موزه سنندج
موزه سنندج در قسمت بیرونی یکی از بناهای دوره قاجاریه دایر شده است . این بنا به منزل (سالار سعید) معروف است و مقارن با سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در حدود 150 سال پیش توسط یکی از علمای بنام اهل سنت (ملا لطف الله شیخ الا سلام) قاضی ا لقضا ت)منطقه کردستان در دو قسمت حیاط و ساختمان بیرونی و حیاط و ساختمان اندرونی بنا شد . عمارت بیرونی شامل یک حیاط بزرگ و ساختمان دو طبقه با تالار تشریفات مزین و همچنین زیرزمین و حوض خانه زیبا و انبار است که قبلا در تملک (عبدالحمید خان سنندجی ) سالار سعید بود . این بنا در سال 1354 شمسی به موزه تبدیل شد . موزه سنندج از دو بخش مجزا تشکیل شده است . بخش تاریخ و باستان شناسی : این بخش در طبقات اول و دوم قرار دارد طبقه اول که شامل تالار شاه نشین با گچ بری های زیبا و اروسی هفت لنگه و آیینه کاری هنرمندانه و با شکوه است و اتاق های کنار آن به نمایش آثار تاریخی ایران از پیش از تاریخ تا اواخر دوره ساسانی اختصاص دارد . این آثار شامل آثار 3000 سال پیش دوره ماد . ماننایی و دوران تاریخی قبل از اسلام است . شاخص ترین آثار این بخش اشیای مربوط به نقاط مختلف استان و به ویژه آثار سفالی . مفرغی . عاج و استخوان های یافت شده از تپه (زیویه ) و (غار کرفتو) است که در سالهای اخیر در حفاری های علمی به دست آمده است . سایر آثاری که در این بخش به نمایش درآمده است دربرگیرنده آثاری از دوره اشکانی و ساسانی و هزاره اول قبل از میلاد است . این اشیا از سفالینه و آبگینه و همچنین سکه های مختلف دوران تاریخی تشکیل شده است . طبقه دوم که شامل اتاق های بزرگ و ایوان مزین عمارت است به آثار دوره های مختلف اسلامی از اوایل اسلام تا دوره قاجاریه اختصاص یافته است . زیباترین آثار این بخش سفالینه های مختلف از قرون 6 و 7 اسلامی است که از نقاط مختلف ایران مثل کردستان . ری . نیشابور و …..کشف شده اند . در این بخش علاوه بر سفالینه ها آثار دیگری مانند اشیای مفرغی . مس و نقره و همچنین سکه ها و مهرهای دوره اسلامی در معرض دید قرار دارد . بخش مردم شناسی : این قسمت از موزه در زیرزمین و حوض خانه زیبای بنا دایر است این بخش از نظر معماری بلسیار زیباست و دارای سقف گنبدی و گچ بری و آیینه کاری درخشانی است . در بخش مردم شناسی کلیه اشیا . ابزار و وسایلی که از دیرباز مورد استفاده مردم منطقه بوده . به نمایش درآمده و از این طریق می توان با بسیاری از اشیا و با زندگی فرهنگی مردم مواجه شد.
بخش پیش از تاریخ
این بخش در راهرو ورودی و یکی از اتاق‌های جنب سالن اصلی قرار گرفته‌است. در بخش پیش از تاریخ یک مجموعه ظروف سفالی نگهداری می‌شوند که مکشوفه از مناطق کردستان و بخصوص شهرستان بانه هستند. تعدادی از ظروف نیز مربوط به کنگاور هستند. در میان اشیا این بخش پیه سوزهای مکشوفه از بانه بسیار قابل توجه هستند.
ظرف سفالی کشف شده در بخش تاریخ موزه.
اشیا دوران تاریخی عمده‌ترین اشیا موزه را تشکیل می‌دهند. سالن اصلی یکی از اتاق‌های جنب سالن و راهرو خروجی به نمایش این اشیا اختصاص یافته‌است. مهم‌ترین آنها اشیا مکشوفه از تپه زیویه یعنی مهم‌ترین تپه تاریخی استان کردستان است. اشیا تپه زیویه عبارتند از، اشیا طلایی: شامل چند قطعه زیورآلات زنانه، اشیا سفالی، انواع ظروف سفالی به رنگ‌های خاکستری، قرمز و نخودی(که زیباترین آنها تنگ کوچک لعابدار منقوشی است که لعاب آن فیروزه‌ای و سفید و زرد بوده و نقش گل‌های آن به شکل گلچه است) اشیا مفرغی شامل ظروف، انواع تبر، سنجاق‌های تدفینی، سوزن‌های دوخت و حلقه‌ها، اشیایی از جنس استخوان و عاج، شامل قطعات تصاویری از شکار و نبرد نقش‌های اسطوره‌ای، گل‌های رزت، نقوش هندسی و سرپیکان و اشیا سنگی: شامل سردوک‌ها، حلقه‌ها و مهره‌ها. علاوه بر اشیا زیویه مجموعه‌ای از اشیای فلزی و سفالی دیگر شامل انواع سرنیزه، خنجر، حلقه‌های گوناگون، مجسمه‌های کوچک و ظروف سفالی با اشکال مختلف و بعضاً با نقوش کنده یا ترسیم شده به رنگ‌های قرمز، خاکستری، نخودی و همچنین ظروف شیشه‌ای شامل انواع پیاله و عطردان در این بخش وجود دارد که با توجه به توفیقی بودن آنها، محل دقیق کشف شان معلوم نیست، قسمت دیگری از اشیای بخش دوران تاریخی، خمره‌های سفالی هستند که اصطلاحاً به خمره‌های تدفینی مشهورند. این خمره‌ها به علت حجم بزرگشان در فضای باز موزه نگهداری می‌شوند و تعدادی از آنها که کوچک تر هستند در فضای داخلی موزه قرار داده شده‌اند. آخرین اشیای این بخش اشیایی هستند که از حفاری‌های غار کرفتو به دست آمده‌اند و بعضاً قابل مقایسه با اشیای زیویه هستند.
بخش دوران اسلامی
اشیای این بخش به 2 قسمت سفالی و فلزی تقسیم شده‌اند. در سالن سفال اشیای زیبایی از هنر سفالگری هنرمندان دوره اسلامی نگهداری می‌شود این اشیا که عبارتند از تنگ، کاسه، قدح، بشقاب و مجسمه و ریتون که به طرز استادانه‌ای ساخته شده و با لعاب و نقوش و خطوط تزئین یافته‌اند بخش بسیار کمی از این اشیا متعلق به کردستان است و بیشتر آنها مربوط به نقاط دیگر کشور و مخصوصاً ری، کاشان و نیشابور هستند. در قسمت اشیای فلزی انواع کاسه و بادیه تنگ، سینی، سنگابه، دیگچه و انواع پیه سوز نگهداری می‌شود.
بخش نمایش موقت
این بخش در حقیقت زیرزمین ساختمان یا همان حوض خانه‌است و اکنون به نمایش هنری خارجی اختصاص یافته و از اشیای مهم این بخش می‌توان به مجسمه‌های برنزی و ظروف شیشه‌ای اشاره کرد. اشیای این بخش برحسب برنامه‌های موزه تعویض می‌شوند. علاوه بر بخش‌های عنوان شده و اشیای آن، تعدادی سنگ نوشته که عبارتند از کتیبه‌ها و سنگ قبرها در فضای باز نگهداری می‌شوند.
