با توجه به توضیحی که درباره اداره الهی داده شد ضمنا روشن گردید که این اراده به صورت گزافی و بی حساب، به ایجاد چیزی تعلق نمی گیرد بلکه آنچه اصالة مورد تعلق اراده الهی واقع می شود جهت کمال و خیر اشیاء است. و چون تزاحم مادیات، موجب نقص و زیان بعضی از آنها بوسیله بعضی دیگر می شود مقتضای محبت الهی به کمال اینست که پیدایش مجموع آنها به گونه ای باشد که خیر و کمال بیشتری بر آنها مترتب گردد، و از سنجیدن اینگونه روابط، مفهوم «مصلحت » بدست می آید و گرنه مصلحت، امری مستقل از وجود مخلوقات نیست که تاثیری در پیدایش آنها داشته باشد چه رسد به اینکه در اداره الهی اثر بگذارد.
حاصل آنکه: چون افعال الهی از صفات ذاتیه او مانند علم و قدرت و محبت به کمال و خیر، سرچشمه می گیرد همیشه به صورتی تحقق می یابد که دارای مصلحت باشد یعنی بیشترین کمال و خیر بر آنها مترتب گردد و چنین اراده ای به نام «اراده حکیمانه » نامیده می شود و از اینجا صفت دیگری برای خدای متعال در مقام فعل، به نام صفت «حکیم » انتزاع می گردد که مانند دیگر صفات فعلیه، قابل بازگشت به صفات ذاتیه خواهد بود.
البته باید توجه داشت که انجام کار به خاطر مصلحت به این معنی نیست که مصلحت، علت غائی برای خدای متعال باشد بلکه نوعی هدف فرعی و تبعی به شمار می رود و علت غائی اصلی برای انجام کارها همان حب به کمال نامتناهی ذاتی است که بالتبع به آثار آن یعنی کمال موجودات هم تعلق می گیرد، و از اینجاست که گفته می شود: علت غائی برای افعال الهی همان علت فاعلی است و خدای متعال، هدف و غرضی زائد بر ذات ندارد. اما این مطلب، منافاتی ندارد با اینکه کمال و خیر و مصلحت موجودات به عنوان هدف فرعی و تبعی به حساب آورده شود. و به همین معنی است که افعال الهی در قرآن کریم، تعلیل به اموری شده که بازگشت همه آنها به کمال و خیر مخلوقات است چنانکه آزمایش شده و انتخاب بهترین کارها و بندگی خدا کردن و رسیدن به رحمت خاص و جاودانی الهی، به عنوان اهدافی برای آفرینش انسان، ذکر شده که به ترتیب، هر کدام از آنها مقدمه دیگری می باشد.
