شرایط و بخشیدن خود به آدمی کمک می‌‌کند خود را سرزنش نکرده و احساس بی‌کفایتی نداشته باشد.

شناسایی نقاط ضعف و قوت خود: چنانچه هر فرد به خوبی نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد و تمامی مهارت‌ها و استعدادهای خود را بررسی کند و از سویی بر تمامی خصوصیات اخلاقی خود اشراف داشته باشد خواهد پذیرفت وی نیز همانند دیگران نقاط ضعف و قوت بسیاری داشته و قادر است با برنامه‌ریزی مدت‌دار جهت رفع ضعف‌های خود تدابیری بیندیشد و از نقاط قوت و استعدادهایش بهره‌برداری کند. به واقع اصلاح نقاط ضعف و تعیین اهداف خاص و رسیدن به آنها سبب اصلاح خودپنداره می‌‌شود.

تمرین عملی ذکر شده در سطور بعدی کمک خواهد کرد تا فرد شناخت دقیق‌تری به خود داشته باشد:

تمرین عملی:

1- در ابتدا باید با استفاده از سه صفت یا سه عبارت کوتاه خود را توصیف کند و در ادامه آن‌گونه که دوست دارد باشد خود را توصیف و تشبیه نماید.

2- در مرحله دوم بهتر است جدولی تهیه شود و خصوصیات منفی و کارهای که در آن فرد با ضعف عمل می‌‌کند نوشته شود و در ستونی دیگر ذکر شود چگونه می‌‌توان آنها را تغییر و یا اصلاح کرد.

ستون سوم اختصاص داده شود به اینکه اگر این نقاط ضعف اصلاح شود فرد چه احساسی در مورد خود بدست می‌‌آورد.
این جدول سبب می‌گردد فرد نگاه دقیق و شفاف‌تری نسبت به خود، خواسته‌ها، تمایلات و اهداف‌اش داشته باشد و بتواند با توجه به نقاط ضعف و قدرت‌اش برنامه‌ریزی دقیقی جهت رسیدن به آنها در نظر گیرد با این تکنیک میزان اعتماد افراد به خود و توانمندی‌های‌شان بیشتر و زمانی که در مجامع عمومی قرار می‌گیرند از اعتماد به نفس بیشتری برخوردار خواهند بود، در ضمن دست به کارهایی می‌‌زنند که مطمئن هستند از عهده آن به خوبی بر می‌‌آیند و با اعتماد به نفس بیشتری تصمیم‌گیری می‌‌کنند این مسئله سبب قاطعیت و جذابیت بیشتر در اجتماع می‌‌شود. اعتماد به نفس و اطمینان خاطر از توانمندی‌ها رمز داشتن روابط  اجتماعی موفق و دستیابی به اهداف است.