چگونه سبد سهامی بهینه بسازیم؟

از طرفی وجود متغیرهای پیش‌بینی‌ناپذیر، چرخه تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران را به صورت عمیقی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و این موضوع برای سرمایه‌گذاران، که تصمیم‌گیرندگان اصلی تخصیص بودجه و نقدینگی به دارایی‌های مالی در سبد سرمایه‌گذاری‌اند، از اهمیت بالایی برخوردار است. در سال‌های اخیر عدم آشنایی تعداد کثیری از افراد جامعه با بازارهای مالی موجب شد این افراد متحمل زیان‌های سنگینی شوند. باید اظهار کرد که ریسک در بازار‌های مختلف متفاوت است. بازار طلا جزو بازارهای کم‌ریسک و مطمئن بازارهای مالی تلقی می‌شود و بازار سرمایه یکی از پرریسک‌ترین بازارها در میان بازارهای مالی عنوان می‌شود. صعود کم‌سابقه بورس تهران در سال‌های  98 و 99 به دلایل مختلفی چون رشد عجیب‌وغریب نرخ ارز و افزایش نرخ تورم به دلیل افزایش انتظارات تورمی نمای ویژه ای به تابلوی معاملاتی بازار سهام بخشید. بازار سرمایه در طی دو سال با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو شد. اواسط مردادماه سال 99 بورس پرفروغ چندماهه، از ارتفاع 2 میلیون و 100 هزار واحدی سقوط کرد. از آن زمان به مدت 2 سال بازار سهام در رکوت رخوت انگیزی فرو رفت. این اتفاق موجب شد که اهمیت تشکیل سبد سرمایه گذاری یا انتخاب تک‌سهم به عنوان یک نوع رویکرد سرمایه گذاری در بازار سهام بیش از گذشته احساس شد. عجیب نخواهد بود که در دوران رونق و افزایش ارتفاع نماگرهای اصلی تالار شیشه‌ای کسب بازدهی از سرمایه‌گذاری در بازار سهام چندان کار دشواری نخواهد بود. با این وجود تشکیل پرتفو زمانی اهمیت پیدا می‌کند که دوران سرد رکودی بازارهای مالی را فرا می گیرد. از این رو به نظر می‌رسد باید در هر برهه زمانی استراتژی‌های مناسبی جهت سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی اتخاذ شود.

 سبد سرمایه گذاری، کاهنده ریسک

تنوع‌بخشی سبد سرمایه‌گذاری یکی از متداول‌ترین اقدامات کاهش ریسک غیرسیستماتیک به شمار می‌رود. ریسک غیرسیستماتیک از تاثیرات رویدادهایی ناشی می‌شود که به طبیعت یک شرکت یا گروه خاصی از شرکت‌ها مرتبط است. معمولا این گونه رویدادها کل شرکت‌ها یا کل بازار را تحت‌تاثیر خود قرار نمی‌دهد. به عنوان مثال، یک تصمیم دولت ممکن است هزینه‌های یک صنعت خاص را افزایش دهد و در نتیجه قیمت سهام شرکت‌های آن صنعت کاهش یابد یا مدیریت ضعیف یک شرکت در توسعه بازار ممکن است سبب تضعیف موقعیت آن در برابر رقبا شود، سودآوری را نسبت به بقیه کاهش دهد و همین موضوع به افت قیمت سهم آن شرکت منجر شود. اما هر یک از این رویدادها به طور مستقیم بر بازده سهام شرکت‌های مرتبط اثر می‌گذارد نه کل بازار. تنوع‌بخشی از طریق ساختن یک سبد متشکل از سهام شرکت‌های مختلف می‌تواند ریسک غیرسیستماتیک را کاهش دهد. در مقابل ریسک غیرسیستماتیک، ریسک سیستماتیک قرار دارد. ریسک سیستماتیک که به مجموعه‌ای از تاثیرات رویدادها و تحولات کلی بر طیف گسترده‌ای از بنگاه ها و صنایع گفته می‌شود که چندان قابل پیش‌بینی یا قابل کنترل نیستند. از این روست که گفته می شود ریسک سیستماتیک را چندان نمی‌توان با تنوع‌بخشی سبد سرمایه گذاری کاهش داد.

 نگاه کارشناسانه به این موضوع

اردشیر ظهرابی معاون سرمایه گذاری و توسعه بازار سبدگردان فارابی پیرامون لزوم تشکیل سبد سرمایه‌گذاری گفت: بازارهای مالی هر کدام ریسک‌های متفاوتی را به سرمایه‌گذار تحمیل می‌کنند. از این رو تنها مولفه متمایزکننده بازدهی بازارهای مالی انتظار تحمل ریسکی است که هر بازار به سرمایه‌گذار تحمیل می‌کند. می‌توان اظهار کرد بازدهی بازارهای مالی در طول زمان به عدد مشخصی همگرا می‌شوند و بازار سرمایه به واسطه تولیدی‌محور بودن در قیمت سهام انعکاس پیدا می‌کند. بازارها در طول زمان نسبت به یکدیگر از ارزندگی بالاتر یا پایین‌تری مواجه می شوند. در سال 99 به دلیل افزایش نرخ ارز و بالا رفتن نرخ تورم بازارها در موج رو به بالایی حرکت کردند. در آن بازه زمانی با شیوع ویروس کرونا حجم سرمایه جاری که قابلیت معامله داشت افزایش پیدا کرد و بازار سهام به عنوان جایگزینی برای درآمد جاری متصور بود موجب سرازیری حجم زیادی از سرمایه و نقدینگی به بازار سرمایه شد که نهایتا وضعیت سال 99 آن گونه رقم خورد. در بازارهای مالی داخلی همگرایی بالایی بین دارایی‌های مختلف وجود دارد. در خصوص بهترین استراتژی سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی می‌توان بیان کرد که برای افراد کم تجربه تشکیل پرتفو با خریداری ترکیبی از صندوق‌ها می‌تواند گزینه مناسبی باشد. در شرایط کنونی نیز صندوق‌ها از تنوع خوبی برخوردارند و می‌توانند نیاز های مختلف سرمایه‌گذاران را با سطوح متفاوت ریسک فراهم آورند.

گوهر صادق‌نیا قائم‌مقام مدیرعامل مدیریت دارایی آگاه در خصوص تشکیل پرتفوی سرمایه‌گذاری اظهار کرد: به نظر می‌رسد ورود سرمایه‌گذاران به بازارهای مالی بدون آگاهی و فعالیت به صورت فردی چندان مثمرثمر نخواهد بود. بازار سرمایه نیز به مانند سایر بازارهای مالی از ریسک بسیار بالایی برخوردار بوده و برای فعالیت در آن باید از دانش کافی برخوردار بود. زمانی که سرمایه‌گذاران با مهارت پایین و بدون آگاهی لازم به بازار ورود پیدا می‌کنند و به خرید سهام می‌پردازند احتمال اینکه با ضرر و زیان‌های زیادی مواجه شوند بسیار زیاد است. سال‌های 98 و 99 دلیل زیان بسیاری از سرمایه‌گذاران و سهامداران ورود به بازار به صورت صرفا هیجانی و به دلیل عدم بررسی همه‌جانبه سهام صنایع گوناگون بود. در سال‌های 98 و 99 شاهد‌ آن بودیم که نقدینگی عجیب‌و‌غریبی از سوی سهامداران کم‌تجربه وارد بازار شد و این افراد نقدینگی فعال را به صنایعی سرازیر کردند که لزوما ارزندگی بالایی نداشتند. اگر به نسبت‌های ریسک نگاهی بیندازیم، زمانی می‌توان در بازارهای مالی موفق عمل کرد که بتوان سبدی از سهام را تشکیل داد که در برابر موج نوسانات و افت‌و‌خیز‌های مختلف و تلاطم‌های گوناگون از خود مقاومت نشان دهد و بتوان بازدهی مستمری را از آن خود کرد. به همین دلیل در کشورهای پیشرفته دنیا افراد کم‌تجربه را به تشکیل سبد پرتفو با صندوق‌های سرمایه‌گذاری تشویق می‌کنند. از این رو با انتخاب  بر اساس نظریه پرتفوی مدرن، می‌توان با تشکیل یک پرتفوی بهینه از انواع دارایی‌ها، حداکثر بازدهی مورد انتظار را در مقابل میزان مشخصی از ریسک، به دست آورد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری به انواع مختلفی از جمله صندوق سهامی، صندوق درآمد ثابت، صندوق اهرمی، صندوق طلا تقسیم می‌شوند. نام‌گذاری این صندوق‌ها براساس ترکیب و ساختار پرتفوی آنها صورت گرفته است. از طرفی تنوع بیش از حد سبد سرمایه گذاری، می‌تواند چالش‌هایی را برای سرمایه گذار به‌ وجود بیاورد و باعث افزایش ریسک و کاهش ارزش دارایی سرمایه‌گذاران شود. بنابراین افراد عادی  که تخصص کافی در بازارهای مالی ندارند در صورت عدم انتخاب ترکیب مناسبی از دارایی‌ها در سبد سرمایه‌گذاری متحمل زیان‌های بسیاری می‌شوند و می توانند با خرید صندوق‌های مناسب خود را در برابر نوسانات گوناگون اقتصادی و غیراقتصادی بیمه کرده و کمتر ضرر و زیان ببینند.