خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: سال 71 در خانواده‌ای 5 نفره در روستای زهان از توابع استان خراسان جنوبی، شهرستان قاین به دنیا آمده؛ نامش را آمنه گذاشته‌اند تا به اسم خواهرش نزدیک باشد. تنها پنج سال داشته که روستای‌شان بر اثر زمین لرزه ویران می‌شود و آمنه و خانواده‌اش، روستا را ترک می‌کنند و به بیرجند می‌آیند. او در این شهر درس می‌خواند و به مدرسه می‌رود؛ در کنکور سراسری شرکت می‌کند و رتبه دلخواهی به دست نمی‌آورد. به همین خاطر به جای آن که همه چیز به دلخواهش پیش برود و به دانشگاه تهران بیاید به دانشگاه بیرجند می‌رود و مشغول تحصیل در رشته مهندسی صنایع می شود.
یکی از دوستان آمنه، او را با پروژه ترسیب کربن که یکی از مهم‌ترین پروژه‌های بین المللی به منظور کاهش دی اکسید کربن و اثرات سوء پدیده گرمایش زمین است، آشنا می‌کند و صفحه‌ای تازه از دفتر زندگی به روی آمنه سعادت سیاری گشوده می شود. حالا او مدیرعامل یک تعاونی با نزدیک به 1800 عضو است و نقش مهمی در توانمند کردن زنان روستایی در استان خراسان جنوبی دارد. زنانی که قالی و گلیم می‌بافند و با ساخت عروسک می‌کوشند تا فرهنگ و آداب و رسوم خود را حفظ و به نسل بعد منتقل کنند.
با آمنه سعادت سیاری درباره پروژه ترسیب کربن سخن گفته‌ایم و این که چه شد به این پروژه پیوست و او پاسخ داده است: من به دنبال یک کار پاره وقت بودم تا هم به دانشگاه بروم و درس بخوانم و هم بتوانم بخشی از مخارج زندگی و تحصیل خود را فراهم آورم. یکی از دوستانم، ترسیب کربن را به من معرفی کرد و گفت شاید بتوانی با افراد فعال در این پروژه ارتباط برقرار کنی و به جمع شان اضافه شوی. این گونه بود که من با مدیر اجرایی پروژه ترسیب کربن در خراسان جنوبی صحبت و به عنوان تسهیل گر، کار خود را آغاز کردم.
او در آغاز با دو مشکل روبه رو بوده. یکی این که خانواده‌اش را چطور راضی کنند که به او اجازه دهند به روستاهای مختلف سفر کند. به هر حال آمنه یک دختر جوان مجرد بوده که در شهر کوچکی چون بیرجند زندگی می‌کرده. دوم این که چگونه اعتماد روستاییان را جلب و با آنها ارتباط برقرار کند؟
به گفته سعادت سیاری، «اولین گام، اعتمادسازی بود. من باید اعتماد جامعه روستایی را جلب و آنها را به انجام کاری تشویق می‌کرد که با آشنا و مانوس بودند. به همین خاطر به هنرهای دستی رو آوردنم و تلاش کردیم به قالی و گلیم بافی و همچنین ساخت عروسک بپردازیم.»
آمنه سعادت سیاری، پس از این که اعتماد روستاییان را جلب می‌کند روش‌های درست بافت قالی و گلیم را به آنها آموزش می‌دهد و نقشه‌های بومی و اصیل خراسان جنوبی را به مردم خراسان معرفی می‌کند. به گفته این زن کارآفرین «در روستا همه بافنده بودند اما «غلط باف»، ما آمدیم نقشه‌ها و طرح را اصلاح کردیم. برای مثال چرا باید نقشه فرش کاشان یا اصفهان در خراسان جنوبی بافته شود به همین خاطر طرح‌ها را اصلاح کردیم و به روستاییان آموزش دادیم که بهتر است از چه نقشه‌ای استفاده کنند تا هم بازار بهتری داشته باشند هم به ارائه طرحی بپردازند که ویژه این خطه است.»
آمنه سعادت سیاری حتی به فروش محصولات تولید شده به همت روستاییان هم فکر می‌کند و برای این که بتواند حضور دلال‌ها را به حداقل برساند یک تعاونی تشکیل می‌دهد. مدیریت این تعاونی بر عهده خود اوست و 1770 نفر عضو این تعاونی هستند که بیشترشان به قالی و گلیم بافی اشتغال دارند. اهالی 40 روستا در این تعاونی عضو هستند و کافی است تا به عضویت در یکی از صندوق های خرد اعتباری درآمده باشند و معتمدان روستا آنها را تایید کنند؛ در این صورت است که ما تا سقف 50 میلیون تومان وام در اختیارشان می گذاریم تا برای خود و خانواده شان شغل ایجاد کنند و درآمدی داشته باشند.
عروسک های خراسان جنوبی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند. وقتی از او می‌پرسی، چه شد که به احیای این عروسک‌ها پرداختید و به اهمیت این کار پی بردید، در پاسخ می گوید: «افسسانه احسانی، مدیر موسسه آوای طبیعت پایدار نه تنها مرا که زنان خراسان جنوبی را با اهمیت عروسک ها و احیای آن آشنا کرد. سال 1392 عروسک‌ها احیا و یک سال بعد ثبت شد. در حال حاضر 45 زن روستایی مشغول ساخت عروسک هستند و ما این عروسک‌ها را از آنها به قیمت دو تا 10 هزار تومان خریداری می کنیم. با یک حساب سرانگشتی می توان به این نتیجه رسید که درآمد هر زن روستایی از بابت ساخت عروسک، ماهانه 300 هزار تومان است و این برای یک زن روستایی مبلغ کمی نیست.
عروسک های خراسان جنوبی، آن گونه که سعادت سیاری می‌گوید بر دو نوع اند. یکی «قنداقی» که صورتش، سفید است و چشم و ابرو ندارد چرا که خانم 80 ساله ای که این عروسک را احیا کرده باور دارد که قیافه نوزاد تغییر می‌کند و باعث و بانی این تغییر، خداوند است. یک سری دیگر از عروسک‌ها هم، به جای اجزای صورت، یک دکمه بر چهره شان نقش بسته چراکه باز هم محلی‌ها معتقدند خلقت کامل، از آن خداوند است. ضمن این که آینه و دکمه، بخشی از فرهنگ و زندگی مردم بلوچ است و قوم بلوچ یکی از اقوام ساکن در استان خراسان جنوبی است که در ساخت عروسک‌های بومی خود از دکه بهره می‌برد.
عروسک‌هایی که به همت روستاییان ساخته و پرداخته می‌شوند باید از کیفیت مناسب برخوردار و راوی فرهنگ مردم منطقه باشند. چرا عروسک‌ها، بهانه‌ای هستند تا طرز تفکر و زندگی و شیوه لباس پوشیدن مردم خراسان جنوبی را به مناطق دیگر معرفی کنند. این عروسک ها، آن گونه که سعادت سیاری می گوید «خاطره برانگیز اند. یعنی وقتی مادران این عروسک را برای بچه خود می خرند می گویند: ببین دخترم؛ این عروسکی است که وقتی مامان بچه بود با آن بازی می کرد. در نتیجه این عروسک‌ها می تواند بهانه ای باشند تا دو نسل را به هم نزدیک کنند. ضمن این که ما برای هر کدام از عروسک ها قصه‌ای تعریف کرده‌ایم تا بچه ها بتوانند داستان هر عروسک را بخوانند.»
او در پاسخ به این که برخی تصور می‌کنند عروسک‌های خراسان جنوبی غمگین هستند، می گوید: هر کدام از عروسک‌ها خوشی ها و ناخوشی های ما را روایت می کنند. منطقه خراسان جنوبی به لحاظ جغرافیایی، سخت و خشک است. مردم در روستاهای محروم زندگی می کنند و همه این شرایط بر خلق و خو و روحیات آنها تاثیر می گذارد. عروسک های ما آینه تمام نمای مردم ما هستند. عروسک هایی که شاید غمگین باشند اما بداخلاق و عبوس نیستند.
