داروهایی که به کلیه ها آسیب وارد می کنند به عنوان داروهای نفروتوکسیک شناخته می شوند. آسیب ناشی از این داروها می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد شدید حتی نارسایی کلیه ایجاد شود. از این اطلاع از داروهای نفروتوکسیک قطعا در پیشگیری از مشکلات کلیوی موثر است.
آشنایی با رایج ترین داروهای نفروتوکسیک
کلیه عضو مهمی در بدن است که باید نسبت به مراقبت از آن حساسیت نشان داد. در این راستا برخی داروها با عنوان داروی نفروتوکسیک می توانند به کلیه آسیب زده و موجب اختلال در عملکرد آن شوند. آسیب کلیوی ناشی از مصرف داروهای نفروتوکسیک از خفیف تا شدید متغیر است و در موارد شدید منجر به نارسایی کلیه می شود.
داروی نفروتوکسیک به دو دسته کلی مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شود. داروهای مستقیم به طور مستقیم به بافت کلیه صدمه می زنند. داروهای غیر مستقیم با افزایش فشار خون یا کاهش جریان خون به کلیه ها آسیب وارد می کنند.
در این مطلب قصد داریم شما را با رایج ترین داروهای نفروتوکسیک آشنا نماییم.
آنتی بیوتیک ها
بعضی آنتی بیوتیک ها مانند نئوماسین، سفالوسپورین و آمینوگلیکوزید می توانند به کلیه ها صدمه بزنند. شایان ذکر است سلول های لوله ای کلیه نقش مهمی در عمل پالایش توسط کلیه ها را ایفا می کنند. این سلول ها به طور خاص نسبت به اثرات سموم داروهایی که در معرض آن قرار می گیرند، آسیب پذیرتر می شوند.
توبرامیسین دسته ای از آنتی بیوتیک هاست که می تواند مسمومیت زیادی برای سلول های پالایش کننده کلیه ایجاد کند. ضمنا داروهای ضد میکروب با اسامی سولفونامید می توانند تورم و التهاب کلیه ها به واسطه ایجاد کریستال هایی که در این اندام ها حل نمی شوند را بیشتر نمایند.
توصیه می شود در صورت نیاز به مصرف آنتی بیوتیک نسبت به چگونگی انجام ایمن این کار مطمئن شوید.
داروهای ادرار آور
داروهای مدر مثل فوروزماید و هیدروکلروتیازی نیز می توانند در صورت مصرف زیاد به کلیه ها صدمه بزنند. فوروزماید و هیدروکلروتیازید دو دارو پر مصرف هستند که جهت کاهش فشار خون و تورم تجویز می شوند. مصرف این داروها منجر به کم آبی بدن شده و تورم و التهاب کلیه را افزایش می دهد.
داروهای دیابت
برخی داروهای دیابت مانند قرص متفورمین به ویژه در افراد مبتلا به بیماری های کلیوی یا افرادی که از این دارو زیاد استفاده می کنند می تواند آسیب بزند.
داروهای شیمی درمانی
بعضی داروهای شیمی درمانی مثل آمفوتریسین بی و سیکلوفسفامید می توانند سبب آسیب به کلیه ها شوند.
داروهای استاتین
دوزهای بالا از داروهایی که به اسم استاتین ها معروف هستند منجر به خطر آسیب کلیوی می شوند. نتایج پژوهشی نشان داد افرادی که در مقادیر تقریبا زیاد از این داروها استفاده کنند نسبت به شرایطی که به اسم آسیب کلیوی حاد شناخته می شود 34 درصد آسیب پذیرتر خواهند بود.
از جمله این داروها می توان به آتورواستاتین، سیمواستاتین و رزوواستاتین اشاره کرد.
داروهای ضد ویروس
داروهای ضد ویروس مانند آسیکلوویر که برای تبخال، آبله مرغان و زونا تجویز می شود کریستال های تولید کرده که کلیه قادر به پالایش آن نیست. این شرایط می تواند سبب مسدود شدن مسیر ادرار شده و به کلیه آسیب وارد شود.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
این داروها مانند آسپرین، ناپروکسن و ایبوپرفن می توانند به کلیه ها آسیب زده بخصوص در افراد مسن، افراد مبتلا به بیماری های کلیوی و افرادی که از این داروها بیش از حد استفاده می کنند. چه از داروی تجویزی و چه بدون نسخه استفاده می کنید بدانید که داروهایی مثل ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم و کتوپروفن سبب باریک شدن رگ های خونی منتهی به کلیه می گردند.
در این صورت جریان خون کاهش یافته و بافت های کلیه بیشتر مستعد آسیب و نابودی می شوند. مصرف داروهای ضد التهابی در دوز بالا برای مدت طولانی می تواند بیماری مزمن کلیوی مثل نفریت مزمن بینابینی، آسیب کلیوی پیش رونده و نارسایی کلیوی ناگهانی را به دنبال داشته باشد.
داروهای ضد درد
برخی داروهای ضد درد مثل آسپرین، استامینوفن و .. که معمولا بدون نسخه برای درمان درد و تب استفاده می شوند نیز می توانند به کلیه ها صدمه بزنند. استفاده دراز مدت از داروهای ضد درد جریان خون به سمت کلیه ها را کاهش داده و در عملکرد این اندام ها اختلال به وجود می آورد.
چگونه از کلیه ها در برابر آسیب دارو محافظت کنیم؟
تحقیقات نشان می دهد اکثر عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو به خاطر اشتباه در تجویز، عدم نظارت بر دارو و اشتباه در مصرف صحیح دارو روی می دهد. حتی داروهای بدون نسخه مثل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی که بی خطر تصور می شوند با برخی عوارض جانبی شدید مانند حمله قلبی همراه هستند.
بهترین توصیه برای مصرف دارو این است که وقتی استفاده شود که به آن ها نیاز باشد. حتی المقدور از درمان های طبیعی استفاده و مصرف دارو و مواجه شدن با عوارض جانبی و خطرات احتمالی آن را کاهش دهید. مواد غذایی، ادویه و اقدامات محافظ سلامت می تواند منجر به کاهش درد و التهاب بدن گردد.
وقتی دارو مصرف می کنید مایعات کافی استفاده تا از کم آبی بدن جلوگیری شده و عمل پالایش توسط کلیه خوب انجام شود.
چه عواملی آسیب به کلیه را با مصرف دارو افزایش می دهند؟
از جمله عواملی که خاطر آسیب کلیوی ناشی از مصرف دارو را افزایش می دهند عبارت است از:
- کم آبی بدن: وقتی بدن با کمبود آب روبرو شود کلیه در عمل پالایش با سختی همراه می شود.
- سن: افراد مسن بیشتر در معرض خطر آسیب کلیوی ناشی از مصرف دارو می باشند.
- بیماران کلیوی: این افراد نسبت به سایرین بیشتر در معرض آسیب بیشتر کلیه هستند.
- استفاده همزمان از چند دارو نیز می تواند خطر آسیب به کلیه را افزایش دهد.
علائم آسیب کلیوی چیست؟
از جمله علائم رایج آسیب کلیوی عبارت است از:
- درد پهلو
- تهوع و استفراغ
- خستگی
- تورم دست و پا و صورت
- کاهش تولید ادرار
چند نکته در مصرف داروهای نفروتوکسیک
اگر در حال مصرف دارویی هستید که جزو داروهای نفروتوکسیک می باشد مهم است که با پزشک درباره خطرات احتمالی آسیب کلیوی صحبت کنید. پزشک می تواند کمک کرده از این خطرات آگاه شده و اقدامات لازم جهت کاهش آن را انجام دهید. در ادامه به نکات مهمی جهت کاهش خطر آسیب کلیوی ناشی از مصرف دارو اشاره می شود:
- تنها داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید.
- دوز دارو مطابق دستور پزشک مصرف شود.
- در صورت بروز علائم آسیب کلیوی سریعا به پزشک مراجعه شود.
