به همّت معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چهارمین نشست تخصصی مدیران و کارشناسان با عنوان «کتابخانه دیجیتال و نقش آن در تحقیقات علوم انسانی و علوم دینی» در روز پنجشنبه، پنجم آذر ماه، برگزار شد.
سخنران این نشست علمی، مهندس صنیعی بود که طی سخنانی به بیان ضرورت ایجاد کتابخانه دیجیتال پرداخت و گفت: «تاکنون مقالات بسیاری در مورد روان شناسی، جامعه شناسی و ادبیات در کشور داشته ایم؛ ولی در زمینه علوم مذهبی و ایدئولوژی، در طول بیست سال گذشته در نشریات ISI ، فقط یک مقاله به چاپ رساندیم و این واقعاً یک شوک است».
وی ادامه داد: «این مطلب نشانگر آن نیست که تولید علم در داخل کشور صورت نگرفته؛ بلکه بیانگر چگونگی تعامل با دنیای خارج است. اگر بهترین مقاله در بهترین نشریه هم چاپ شود، نهایتاً محققان داخل ایران می توانند از آن استفاده کنند؛ در حالی که اگر همان مقاله در معتبرترین نشریات دنیا به چاپ برسد، تمام کسانی که در حوزه مذهب در دنیا کار می کنند، از نظریات صاحب نظران کشورمان آگاه می شوند».
سخنران نشست، بر لزوم تعامل و ایجاد ارتباط با دنیای خارج در زمینه تولید علم در علوم انسانی، طبیعی، دینی و اجتماعی تأکید کرد و اظهار داشت: «ما مدعی هستیم که مکتب اسلام بهترین و کامل ترین مکتب، و سخن ما سخن برتر است. از این رو، دیگران تنها با شنیدن استدلال های قوی است که سخن ما را می پذیرند. بدیهی است که این امر به تعامل و ایجاد ارتباط جدی تر و سرمایه گذاری بیشتر در این زمینه نیاز دارد». مهندس صنیعی با اشاره به اینکه هسته مرکزی کتابخانه دیجیتال، بانک های اطلاعاتی هستند، گفت: «این بانک های اطلاعاتی، از سه مجموعه: بانک اطلاعات مرکزی، اطلاعات هسته ای و اطلاعات تخصصی تشکیل شده است که در مجموع، همگی در شمار بانک های اطلاعاتی می باشند».
وی با بیان اینکه بانک های اطلاعاتی، نشانی اطلاعاتی را که در طول سالیان مدید و در منابع مختلف مثل: نشریات، کنفرانس ها، کتاب ها و پایان نامه ها در سطح دنیا منتشر شده، نشان می دهد، افزود: «برای نمونه، به رقم هشت میلیونی در زمینه علم روان شناسی در بانک اطلاعات مواجه می شویم که تمام منابعی که در دنیا، ظرف بیش از صد سال، در قالب پایان نامه، کنفرانس ها، مقالات، نشریه ها و یا هر منبعی که منتشر شده، در این بانک وجود دارد».
وی در مورد بخش بعدی کتابخانه دییجتال؛ یعنی نشریات الکترونیکی، گفت: «این مجموعه برای دسترسی به مقاله، کنفرانس و یا پایان نامه در بانک اطلاعاتی است تا بتوان از اصل آنها به طور کامل استفاده کرد».
مهندس صنیعی ادامه داد: «هم اکنون، حدود 12500 نشریه الکترونیکی در جهان داریم. این رقم در پنج سال گذشته چیزی حدود 500 تا 1000 عنوان بود که به شدت در حال رشد است. بیشتر نشریات معتبر علمی، به شکل الکترونیکی منتشر می شوند و می توان به اصل این مقالات دسترسی داشت».
سخنران این نشست علمی، بخش دیگر کتابخانه دیجیتال را کتاب های دیجیتالی عنوان کرد و یادآور شد: «این بخش نیز حدود چند سالی است که فعال شده است. اگر چه ناشران کتاب های چاپی، به دلیل برخورداری از بازار عظیم و میلیاردها دلار فروش کتاب چاپی و نیز عدم وجود امنیت لازم در نشر و تألیف الکترونیکی، به سختی سعی می کردند تا کتاب هایشان را روی شبکه ببرند؛ ولی در نهایت مجبور شدند به دنیای کتابخانه دیجیتال که به سرعت در حال گسترش است، روی آورند و کتاب هایشان را به شکل الکترونیکی در این مجموعه قرار دهند. در حال حاضر، حدود 30 هزار کتاب الکترونیکی تخصصی در این کتابخانه دیجیتالی در دسترس محققان قرار دارد».
وی گفت: «وقتی به این کتابخانه راه یابید، از هر کتاب جدیدی که در آن ارائه شود، به سرعت می توانید استفاده کنید».
مهندس صنیعی، بخش دیگر کتابخانه دیجیتال را مجموعه منابع مرجع با ارجاعات الکترونیکی معرفی کرد و اظهار داشت: «این مجموعه مانند کتاب های مرجع و دائرة المعارف هاست. تمام پایان نامه هایی که در دنیا وجود دارد، حدود 000/600/1 عدد است که بیشتر آنها در زمینه علوم انسانی است. شما می توانید از این پایان نامه ها به شکل تمام متن استفاده نمایید و آنها را بر روی پایگاه اینترنتی خود قرار دهید. هم اینک، در ایران قدم های خوبی در این راه برداشته شده است؛ به عنوان مثال، مرکز اطلاعات مدارک علمی، تمامی پایان نامه های داخل کشور را به صورت تمام متن روی شبکه قرار داده است».
سخنران این نشست، مجموعه دیگری را که برای تصمیم گیری های استراتژیک به خصوص در زمینه علوم انسانی بسیار مهم است، بحث اطلاعات استراتژیک معرفی کرد و خاطرنشان ساخت: «این مجموعه به صورت متن سندی روی کتابخانه دیجیتال یا شبکه قرار گرفته نشان می دهد که تحقیقات استراتژیک در کجای دنیا انجام شده است.
مجموعه دیگر، خدمات مربوط به کتابخانه دیجیتال است که اولین آن جایابی منابع چاپی (هولدینگ) است که مقاله یا نشریه مورد نظر را با ذکر عنوان و اینکه در کدام مرکز علمی نوشته شده، معرفی می کند. از خدمات دیگر این مجموعه، امکان ارائه سند از مراکز دنیا و جستجوی تخصصی اینترنت است.
بحث گذرگاه های دسترسی به اطلاعات تخصصی، مجموعه دیگری است که فرق آن با بانک اطلاعات و دیگر مجموعه ها در این است که یکسری از خدمات را در اختیار شما قرار می دهد و دارای سیستم هوشمند بوده، راه حل جامع اطلاعاتی را در یک حوزه تخصصی ارائه می کند. از این رو، می توان یک پرتابل وسیع مذهبی را راه اندازی کرد و سؤالات یا احادیث را به طور جداگانه از مراکز تحقیقاتی متفاوت گرفته و در یک پرتابل قرار داد».
مهندس صنیعی، از جمله ویژگی های چشمگیر کتابخانه دیجیتال را فارغ از اینکه چه منبعی، در چه مرکز و کشوری وجود دارد، امکان ایجاد ارتباط و رفتن به سوی نشریات و یا منابع الکترونیکی دانست و افزود: «هم اکنون، ابزارهایی به وجود آمده که از منابع کتابخانه دیجیتال به راحتی می توان در ایجاد دوره های آموزشی یا یک دانشگاه مجازی استفاده کرد».
* * *
الکامپ و حضور کم رنگ مراکز اسلامی
اشاره
دهمین نمایشگاه بین المللی الکترونیک کامپیوتر و تجارت الکترونیکی (الکامپ 2004) روز سه شنبه، 26 آبان ماه 83 با سخنان سید محمد خاتمی، ریاست محترم جمهور آغاز به کار کرد.
نمایشگاه بین المللی الکامپ، مهم ترین رخداد تجاری فنّاوری اطلاعات و ارتباطات سال در ایران است که همه ساله بازدیدکنندگان بسیاری را از سراسر ایران و جهان پذیرا می شود.
این نمایشگاه که نخستین بار در سال 1374 برگزار گردید، همواره روند روبه رشد خود را حفظ کرده است و هم اکنون با در برگرفتن فضای غربی نمایشگاه های دایمی تهران، وسیع ترین نمایشگاه تخصصی به شمار می رود و با سیاست های اخیر دولت و بر اساس برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی کشور، الکامپ در آینده ای بسیار نزدیک جایگاه ویژه خود را به عنوان بزرگ ترین بازار منطقه به دست خواهد آورد. با وجود این، حضور فعالان حوزه انفورماتیک در این واقعه مهم سال، دستاوردهای مثبتی را برای آنان در پی خواهد داشت.
هدف اصلی از برگزاری این نمایشگاه، هموار کردن راه بازرگانی جهانی برای هم میهنان و نمایش توان رقابتی ایران در بازارهای جهانی است. بدیهی است که دسترسی به این هدف، تنها با رقابت در سطح جهانی و بالا بردن کیفیت فراورده ها به وسیله فنّاوری های نوین، امکان پذیر است. از این رو، در این نمایشگاه کوشش شد که با همکاری بسیاری از نهادها و سازمان های دولتی و خصوصی، امکاناتی مناسب به غرفه داران و بازدیدکنندگان ارائه شود و در راستای عرضه توانمندی های شرکت های ایرانی، نمایشگاه الکامپ 83 هرچه باشکوه تر برگزار گردد تا در آینده ای نزدیک به تحقق اهداف جامعه اطلاعاتی در ایران دست یابد و باعث شکوفایی بخش های مختلف این صنعت و تبلور آن در زندگی روزمره شهروندان ایرانی شود.
افق های روشن در عرصه فنّاوری
رئیس جمهوری، در مراسم افتتاحیه الکامپ 2004 با بیان اینکه حرکت همه جانبه و فراگیر مجموعه دولت و نظام جمهوری اسلامی ایران با پشتوانه ارکان مختلف کشور، زمینه های مناسبی را در قالب برنامه ملی تکفا فراهم ساخته است، گفت: «در تنظیم برنامه ملی تکفا نیازهای کشور به صورت مجموعه ای کامل و یکپارچه لحاظ شده و تعامل همه ارکان و نهادهای نظام با یکدیگر به صورت زنده مد نظر قرار گرفته است». وی افزود: «استقبال چشمگیر همه بخش های کشور از این حرکت ملی از یکسو، و تأثیر عمیق و غیر قابل انکار فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در همه امور از سوی دیگر، امکان توسعه برنامه جامع تکفا را به صورت مستقل و فراتر از سلایق و دسته های رایج سیاسی میسر ساخته است». خاتمی در پایان، از همه دست اندکاران برگزاری این نمایشگاه و اجلاس تکفا و توسعه ملی، انجمن شرکت های انفورماتیک، شرکت های بخش خصوصی و دستگاه های دولتی که با حضور و همکاری فعّال خود، جلوه ای از تلاش های مورد انتظار را فراهم ساختند، تشکر کرد.
براساس این گزارش سهیل مظلوم، رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت های انفورماتیک، که برگزاری نمایشگاه امسال را برای دومین سال متوالی برعهده دارد، با ارائه چشم اندازی از بخش انفورماتیک کشور به ارائه گزارشی از عملکرد شرکت های انفورماتیک و دستاوردهای این صنف پرداخت.
وی گفت: «فنّاوری اطلاعات و تأثیرات شگرف آن بر رشد اقتصادی،توسعه فرهنگی، اجتماعی و علمی کشور می تواند یکی از مهم ترین تحولات در تاریخ معاصر ایران برای رسیدن به جامعه دانایی محور محسوب شود». رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت های انفورماتیک، ایجاد غرفه دولت الکترونیکی را نیز یکی از ویژگی های الکامپ برشمرد و خاطرنشان کرد که در این غرفه، دستگاه های دولتی، برنامه ها و کارکردهای خود را در زمینه IT به نمایش گذاردند.
نصرالله جهانگرد، دبیر شورای عالی اطلاع رسانی نیز با ارائه گزارشی از برنامه های تکفا به ریاست جمهوری، اظهار داشت: «فنّاوری اطلاعات در جوامع بشری به عنوان موتور پیش برنده اهداف دولت ها و ارائه راهکارهای علمی در عرصه فنّاوری اطلاعات می باشد». وی عنوان کرد: «رویکرد دانایی محوری با تأکید بر کاربرد فنّاوری اطلاعات در عرصه های مختلف کشور، جامع ترین و بهترین بستر برای تحقق اهداف فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی در کشور می باشد».
وی افزود: «نمایشگاه ها، به ویژه نمایشگاه های ملی و بین المللی، محل عرضه توانمندی ها و عملکردهای مختلف فعالیت کشور است». وی با اشاره به برگزاری دهمین نمایشگاه الکامپ که نقطه عطف و بهیادماندنی برای حضور دو بخش دولتی و خصوصی در عرصه فنّاوری می باشد، تصریح کرد: «این نمایشگاه، مکانی برای عرضه توانمندی های بخش خصوصی و دستگاه های دولتی، و رقابتی هدفمند برای رسیدن به اقتصاد داناییمحور است».
نمایشگاهی از محصولات وارداتی
گذشته از ویژگی های یادشده، الکامپ از کاستی هایی نیز در زمینه ارائه محصولات برخوردار بودکه برخی از آنها قابل چشم پوشی نیست. این بخش از الکامپ، در حقیقت ارتباط مستقیم صنعت رایانه و فنّاوری اطلاعات ما را با بازار روشن می کند و همه آن چیزی که در الکامپ امسال مورد توجه بیشتر بازدیدکنندگان قرار گرفت، در حقیقت تولید کشور ما نبود و در واقع نمایشگاه بهترین محصولات وارداتی بود. این امر، بیانگر آن است که در فضای فنّاوری رایانه و رشد سریع آن در جهان، به گونه ای شایسته ظاهر نشده ایم. شاید انصراف بسیاری از شرکت های نرم افزاری از حضور در الکامپ، ناشی از وجود همین ضعف بوده است.
عبور از مرزهای خصوصی
برای دومین سال پیاپی، نمایشگاه دستاوردهای دولت در عرصه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، در کنار الکامپ برگزار شد که نسبت به سال گذشته، هم در شکل ارائه خدمات و هم از نظر سطح و وسعت، رشد قابل قبولی را نشان می داد، هرچند تقریباً تمام بخش هایی که از پروژه های تکفا بهره مند بودند، در این نمایشگاه به ارائه خدمات خود پرداختند.
اگر چه در نمایشگاه امسال پروژه های متعددی که در دولت شکل اجرایی پیدا کرده بودند، معرفی شدند، اما حجم فعالیت ها در دولت و نیز میزان کیفیت بسیاری از پروژه ها در حد و اندازه ای نبود که بتوان گفت پروژه دولت الکترونیک به نقطه مطلوبی رسیده است. به هر حال، حضور بخش های دولتی در نمایشگاه الکامپ را الکامپ دولتی نشان می داد و جای بخش های خصوصی در نمایشگاه کاملاً احساس می شد.
حضور کم رنگ شرکت های خارجی
الکامپ، مجالی بود که با همه کم و کاستی هایش به پایان رسید؛ ولی حضور شرکت های خارجی و عرضه محصولات جدید IT ، دو عامل اصلی است که یک نمایشگاه را از نظر محتوایی غنا می بخشد. حضور 420 شرکت داخلی در کنار تنها 6 شرکت خارجی، از فقر شدید محتوا در این بزرگ ترین رویداد نمایشی IT خبر می داد. در حقیقت، برای حضور شرکت های خارجی در یک نمایشگاه بین المللی، مجموعه ای از زمینه سازی ها مورد نیاز است که از جمله آن می توان به برنامه ریزی مناسبِ زمانی جهت برپایی چنین نمایشگاهی اشاره کرد. از این رو، برگزاری الکامپ تنها حدود دو ماه بعد از برگزاری نمایشگاه «جی تکس» در دوبی، اقدام مناسبی برای جذب شرکت های خارجی نبود.
تور مجازی در الکامپ 2004
در پایگاه اینترنتی elecomputer.com به تمامی شرکت کنندگان این فرصت داده شد که پایگاه کوچکی را بهصورت Online تهیه کنند و اطلاعات خود را در آن بگنجانند. محیط این پایگاهها به دو زبان فارسی و انگلیسی طراحی شده و در آنها ویژگی های دیگری همچون پرونده تصویری از شرکت به همراه آرم و اطلاعات برقراری ارتباط با شرکت مانند: نشانی، تلفن، دورنگار و پیام نگار (E-mail) وجود دارد.
مراکز علوم اسلامی و الکامپ
از میان انبوه شرکت هایی که غرفه هایی را برای ارائه و معرفی محصولات خود در نظر گرفته بودند، حضور برخی از مراکز علوم اسلامی همچون: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، پایگاه تبیان، دفتر تبلیغات اسلامی و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در زمره شرکت های دولتی، قابل توجه بود. عمده فعالیت این مراکز در نمایشگاه به معرفی تلاش های خود در حوزه اطلاع رسانی، نمایش پایگاه های اینترنتی و نرم افزارهای تولیدی محدود می شد. عضویابی شبکه اینترنتی شارح نیز که اولین شبکه اینترانتی در حوزه دینی است، از فعالیت های جالب توجه بود.
در کنار این همت والای مراکز اسلامی، استقبال چشمگیر بازدیدکنندگان به ویژه روحانیون معظّم، از جمله نکات بارز این نمایشگاه به شمار می رفت که قطعاً حضور این عزیزان علاوه بر تأثیر فرهنگی، موجب بالا رفتن دانش ICT در حوزههای علمیه می گردد و مردم و شرکت ها نیز از میزان آشنایی و علاقه مندی روحانیون در این باره آگاه می شوند. علاوه بر این، اظهار نظرها و پیشنهادات بازدیدکنندگان در مورد فعالیت های این مراکز، رسالت این نوع مراکز را بس سنگین تر و حساس تر نموده است.
از ویژگی های مطلوب این نمایشگاه، می توان به تبادل نظر مراکز علوم اسلامی با یکدیگر و آشنایی بیشتر آنان با توانایی ها و قابلیت های یکدیگر اشاره کرد.
با توجه به تعداد چشمگیر مراکز اطلاع رسانی علوم اسلامی که به حدود 60 تا 70 مرکز می رسد و بیشتر آنها در زمینه تهیه برنامه های رایانه ای و نرم افزارهای پژوهشی و فرهنگی از تجربه کافی برخوردارند، اما حضور محسوسی از آنها در نمایشگاه الکامپ مشاهده نشد؛ در حالی که بجا بود فضای مناسبی از نمایشگاه به مراکز اطلاع رسانی علوم اسلامی اختصاص می یافت؛ چرا که حضور این مراکز بهعنوان محورهای فرهنگی جامعه، در هر گردهمایی اطلاعاتی ضروری است. بدیهی است که تحقق چنین مطلبی، زمینه مناسبی را برای مقایسه سطح پیشرفتها و قابلیت های این نوع مراکز با دیگر مراکز اطلاع رسانی فراهم می آورد که نمایشگاه امسال فاقد این مهم بود. این امر، به خصوص با توجه به چالش های بزرگ مراکز اطلاع رسانی اسلامی در بازاریابی و معرفی محصولات خود، از اهمیت دو چندان برخوردار است. امید است که یازدهمین نمایشگاه بین المللی الکامپ، شاهد حضور پررنگ تر و سامان یافته تر مراکز اسلامی باشد.
