دکتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق
انفارکتوس قلبی یک خرابی دائمی در قسمتی از سلول‌های عضله قلب است که در اثر نرسیدن خون به آنها طی دوره‌ای طولانی به وجود می‌آید و در نتیجه سلول‌ها از غذا و اکسیژن لازم محروم می‌شوند و فعالیت‌های خود را از دست می‌دهند. پس از 4 تا 6 هفته، این سلول‌ها به بافت‌های فیبرمانند که در واقع جای زخم ترمیم یافته است، تبدیل می‌شوند.
حمله قلبی چیست؟
متاسفانه این واژه، معانی گوناگونی دارد. گاه به مفهوم انفارکتوس قلبی و گاه در مفهوم وسیع کلمه به انفارکتوس و مرگ ناگهانی قلب اطلاق می‌گردد. همچنین ممکن است به حوادث و اتفاقاتی که به‌طور ناگهانی برای قلب پیش می‌آید، حمله قلبی گفته شود. افراد غیر پزشک این کلمه را بسط داده و حتی به عوارضی که در رگ‌های خونی پیش می‌آید، تعمیم می‌دهند و گاه حتی این واژه را در مورد اشکالاتی که در ضربان قلب پدید می‌آید و یا در مورد شوک‌ها به کار می‌برند. ما در اینجا به علت وجود این ابهامات حتی‌المقدور نامی از حمله قلبی نمی‌بریم.
تعریف قدیمی حمله قلبی (میوکاردیال اینفارکشن) لخته شدن خون در سرخرگ‌های تغذیه کننده قلب (عروق کرونر) می‌باشد. این تعریف براساس نظریه متداول در مورد حمله قلبی (میوکاردیال اینفارکشن) یعنی گرفتگی رگ یا لخته شدن خون در سرخرگ‌های تغذیه کننده قلب (عروق کرونر) است، ولی انفارکتوس قلبی الزاماً همیشه در اثر تصلب شرائین و یا لخته شدن خون پدید نمی‌آید و هر تصلبی در شرائین (گرفتن رگ در اثر لخته شدن خون) سبب انفارکتوس قلبی نمی‌شود.
بنابراین، تعریف قدیمی انفارکتوس، در حال حاضر در پزشکی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد اصطلاحات و تعریف‌های جدید پزشکی را مورد استفاده قرار می‌دهیم. گاه بعضی اشخاص از ناراحتی سرخرگ‌های تغذیه کننده قلب (عروق کرونر) سخن می‌گویند که به علت عدم آشنایی آنها با تعاریف دقیق، نمی‌دانیم که منظور‌شان واقعاً بیماری سرخرگ‌های تغذیه‌کننده قلب است یا خیر؟ به هر حال اصطلاح حمله قلبی در محاوره عامیانه، به مفهوم لخته شدن خون در عروق کرونر می‌باشد.
علل حمله قلبی (میوکاردیال اینفارکشن) چیست؟
انفارکتوس نیز مانند آنژین، ناشی از وجود اشکال در سرخرگ‌های تغذیه کننده قلب است که معمولا سرخرگ‌ها تنگ می‌شوند. اگرچه در بروز علائم فوری با یکدیگر تفاوت دارند سال‌های متوالی این تردید وجود داشت که آیا انفارکتوس، در اثر مداومت تنگی سرخرگ‌های تغذیه کننده قلب (عروق کرونر) اتفاق می‌افتد و یا در اثر ایجاد لخته در داخل رگ‌های بیمار شده رخ می‌دهد.
آیا انفارکتوس قلبی در اثر هیجان زیاد ایجاد می‌شود؟
خیر. این عارضه ممکن است در هر حالتی، حتی در هنگام استراحت رخ دهد. همانطور که گفته شد، انفارکتوس در اثر انسداد ناگهانی عروق کرونر پدید می‌آید. سلول‌ها ممکن است در اثر نرسیدن خون اکسیژن‌دار، به‌طور دائم خراب شوند. در بعضی مواقع، انفارکتوس ممکن است در اثر هیجانات به‌دنبال کار بدنی رخ دهد که در این‌گونه موارد، معمولاً سلول‌ها خیلی زود خراب می‌شوند و ورزش فقط عامل مستعد کننده این رویداد است.
آیا انفارکتوس در اثر ناراحتی و فشارهای ناگهانی (استرس) ایجاد می‌شود؟
تا حدودی می‌تواند باعث شود و چون اندازه‌گیری شدت ناراحتی و فشار، خیلی مشکل است، بعضی اوقات در پی وقوع انفارکتوس در یک بیمار، اطرافیان و نزدیکان او به منظور بررسی علل آن، حوادثی را که اتفاق افتاده، مرور می‌کنند و به دنبال علت واقعه می‌گردند.
اکثراً بیمار در روزهای قبل از انفارکتوس، تحت استرس‌هایی بوده است که قابل یادآوری است؛ ولی بسیاری از ما در اوقات مختلف روز، بدون آنکه دچار انفارکتوس بشویم، با اتفاقات استرس‌زا، سروکار پیدا می‌کنیم. تا این زمان هیچگونه دلیل و مدرکی که براساس آن بتوان ادعا کرد استرس، مستعد کننده انفارکتوس قلبی است، وجود ندارد. اگرچه ممکن است استرس، رابطه‌ای با مرگ ناگهانی داشته باشد که راجع به آن در مباحث آینده، صحبت خواهیم کرد.
چگونه می‌‌توان انفارکتوس قلبی را تشخیص داد؟
انفارکتوس قلبی فقط یکی از علل متعددی است که سبب بروز دردهای شدید قفسه سینه می‌شود. تشخیص این عارضه، به مدت زمان و شکل خاص درد بستگی کامل دارد. با این‌حال، آزمایش‌های لازم، برای تایید تشخیص، ضروری است. الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) به تشخیص، کمک زیادی می‌کند یک نوار الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) ممکن است کافی باشد.
اما چون گاهی تغییرات نامعلوم است، گرفتن نوارهای متعدد الکتروکاردیوگرام در چند روز اول بعد از انفارکتوس قلبی ضروری است تا موارد غیر طبیعی را تشخیص داده شود. ممکن است نوار اول، وضعیت قلب را طبیعی نشان دهد، ولی به ندرت اتفاق می‌افتد که نوار، در عرض یک یا دو روز بعد از انفارکتوس، بدون تغییر باقی بماند و حتماً تغییرات خاصی می‌کند. بعضی از بیماران، سابقه آنژین قلبی (به مدت طولانی) دارند و یا در گذشته دچار انفارکتوس قلبی شده‌اند.
نوار الکتروکاردیوگرام این قبیل بیماران، از اول غیر طبیعی است که این امر، شناسایی تغییرات جدید در این‌گونه بیماران را مشکل‌تر و بدین ترتیب، تشخیص عارضه جدید را دشوار می‌کند. عضلات خراب شده قلب در جریان خون، باعث ترشح آنزیم مخصوصی می‌گردد که با آزمایش خون، قابل تشخیص است.
ولی از آنجا که مقدار این آنزیم‌ها در یک یا دو روز اول بعد از انفارکتوس، به آن حد نمی‌رسد که قابل تشخیص باشد، از این‌رو، دو یا سه روز بعد از وقوع انفارکتوس، خون بیمار، برای اندازه‌گیری آنزیم، مورد آزمایش قرار می‌گیرد. یکی از موارد عملی خیلی مهم این است که چند روز متوالی طول می‌کشد تا بتوان تشخیص را تأیید یا رد کرد...
برای خواندن بخش دوم- سکته قلبی (انفارکتوس) چیست- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- سکته قلبی (انفارکتوس) چیست- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش چهارم - سکته قلبی (انفارکتوس) چیست- اینجا کلیک کنید.