روحانیون هدایت‌گران اصلی انقلاب 57 بودند. آنها توانستند مصالحه و برخورد مسالمت‌آمیز با سلطنت را کنار بگذارند و با توجه به نقش مرجع و هدایت‌کننده خود به بسیج توده‌های مذهبی دست بزنند.
روحانیون مبارز در سال‌های نهضت عمدتاً با امام آشنا بودند و بعد از انقلاب نیز سعی کردند راه ایشان را دنبال کنند. مهم‌ترین ویژگی‌های که این افراد به آن اعتقاد داشتند را می‌توان در این موارد خلاصه کرد: تاکید بر نفی جدایی دین از سیاست ، تاکید بر لزوم برقراری حاکمیت قوانین اسلام در ارکان مختلف جامعه، تاکید بر اجرای شعائر اسلامی در سطح جامعه، حمایت از ولایت فقیه، تاکید بر استفاده از متخصصین متعهد، تلاش برای ارائه الگوی بدیل از حکومت اسلامی در مقابل شرق و غرب، حمایت از مستضعفین و مسلمانان و نفی استکبار در سیاست خارجی.
در همین راستا توجه به متفکرانی که با نظریات و خطابه‌های خود به نوعی در پیروزی انقلاب اسلامی نقش کلیدی داشتند اهمیت ویژه‌ای دارد. برای آشنایی با آراء و اندیشه‌های شهید بهشتی با شریف لک‌زایی به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.شریف لک‌زایی، استادیار گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی در گفت‌وگو با
خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، گفت: اقدامات و فعالیت‌های «شهید بهشتی» در راستای شکوفاسازی ظرفیت‌های درونی و باطنی انسان‌ها بود. شهید بهشتی همواره با این پرسش مواجه بودند که چگونه می‌توانیم ارزش‌های دینی، الهی و انسانی را در جامعه محقق کنیم؟
وی در ادامه گفت: شهید بهشتی معتقد بودند که پیروزی انقلاب اسلامی نقطه آغاز مبارزات انقلابیون است. در این مرحله انقلابیون تنها یک مستبد را از مملکت خارج کردند؛ به تعبیر ایشان ذهن‌های استبدادزده‌ای در جامعه ما فراوان بودند که بایستی تغییر و اصلاح شوند و به سمت آموزه‌های دینی هدایت شوند.
نویسنده کتاب آزادی و دانش اظهار کرد: شهید بهشتی بر این باور بود که آنچه در ذهن‌ها تحقق پیدا کند در رفتار و عمل نیز خود را نشان می‌دهد بنابراین از نگاه ایشان آزادی، عدالت، قانون‌گرایی، مردم‌سالاری، نظم و انضباط نیازمند تمرین و ممارست است از همین رو شهید بهشتی قبل از انقلاب فعالیت‌های فکری و فرهنگی را در سرلوحه کارهای خود قرار داد؛ به خصوص جلساتی که برای آموزش و تفسیر قرآن برگزار می‌کرد.
نویسنده کتاب آزادی سیاسی در اندیشه آیت‌الله مطهری و آیت‌الله بهشتی افزود: شهید بهشتی باور داشتند که قرآن کتاب هدایت است از اینرو قبل از انقلاب در پی عینیت بخشیدن به این باور بودند؛ وی با تاسیس مدرسه «دین و دانش»، اصلاح شیوههای آموزشی و تربیتی در حوزه علمیه و نگارش کتاب‌های درسی در آموزش و پرورش می‌خواستند این مهم را محقق کنند در واقع ایشان به دنبال یک روش تربیتی قرآنی بودند.
این استاد دانشگاه افزود: ایشان در این زمینه اقدامات موثری انجام دادند. شهید بهشتی معتقد بودند با آموزش و تربیت می‌توانیم ارزش‌های الهی، قرآنی و انسانی را در ذهن و ضمیر فرزندانمان جاری کنیم. ایشان بر این باور بودند که انقلاب اسلامی فی نفسه تحقق بخش ارزش‌های الهی نیست، متاسفانه فرهنگ قرآنی در عرصه دولت‌مردان، سیاست‌مداران و لایه‌های پایینی جامعه نهادینه نشده است.
تغییر و اصلاح یک امر تدریجی و اختیاری استوی در ادامه گفت: شهید بهشتی معتقد بودند اگر در عرصه فرهنگ مشکلات را حل کنیم، مشکلات سیاسی و اقتصادی نیز برطرف می‌شوند. تغییر و اصلاح یک امر تدریجی و اختیاری است و نیازمند صبر، تحمل، حوصله و برنامه‌ریزی دقیق است و به نظر می‌رسد در این بخش حداقل فعالیت‌های که امثال شهید بهشتی داشتند، بعد از انقلاب با آن قوت، دقت و هدفمندی تداوم پیدا نکرده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: شهید بهشتی بر این باور بودند که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز آزادی محقق نشده است، چرا که زمینه‌های آزدی هنوز فراهم نشده است. این زمینه‌سازی ذهنی است و باید شرایط فکری، فرهنگی و ذهنی را فراهم کنیم.
شریف لک‌زایی افزود: به نظر من تجربه قبل از انقلاب ایشان بسیار آموزنده است و این روش برای تربیت نسل جدید مناسب و موثر است. اگر تحقق فرهنگ با آموزه‌های دینی از طریق آموزش و تربیت صورت بگیرد بسیاری از مشکلاتی که امروز با آنها درگیر هستیم مرتفع می‌شوند.
وی با اشاره به شیوه تربیتی مورد نظر شهید بهشتی گفت: مرحوم بهشتی در آثارش به ویژه در کتاب «نقش آزادی در تربیت کودکان» از دو نوع شیوه تربیتی سخن می‌گویند نخست، شیوه تربیتی تنبیهی و دوم، شیوه تربیتی تشویقی؛ که هر دو این روش‌ها متاثر از فضای سیاسی حاکم هستند.
نویسنده کتاب آزادی چلچراغ حکمت اظهار کرد: فضای استبدادی، قبل از انقلاب باورهای خاصی را نهادینه کرده بود ایشان تاکید داشتند فرزندان ما باید با شیوههای تشویقی و آزادمنشانه تربیت شوند نمی‌توانیم به طور مطلق از شیوههای استبدادی و تنبیهی صرف استفاده کنیم شیوههای تشویقی باید وجود داشته باشد تا انسان آینده را با توجه آموزه‌های قرآنی و روایی تربیت کنیم.
وی در آخر گفت: بین تفکر و عمل شهید بهشتی دوگانگی شاهد نیستیم به نظر می‌رسد همان‌گونه که می‌اندیشد عمل هم می‌کردند جای تاسف دارد که آثار قرآنی ایشان هنوز منتشر نشده‌اند. زمان زیادی از شهادت ایشان می‌گذرد، ولی متاسفانه هنوز آثار قرانی شهید بهشتی به دست نسل جوان ما نرسیده است.
