استان ایلام

جغرافیایی سیاسی – اقتصادی ایلام

استان ایلام در تقسیمات کشوری سال 1309 جزء استان پنجم یعنی کرمانشاهان بود. پس از آن در سال 1343 به فرمانداری کل تبدیل شد ودر سال 1353 به دلایل سیاسی – مرزی – اداری به صورت یک استان درآمد.

استان ایلام مشتمل بر 8 شهرستان است.

استان ایلام با مساحتی برابر با 19045 کیلومتر مربع در جنوب‌غربی کشور واقع شده که 2/1 درصد مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد. بر اساس آمارگیری عمومی نفوس مسکن در سال 75 این استان دارای 487886 نفر جمعیت، 8 شهرستان است. که از نظر اقلیمی دارای دو اقلیم نیمه مرطوب سرد در شمال با متوسط بارندگی 639 میلی‌متر و بیابانی گرم با متوسط بارندگی 200 میلی‌متر در جنوب استان می‌باشد. قسمت‌های شمالی استان عمدتا کوهستانی بوده و سلسله جبال زاگرس به صورت رشته‌کوه‌های موازی در امتداد چین‌خوردگی‌ها، دره‌های نسبتا کم‌عرض و ارتفاعات متوالی را به وجود آورده است در قسمت‌های جنوبی استان کبیرکوه، حوزه‌های آبریز رودخانه‌های کوچکی را در دامنه‌های جنوبی خود ایجاد کرده که در نهایت به دشت‌هایی منتهی می‌گردند البته این دشت‌ها در شهرستان دهلران وسیع‌تر می‌باشند.

شهرستان ایلام

شهرستان ایلام به مرکزیت شهر ایلام و در سال 1308 شمسی در خاور و شمال خاوری ده ‌بالا و در منطقه‌ای که حسین ‌آباد (منسوب به حسین قلی خان والی) نامیده می‌شد و در جوار ساختمانهای به جا مانده از والی ، بنا گردید و با به توجه به سابقه‌ی تاریخی منطقه و تصویب فرهنگستان ایران، ایلام نامیده شد. دیواره‌های سنگی و دامنه‌های جنگلی کوه‌های مانشت، سیوان، شلم و سیاه کوه، به شکل دژی وسیع شهر و دشت‌های اطراف آن را برگرفته است. شهر ایلام در مرکز جغرافیایی استان قرار نگرفته است. از این رو، موقعیت آن تا حدودی که اهمیت ارتباطی و تجارتی آن را محدود می‌کند، به طوریکه محصولات بخش‌ها و روستاهای دور دست به استان‌های دیگر صادر می‌شود. اما ایجاد شبکه‌ی راهها و اتصال مراکز شهری به ایلام مخصوصاً نزدیکی با مرزبا وجود آب و هوایی نسبتاً مناسب و مساعد، مرکزیت سیاسی، وجود مؤسسات رفاهی و… به آن موقعیتی ویژه، داده است. بخش مرکزی ایلام دارای دهستان‌های میش‌خاص و حومه 36 روستاست. توتون از مهمترین محصولات دهستان میشخاص است. چوار، یکی از بخش‌های شهرستان ایلام در 18 کیلومتری شهر ایلام و بر سر راه اصلی ایلام – ایوان – اسلام آباد غرب قرار گرفته است.

مراکز دیدنی و زیارتگاهی:

1- قلعه‌ی والی 2- کاخ فلاحتی 3- سنگ‌نوشته‌های قوچعلی 4- قلعه‌ی اسماعیل خان 5- پشت قلعه ی چوار 6- بقعه‌ی حاجی بختیار 7- مقبره‌ی مهدی بالله

2- شهرستان ایوان‌غرب:

شهرستان ایوان در شمال‌غربی استان ایلام قرار دارد. این شهرستان از شمال به استان کرمانشاهان از شرق به شهرستان شیروان، از جنوب به شهرستان ایلام و درغرب به کشور عراق محدود می‌شود و مرکز آن شهر ایوان است. این شهر با برخورداری از آب و هوای مناسب و قرار گرفتن بر سر راه ایلام ـ کرمانشاه و داشتن اراضی حاصلخیز و مجاورت با رودخانه‌ی کنگیر، وجود کشاروزی و دامپروری و… دارای اهمیت و اعتبار خاصی است. این شهرستان دارای 2 بخش، چهار دهستان و 86 روستاست.روستای خوران با داشتن سرابی گوارا و باغ‌های زیبا، یکی از تفرجگاههای اهالی است. بخش زرنه، از نظر پیشینه و قدمت تاریخی دارای ارزش فراوانی است. جمعیت شهرستان ایوان طبق سرشماری سال 1375 معادل 746/45 نفر است.

مراکز دیدنی و زیارتگاهی:

1- آتشکده‌ی سیاهگل

2- طاق شیرین و فرهاد

3- قلعه‌ی شمیران

4- پل شیره‌پناه

5- تپه‌های زرنه و نرگس

6- غار طلسم

7- بقعه‌ی حاجی حاضر

8- امامزاده سید عبدالله.

3- شهرستان شیروان و چرداول:

مرکز شهرستان شیروان و چرداول، شهری به نام سرابله که در کنار رود سرابله قرار دارد. شهرستان شیروان و چرداول شامل سه بخش شیروان، مرکزی (چرداول و آسمان‌آباد) و هلیلان است.بخش شیروان از دهستانهای کارزان، لومار وزنگوان تشکیل شده است . تمامی اراضی این بخش به صورت دره ای نسبتاً وسیع بین دو رشته کوه «چرمین ولنه» از یک سو و «مانشت و سیوان » از سوی دیگر گسترده شده است که به وسیله ی رودخانه ی شیروان و چشمه سارهای جانبی آن آبیاری می‌شود. مرکز این بخش، شهر لومار است. جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال 1375، 76052 نفر است.بخش مرکزی شامل دهستانهای شباب و آسمان آباد است. در این بخش، رودخانه‌های کله شاخ (سنگ سفید)، سیمره و زنجیره جریان دارد. کشت در بیشتر اراضی، به صورت دیم است.

مراکز دیدنی و زیارتگاهی:

1- قلعه‌ی سام

2- آتشکده‌ی موشکان

3- شهر تاریخی سرابکلان

4- بقعه‌ی عباس شیروان

5- بقعه‌ی عباس رودبار

6- مقبره‌ی سید علی

7- بقعه‌ی باقر در بخش شیروان

4- شهرستان مهران:

مرکز این شهرستان، شهر مهران است که در ساحل چپ رودخانه کنجانچم واقع شده است و با مرز عراق بیش از چند کیلومتر فاصله ندارد. مهران قبلاد منصورآباد خوانده می‌شد. در سال 1309 با تصویب فرهنگستان زبان ایران، به «مهران» تغییر نام داد. در بخش مرکزی مهران، مخازن نفت وگاز طبیعی کشف، و چاه‌هایی در آن حفر گردیده است. دشت های مهران به خاطر پیوستگی کوه و دشت با یکدیگر، دارای اهمیت سوق الجیشی و تاریخی است.این شهرستان دارای جمعیتی معادل 46981 نفر و دارای سه بخش مهران، صالح آباد و ارکواز ملکشاهی است. بخش صالح‌آباد در دشت نسبتاً وسیع هیژدانه واقع شده است و در سالهای پر باران. یکی از مناطق حاصل‌خیز استان محسوب می‌شود.

مراکز دیدنی و زیارتگاهی:

1- قلعه‌ی کنجانچم

2- سنگ نوشته‌ی گل گل ملکشاهی

3- سنگ نوشته‌ی تخت‌خان

4- تپه‌های چغاآهوان و چغاگلان

5- بقعه‌ی سید حسن

6- امامزاده علی صالح

7- بقعه‌ی پیر محمد.

5- شهرستان دهلران:

مرکز این شهرستان، شهر دهلران است که در قدیم الایام به آن ده‌لُران می‌گفتند. دهلران در دامنه‌ی جنوب و جنوب غربی دینارکوه قرار دارد. این شهرستان دارای سه بخش زرین‌آباد، مرکزی و موسیان و 6 دهستان است. بخش مرکزی از 14 روستا و آبادی تشکیل شده است . اکثر آبادی‌ها در اثر جنگ تحمیلی خالی از سکنه شدو بعد از جنگ دوباره بازسازی و اسکان در آنها صورت گرفته است.بخش موسیان در حد فاصل دهلران و استان خوزستان قرار دارد. از این بخش رودخانه‌های دویرج و چیغاب «مورموری» عبور می‌کند. در این بخش به دلیل حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی محصولات متنوع جالیزی به دست می‌آید. در بخش موسیان چاه‌های نفت فراوانی حفر شده و دارای منابع عظیم نفتی است. بخش زرین‌آباد به مرکزیت شهرک پهله، از زمان‌های قدیم تاکنون، محل سکونت بوده و آثار باستانی فراوانی در آن به چشم می‌خورد. شهرک میمه یکی از نواحی خوش‌آب و هوا پر جمعیت زرین‌آباد است. بر اساس سرشماری سال 1375 شهرستان دهلران دارای جمعیتی معادل 53299 نفر است.

مراکز دیدنی و زیارتگاهی:

1- تپه‌های پیش از تاریخ چون علی کش، تپه سبز، تپه موسیان

2- سنگ نوشته میمه

3- قلعه شیاق

4- بقعه‌ی ابراهیم

5- بقعه‌ی سید ناصرالدین

6- بقعه‌ی سید ابراهیم قتال

7- بقعه‌ی عباس

8- چشم قیر

9- غار خفاش

6- شهرستان آبدانان:

مرکز این شهرستان، شهر آبدانان است و به لحاظ جمعیت و وسعت، دومین شهر استان محسوب می‌شود. آبدانان داری دو شهرستان و چهار دهستان است. این شهر در دامنه‌ی جنوبی کبیرکوه و در دره ی با صفا رودخانه‌ی آبدانان در شمال مقبره‌ی امامزاده سیدصلاح‌الدین محمد قرار دارد. این شهرستان به لحاظ نظامی، کشاورزی و دامداری اهمیت دارد. بر اساس سرشماری سال 1375 داری جمعیتی معادل 47652 نفر است.

مراکز دیدنی و زیارتگاهی:

1- هزار در

2- پشت قلعه

3- قلعه‌هزارانی

4- بقایایی شهر جولیان

5- مقبره‌ی سید صلاح‌الدین محمد

6- بقعه‌ی شیخ پیرمحمد

7- بقعه‌منصور بوالحسن

8- بقعه‌ی عبدالرحیم در سیاه گاو

7– شهرستان دره‌شهر

مرکز آن دره‌شهر است. این شهر در آبرفتهای سیمره و در کنار ویرانه‌های شهر تاریخی سیمره و در دو سوی مسیر رودخانه‌ی دره‌شهر، جایی که تپه‌ ماهورهای دامنه‌ی شمالی کبیرکوه خاتمه می‌یابد، قرار دارد. دره‌شهر کنونی از چند روستای بهم پیوسته تشکیل شده است. اطراف این شهر را مزارع آبی و دیمی با خاک حاصل‌خیز فراگرفته است. مزارع کشاورزی دره‌شهر به وسیله‌ی آب رودخانه‌های سیمره، سیکان و چشمه‌سارهای کوچک دیگر آبیاری می‌شود و حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق کمبود آب را تأمین می‌نماید. در مزارع روستاهای دره‌شهر ضمن کانت برنج، گندم و جو، محصولات صیفی نیز بدست می‌آید. این شهرستان‌ دارای دو بخش مرکزی و بدره است جمعیت دره‌شهر طبق سرشماری سال 1375، 53501 نفر است.

مراکز دیدنی و زیارتگاهی:

1- تل‌های سرگچله
2- تپه تیغن
3- تنگه بهرام چوبین
4- پل گاومیشان سیف الدین
5- چهار طاقی
6- شهر تاریخی جابر
7- پل چم‌نشت
8- دژ شیخ مکان
9- بقعه مهدی صالح
10-بقعه عباس
11-بقعه بابا
12-بقعه حاجی نام
13-بقعه جابر
14-بقعه پیرمحمد

8-شهرستان ملکشاهی

بر اساس مصوبه هیئت دولت در سال 87 بخش ملکشاهی به شهرستان تبدیل شد.در مرکز استان ایلام و در جنوب شهرستان ایلام در فاصله 725 کیلومتری از تهران واقع شده است . آب و هوای شهرستان ملکشاهی معتدل و کوهستانی است.اما اهمیت این شهرستان بیشتر به سبب دام و دامپروری است هر چند مردم منطقه به کارهای کشاورزی نیز اشتغال دارند .شهرستان ملکشاهی دارای آثار تاریخی همچون سنگ نبشتة “آشوربانی پال ” در روستای گل گل متعلق به عصر آشوریان و قلعة جوق در روستای قلعه جوق مربوط به دوره ساسانی و برخی آثار دیگراست.شهرستان ملکشاهی به علت قرار گرفتن در سلسله کوه های کبیرکوه از سلسله جبال زاگرس دارای طبیعت بکر و جاذبه های طبیعی زیبایی همچون آبشار “اما” ، آبشار ” پنجه علی” ، دریاچه سد ایلام ، ارتفاعات و دره های زیبای کوه “پشمین” ، آبشار درگناو”گندآب” ، تالاب سیاب درویش،کوه “کلک”، غار”تایه که” و آتشکده کوشک قینفراست.