گروه گردشگری روزنامه دنیای اقتصاد، فاطمه باباخانی
قدم زدن در بیابان‌های بی‌انتها، بانجی جامپینگ، صعود به قله‌های مرتفع، تراورس در دامنه‌های پرشیب، شبی بارانی را در جنگل به صبح رساندن، گام نهادن در کوهستان زمانی که طول مسیر پاکوب از برف پر شده و هر گام تو را به عمقی نامعلوم فرو می‌برد و کولاک تو را هر دقیقه به سویی می‌کشد؛ اوج کشمکش با قدرت طبیعت در لحظه رسیدن به قله برف‌خیز؛ زمانی که دره از آب پر می‌شود و کوچک‌ترین حرکت میتواند عواقب جبران‌ناپذیر داشته باشد. این تجربه‌ها با وجود دشواری در دنیا هواداران بی‌شمار دارند و گردشگرانی هستند که مسافت‌های طولانی را برای تجربه یکی از این موارد طی می‌کنند. گردشگری ماجراجویانه یکی از انواع گردشگری است که میتواند هم موارد بالا و هم در یک شیب ملایم‌تر رفتینگ، آفرود، طبیعت‌گردی در مسیرهای مشخص، پاراگلایدر و… را شامل شود.
در دایره‌‌المعارف گردشگری، سفرهای با هدف خاص برای کاوش تجربیات جدید که اغلب شامل ریسک کردن یا کنترل خطر همراه با چالش شخصی، در یک محیط طبیعی یا عجیب و غریب می‌شود، تعریفی است که درباره گردشگری ماجراجویانه ارائه شده است. در جهان برخی کشورها نظیر کنیا، نیوزلند، نپال و تانزانیا از جمله مشهورترین مقاصد گردشگری ماجراجویانه محسوب میشوند. جمهوری اسلواکی نیز یکی از مقاصد محبوب گردشگران ماجراجوی اروپایی است؛ قاره‌ای که گرچه عنوان سبز را بر خود دارد، اما به لحاظ کوهستان آنچنان که باید غنی نیست و از این رو هیجان‌طلبان را به اسلواکی می‌کشاند.
ایران به واسطه مناطق کوهستانی، بیابان‌های صعب‌العبور و جنگل‌های انبوه یکی از کشورهایی است که قابلیت‌های بالایی در گردشگری ماجراجویانه دارد؛ شاهد آن تشکیل اولین گروه‌های کوهنوردی در ایران در سال‌های ابتدایی دهه 20 شمسی است، پس از آن نیز آرام آرام اغلب گروه‌های کوهنوردی در تهران و سایر شهرستان‌ها شکل گرفتند. امروز هم شاهدیم اگر در شهرستان‌ها، شهرها و حتی روستاها آژانس‌های گردشگری وجود نداشته باشند اما گروه‌های کوهنوردی و جمع‌های گردشگری ماجراجویانه سفرهای متعدد سالانه‌ای را برای خود برنامه‌ریزی می‌کنند؛ این در حالی است که این نمونه از گردشگری نیاز به تجهیزات و ابزارآلات تخصصی دارد و اغلب کسانی که این‌گونه سفرها را برگزار می‌کنند به چنین تجهیزاتی مجهز نشده و حتی از ارائه کمترین امکانات امداد به همسفران خود نیز عاجزند. در کنار این گروه‌ها آژانس‌هایی هم هستند که بخش اعظم برنامه‌های خود را روی گردشگری ماجراجویانه متمرکز کرده و خدمات مناسب را به علاقه‌مندان این حوزه عرضه می‌کنند.
نپال، مقصد خارجی گردشگران ماجراجوی ایرانی
سهند عقدایی از فعالان عرصه طبیعت‌گردی و گردشگری ماجراجویانه به «دنیای اقتصاد» گفت: تورهای ماجراجویانه گستره وسیعی از تورها را شامل میشوند، اغلب تورهایی که در حال حاضر به عنوان اکوتور تعریف میشوند، در تعریف کلاسیک تور ماجراجویانه می‌‌گنجند.
وی در همین رابطه افزود: بانجی جامپینگ، جنگل‌پیمایی، رفتینگ، ورزش‌های هوایی و… در این دسته قرار می‌گیرند و آژانس‌های داخلی فعال در این حوزه نیز در کشور در حال برگزاری چنین تورهایی هستند.
این فعال حوزه گردشگری ماجراجویانه درباره شرایط برگزاری چنین تورهایی گفت: تورگردانانی که وارد این حوزه میشوند باید نسبت به آن تخصص کافی را داشته و تنها به اتکای تورلیدر چنین برنامه‌هایی را اجرا نکنند. عقدایی اظهار کرد: در گردشگری ماجراجویانه مهم‌ترین مساله امنیت و ایمنی افراد است که در آن به کار گرفتن یک تورلیدر مجرب کافی نیست. از این رو باید مدیریت مجموعه اطلاعات کافی را داشته باشد تا بتواند کیفیت کار را حفظ کرده و در صورت بروز بحران آن را مدیریت کند.
او عمده‌ترین تورهای ماجراجویانه را در حوزه کوهستان عنوان و اضافه کرد: علاوه‌بر ایران ما در جهان نیز شاهدیم که صعود به قله‌های مرتفع و راهپیمایی در کوهستان از مهم‌ترین علایق گردشگران ماجراجو در مقایسه با کویرنوردی، رفتینگ، غواصی، آفرود و… به حساب می‌‌آید.
وی در همین رابطه به ظرفیت‌های بالای کشورمان در این نمونه گردشگری اشاره کرد و گفت: رشته کوه‌های مرتفع در کنار دره‌ها و غارها ایران را به یکی از مقاصد جذاب گردشگری ماجراجویانه تبدیل کرده است. این فعال حوزه کوهنوردی همچنین درباره تورهای ماجراجویانه‌ای که از ایران به مقاصد خارجی انجام می‌شود اظهار کرد: نپال یکی از مقاصد جذاب برای گردشگران ماجراجوی ایرانی محسوب می‌شود.
عقدایی خاطرنشان کرد: کلیمانجارو از دیگر مقاصد مورد علاقه ایرانی‌ها است زیرا هم کوهنوردی و هم مشاهده حیات‌وحش را به همراه خود دارد. روسیه و گرجستان نیز از دیگر مقاصدی هستند که تورهای ایرانی آنها را برای گردشگران ماجراجو توصیه می‌کنند. وی گفت: حتی در تورهایی به مقصد فرانسه نیز می‌توان علاوه‌بر پاریس کوهستان آلپ را گنجاند، در سفرهایی که تاکنون به این شکل برگزار کرده‌ایم اغلب گردشگران گشت‌وگذار در این مناطق را جزو بهترین خاطره سفرشان نقل کرده و از آن رضایت کامل داشته‌اند.
گردشگری ماجراجویانه؛ مکمل گردشگری فرهنگی
آنچه از گفته‌های عقدایی برمی‌آید نشان‌دهنده آسیب‌پذیری گردشگری ماجراجویانه در برابر حوادث غیرمترقبه است، در عین حال این نمونه از گردشگری به واسطه نیاز اندک به زیرساخت‌های گردشگری میتواند مکمل مناسبی برای گردشگری فرهنگی باشد؛ دره‌ها و کوهستان‌های منطقه الموت و رشته کوه‌های زاگرس در کنار کویرهای واقع‌شده در مرکز ایران فی‌نفسه ارزشمندند و نیاز دارند اندک زیرساخت‌هایی نظیر انواع پناهگاه‌های کوهنوردی در آنها تعبیه شود تا شاهد حضور گردشگران ماجراجو از همه نقاط جهان باشند. کسانی که این نمونه از گردشگری را برمی‌گزینند بیش از هر چیز به امنیت در کنار جاذبه‌های طبیعی می‌اندیشند و امکانات لوکس را در اولویت دوم خود قرار می‌دهند. تیم بزرگ کوهنوردان، کویرنوردان و غارنوردان با تجربه ایرانی بدون شک می‌توانند در گسترش این گردشگری بازوی اجرایی توانمندی برای‌سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باشند، به شرط آنکه تعامل مناسبی با آنها صورت گیرد.
