شکاف کام و لب شکری

به قلم : الهام کریمی

تحریریه زندگی آنلاین : در این مطلب کوشش کرده‌ام که مختصری درباره شکاف کام و لب شکری برای خوانندگان عزیز بنویسم. به طور کلی شکاف کام یک سوراخ در سقف دهان و حفره بینی است. این بیماری می‌تواند لب، استخوان در برگیرنده دندان‌ها، قسمت استخوانی سقف دهان و یا کام نرم در عقب دهان باشد. عوامل مهم در شکاف لب و کام، ارثی، محیطی و روانی می‌باشد. شکاف کام همچنین می‌تواند باعث عفونت‌های مکرر گوش میانی و مشکلات شیپور استاش کودک شما شود که این سبب کم‌شنوایی کودک می‌شود. یکی دیگر از مشکلات برگرفته از شکاف کام مشکلات گفتاری است که معمولا با صدای تو دماغی مشخص می‌شود.

علت شکاف کام هنوز مشخص نیست، ولی دانشمندان معتقدند که این بیماری می‌تواند ژنتیکی باشد، به صورتی که اگر والدین هر دو ناقل این ژن باشند، احتمال شکاف کام یا لب شکری می‌باشد. عواملی هم هستند که در حین بارداری باعث شکاف کام و لب شکری در نوزاد می‌شوند که عبارتند از:

* سیگار کشیدن

* نوشیدن الکل

* مصرف مواد مخدر

* داشتن دیابت

* دریافت نکردن ویتامین‌ها و اسید فولیک (فولات) کافی

* کمبود ویتامین A

* استرس شدید مادر

* ژنتیک

تشخیص شکاف کام با سونوگرافی معمولا مشخص می‌شود که پزشک می‌تواند مایع آمنیوتیک که کودک را احاطه کرده است را بر دارد و خارج کند و دیگر ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند سندروم داون را در نوزاد بررسی کند.

برای درمان شکاف کام و شکاف لب یک تیم جراح پلاستیک، جراح دهان و دندان و احتمالا یک ارتودنتیست ضروری می‌باشد.

بیشتر بخوانید:

راه‌حل‌های تغذیه‌ای برای شکاف کام و لب

شکاف لب و شکاف کام

شکاف کام و لب

عمل جراحی شکاف کام و ترمیم آن معمولا در کودکان بین 6 تا 18 ماه انجام می پذیرد. در حین عمل ماهیچه‌ها و بافت‌های دو طرف کام کاملا به هم وصل می‌شوند تا شکاف کاملا بسته شود.

شکاف کام در زبان انگلیسی، cleft platelet و شکاف لب یا لب شکری، cleft lip خوانده می‌شود. این عارضه یک مشکل ژنتیکی است که به کروموزوم X وابسته می‌باشد. اگر برخی از ژن‌های مسئول تشکیل لب و سقف دهان به نوعی آسیب ببیند، در زمانی که در جنین بافت‌ها در حال تکامل و اتصال هستند، لب‌های فوقانی (بالایی) و همین طور کام‌های دو طرفه به هم نرسیده و بین‌شان شکاف ایجاد می‌شود.

میزان شیوع این مشکل متغیر است، اما به طور میانگین از هر 1000 نوزاد یکی از آنها شکاف لب، کام و یا هر دو را دارند. از این 1000 نوزاد تنها 20 درصد فقط شکاف لب دارند، حدود یک سوم فقط شکاف کام دارند و نهایتا و متاسفانه بیش از 50 درصد آنها شکاف سراسری و هم‌زمان شکاف لب و کام دارند. لازم به ذکر است که پسرها 2 برابر بیشتر از دخترها به این عارضه دچار می‌شوند.

درمان این عارضه 100 درصد جراحی است. جراح در دو یا دو ماه و نیمگی شکاف لب را می‌بندد و در حدود ماه دهم و قبل از یک سالگی شکاف کام را می بندد. از 5 سالگی کار دندانپزشکی آغاز می‌گردد. از 7 سالگی هم کار ارتودنسی آغاز می‌گردد و نهایتا در 18 سالگی نتیجه درمان به وضوح و به خوبی دیده می‌شود. به دلیل صدای تو دماغی داشتن یک گفتار درمانی بسیار مفید می‌باشد.

مشکلات تغذیه‌ای در نوزاد در ده ماه اول به خاطر این رخ می‌دهد که کودک نمی‌تواند عمل مکیدن شیر را به خوبی انجام دهد. در نتیجه شیر وارد بینی و گوش کودک می‌شود و در نتیجه نه تنها به خوبی جذب نمی‌شود، بلکه باعث دیگر مشکلات نیز می‌گردد.

نکات کاربردی در کاهش مشکلات تغذیه‌ای در کودک

* شیشه شیرهای مخصوص

* نرم بودن سر شیشه شیر

* استفاده از سر شیشه شیر

* تنظیم میزان خروج شیر از شیشه

بیشتربخوانید:

راه حل های تغذیه ای برای شکاف کام و لب

نکات مربوط به شیردهی نوزاد

* تنظیم فواصل شیردهی (فواصل 5 تا 8 دقیقه ای)

* مدت زمان کافی تغذیه (حدود 20 تا 30 دقیقه)

* برقراری ارتباط عاطفی

* تنظیم حالت شیردهی

تعریف لب شکری نیز به صورتی است که بخشی از لب نوزاد باز می‌ماند و گوشت آن رشد کافی نداشته است. جذب ویتامین A کافی در زمان بارداری خطر ابتلا به لب شکری و شکاف کام را کاهش می‌دهد. اگر لب شکری به تنهایی رخ دهد، جراحی آن بسیار راحت است، اما اگر شکاف کام هم با آن همراه باشد، جراحی حداقل یک ساعت به طول می‌انجامد.

در آخر به طور خلاصه یادآور می‌شویم که این عارضه قابل درمان بوده و جای نگرانی در آن وجود ندارد. ممکن است جای عمل جراحی بماند که به مرور و با لیزر کم‌رنگ می‌شود.

بنا بر مطالعات این سوال مطرح می‌شود که آیا لب شکری و شکاف کام یک مسئله جدی و مهم است یا نه. پاسخ این است که بله، ولی قابل درمان می‌باشد. مشکلات دندانی، گفتاری و ارتودونسی و صدای تو دماغی که عوارض ثانویه آن می‌باشد، اگرچه قابل درمان است، ولی نیاز به پیگیری و پروسه درمانی طولانی مدتی هم دارد.

در جراحی شکاف کام هدف بستن سقف باز دهان کودک می‌باشد که این عمل یک تا سه ساعت طول می‌کشد و ریکاوری 1 تا 3 روز می‌باشد که کودک باید در بیمارستان تحت نظر باشد.

تغذیه بعد از جراحی به چه صورت می‌باشد؟

برای دو هفته بعد از جراحی کودک فقط باید غذای نرم مصرف کند که این به کودک و سقف دهان کودک این فرصت را می‌دهد که مداوا گردد. در این زمان چیزی سخت‌تر و سفت‌تر از پوره سیب‌زمینی نباید به کودک برای خوراکی داده شود و غذاهای محرک هم نباید به کودک داده شوند. بعد از جراحی تا چند هفته به کودک، شیر، پوره، فرمولا و غذاهای نرم که در میکسر تهیه شده است، داده می‌شود.

این بررسی ها نشان داده‌اند که کودکان دارای لب شکری، شکاف کام به طور قابل مشاهده‌ای ریسک ناراحتی‌های روانی را بیشتر دارا می‌باشند. یکی از این ناراحتی‌ها اختلال اوتیسم است که در این کودکان به وضوح بیشتر از بقیه کودکان دیده می‌شود.

نتایج نشان داده‌اند که استرس روانی و فیزیکی در طول بارداری برای مادر باعث ایجاد شکاف کام نیز می‌شود.

تحقیقات نشان داده‌اند زنانی که در طول بارداری و سه ماهه قبل از بارداری فولیک اسید می‌خورند، فرزندان سالم‌تری دارند و احتمال لب شکری و شکاف کام در آن‌ها به مراتب کمتر است.

سوال این است که آیا مصرف بعضی از داروها در بارداری سبب شکاف کام می‌شود یا خیر؟ بله، بعضی از داروها مثل متوتروکسات، داروهای ضد آکنه، داروهای ضد سرطان و پسوریازیس شانس ابتلای کودک به شکاف کام و لب شکری را بالاتر می‌برد.

غذاهایی از جمله فست‌فود، پیتزا، سیب‌زمینی و کم مصرف کردن فیبر، سبزی‌ها و میوه‌جات در خانم‌های باردار باعث بروز ریسک بالاتری از شکاف کام یا لب شکری می‌شود.

همچنین اضافه می‌کنیم که چاقی و وزن بالای مادر یکی از عوامل بروز شکاف کام و لب شکری می‌باشد.

در پایان خاطر نشان می‌کنیم که با بروز این عارضه در نوزاد خود نگران نشوید، چرا که این مسئله قابل درمان و جراحی می‌باشد.

با تشکر از خوانندگان عزیز و محترم مجله پر بار کودک سالم، امیدوارم که توانسته باشم خدمت نه چندان بزرگ که مفیدی را به شما مردم خوب ایران نموده باشم.