همه جامعه درس اخلاق می‌دهد اما در عمل همه بی‌اخلاقیم

به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم معرفی و بررسی مجموعه نمایشنامه «سه سه» اثر سیروس همتی با حضور رحمت امینی و قطب الدین صادقی و جمعی از علاقه‌مندان در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.

 در ابتدای این نشست بخشی از نمایشنامه «سه سه» با حضور فریدون محرابی اجرا شد. سپس سیروس همتی پشت تریبون آمد تا در کنار رحمت امینی به معرفی نمایشنامه «سه سه» بپردازند.

همتی که تجربه تدریس درس ریاضی را دارد، درباره تاثیر آن در نمایشنامه نویسی بیان کرد: ریاضی در امر نوشتن و کارگردانی خیلی کمک می‌کند. بحث‌هایی همچون اشکال هندسی، دایره، اشکال چند ضلعی، استقرای ریاضی، آمار و احتمالات در شخصیت‌پردازی نمایش بسیار کمک می‌کند. به اعتقاد من در حال حاضر ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی بین ریاضیات، موسیقی، تئاتر و کارگردانی تئاتر و سینما وجود دارد. آموزش ریاضی در نمایش میزانسن‌ها خیلی به من کمک کرده است.

همتی که اولین نمایشنامه‌اش در سال 85 منتشر شده است، به موضوع اصلی بسیاری از نمایشنامه‌هایش یعنی جنگ اشاره کرد و گفت: من عزیز ترین کسانم را در جنگ از دست داده‌ام. بعضی از مطالب دیگر هم الهام از جامعه و یا به سفارش جامعه است. مجموعه نمایش نامه سه سه شاید کوتاه ترین نمایشنامه ای باشد که تا کنون خوانده اید.

پس از بیان خلاصه ای از هر نمایشنامه توسط همتی، رحمت امینی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و نمایش نامه نویس درباره سیروس همتی و نمایشنامه‌اش شروع به صحبت کرد. وی گفت: همت غیر از نمایشنامه نویسی بازیگر و کارگردان است. این موضوع حسن‌های زیادی دارد. اگر کسی فقط نمایشنامه نویس باشد و او را به عنوان نمایش نامه نویس بشناسند جایگاه خود را دارد. مانند اکبر رادی و محمد چرمشیر. اما همت ویژگی اش این است که به عنوان بازیگر هم با دیالوگ آشناتر است. او نمایشنامه‌های دیگری را هم کارگردانی و بازی کرده است. بنابراین وقتی نمایشنامه می‌نویسد می‌داند گردش کلمات در دهان یک بازیگر باید چگونه باشد. همتی فقط کارش این نیست که مکالمه ای بین دو آدم شکل بدهد. بلکه دیالوگ نویسی او کارهای مختلفی را برای مخاطب انجام می‌دهد. یک موقعیت ساده در دیالوگ باید به یک موقعیت ویژه و دراماتیک تبدیل شود.

وی افزود: نویسنده در نمایشنامه‌اش موضوع را از صافی ذهن و تخیل خود می‌گذراند و شروع به نوشتن می‌کند. دو مدل انتشار نمایشنامه وجود دارد. یکی به صورت نمایشنامه تکی که در یک کتاب به چاپ می‌رسد مثل اغلب آثار اکبر رادی یا مرگ یزدگرد بیضایی یا معمولا یک نمایش‌نامه نویس تصمیم می‌گیرد مجموعه اثر منتشر کند. در مجموعه نمایشنامه حالت‌های مختلفی از نظر مضامین و ساختار وجود دارد. مثلا کمدی‌ها، اجتماعی‌ها و تراژدی‌ها. گاهی هم ناشری مجموعه آثار نویسنده‌های مختلف را چاپ می‌کند.

همتی درباره دیالوگ نویسی در نمایشنامه توضیح داد: دیالوگ از نظر من آن چیزی است که چند معنا را در خود داشته باشد و در آن واحد چند مفهوم را زیر سوال ببرد. سعی کردم به این موضوع توجه کنم.

امینی بیان کرد: همیشه نویسنده از طریق مخاطبانش متهم است که خودت یکی از شخصیت‌ها هستی. می‌تواند اینطور باشد یا نباشد. در نمایشنامه نویسی درام سخت‌تر از بقیه نمایشنامه‌ها است. در دراماتیک باید آدم‌هایی را خلق کنی که هریک ساختار خودشان را داشته باشند و تو پشتش نباشی. قرار نیست اندیشه‌های نویسنده را بشنویم. سختی کار درام نویسی در همین است. در درام نویسی صحنه به صحنه پاس کاری توپ در زمین بازی انجام می‌شود. یکی از شگردهای نوشتن نمایشنامه درست نوشتن و مطلوب نوشتن است که موقع نوشتن ابعاد درونی شخصیت را بدانی. گاهی درام نویس‌ها از افراد آشنای فامیل استفاده می‌کنند که می‌تواند به عنوان شخصیت داستانی خلق می‌کنند.

قطب‌الدین صادقی نویسنده و کارگردان تئاتر در ابتدا با ابراز خوشحالی از برگزاری نشست پیرامون نمایشنامه گفت: خوشحالم نمایشنامه انقدر جدی گرفته شده است. سیروس همتی را من ذره ذره کشف کردم. ابتدا با بازیگری او آشنا شدم که بازیگری شش دانگ بود. کم کم متوجه شدم نمایشنامه هم می‌نویسد. نوع نگاهش به جامعه، انسان و عشق را به خوبی در نمایشنامه‌هایش عنوان کرده است. کم کم فهمیدم کارگردان هم هست. به مرور فهمیدم از هر انگشتش هنری می‌ریزد. او یک نگاه طنزآمیز به جهان و انسان دارد که نشانه بلوغ فکری است. در نوشته‌هایش یک جور غافلگیری وجود دارد. نگاه متفاوت به آدم‌ها دارد. موضوعات به ظاهر کوچک را بیشتر توجه می‌کند که سخت تر است. در واقع هنر همین است که چیزهایی که دیگران به سادگی از آن عبور می‌کنند و کانون فکر و توجه نیستند به آن معنای متفاوت دهیم.

وی ادامه داد: درشت کردن احساسات و اندیشه‌هایی که متوجه نمی‌شویم از وظایف است. کار هنر درشت نمایی احساسات و ارزش‌هایی است که ادراک و فهم‌مان نسبت به آن نباشد نمی‌دانیم کجا زندگی می‌کنیم و چگونه زندگی می‌کنیم. سیروس همتی شخصیت‌های نادری را می‌آورد که جذاب است. وضعیت‌های تئاتری هم که به وجود می‌آورد شامل همین نگاه است. وضعیت‌های به ظاهر ساده ای که دایره توجه‌ات را بیشتر کرده و درگیرت می‌کند. یک حوزه مغناطیسی از اندیشه، تکنیک و احساسات قدرت پیش برنده‌ای هم از نظر موضوعی و هم غافلگیری دارد.

قطب‌الدین صادقی با بیان محتوای نمایشنامه‌های همتی گفت: او در چند نمایشنامه عملا به ما درس اخلاق می‌دهد. البته در جامعه امروزی همه جا به ما درس اخلاق می‌دهند اما در عمل نشان می‌دهیم که چقدر بی اخلاقیم. در سطح بالاتر به دنبال اخلاق گرایی هستیم اما در سطح پایین همه دزد و کلاه بردار هستیم. آنچه سیروس می‌نویسد محتوای ایجابی دارد و یک‌جور پند و آموزه‌هایی است که ارزش‌های اخلاقی را یادآوری می‌کند. بعد دیگر آثار او تبلیغ است. مثلا تبلیغ درباره جنگ که بخشی از دغدغه‌هایش است. بخش دیگری از آثارش نیز انتقادی است.

صادقی درباره جنبه‌های دیگری از اثر همتی توضیح داد: در مراحلی که سیروس همتی کار می‌کند یک طنز جذاب دارد که از شیرینی خودش مایه می‌گذارد. دیالوگ نویسی‌اش سره است. جملات کوتاه و تاثیر گذار است. اضافه گویی ندارد. نوشتن نمایش‌نامه‌های کوتاه برای جامعه‌ای که حوصله مسائل بلند را ندارد، هنر کمی نیست. به سیروس درود می‌فرستم. امیدوارم در تمام مراحل زندگی‌اش موفق باشد و بتواند بخشی از نیازهای جامعه امروز را برطرف کند.