بهترین درمان متاستاز استخوانی چیست؟

متاستاز استخوان چیست؟

متاستازهای استخوان (Metastatic Bone Disease) شایع ترین تومورهای بدخیم استخوان هستند، البته منشاء آنها خود استخوان نیست. وقتی فردی دچار سرطان ریه، پستان، پروستات، تیروئید یا اعضای دیگر شود و سلول های سرطانی خود را به استخوان رسانده و در آن شروع به رشد کنند، می گویند سرطان به استخوان متاستاز داده است یا متاستاز استخوانی بوجود آمده است.با دلگرم همراه باشید تا با درمان این عارضه استخوانی آشنا شوید.

متاستاز استخوان چگونه ایجاد میشود

بطور متوسط هر سال بیش از یک میلیون سرطان تشخیص داده میشود و نیمی از آنها میتوانند به استخوان متاستاز پیدا کنند. با بهبود مراقبت های پزشکی در سالهای اخیر هر ساله تعداد بیشتری از بیماران با سرطان های ریه، پستان و پروستات عمر بیشتری میکنند و همین امر موجب میشود بیشتر با عوارض بیماری که یکی از آنها متاستاز به استخوان است روبرو شوند.

مهمترین راه انتشار سلول های سرطانی از بافت سرطانی اولیه، جریان خون وریدی است، یعنی همان جریان خونی که از بافت خارج شده و به قلب میرود میتواند سلول های سرطانی را با خود حمل کرده و به بافت هایی که جریان خون وریدی را دریافت میکنند (کبد و ریه) برده و بنشاند. البته هر سلول سرطانی در هر بافتی نمیتواند تکثیر پیدا کند و بافت میزبان باید بتواند شرایط لازم برای رشد سلول ها را در اختیار آنها بگذارد.

متاستاز استخوانی در بالای بازو

استخوان از لحاظ شیوع، سومین بافتی است که میزبان سلول های سرطانی از بافت های دیگر میشود. متاستاز به کبد و ریه معمولاً تا وقتی به مراحل پیشرفته نرسد علامتی ایجاد نکرده و بیمار متوجه آن نمیشود ولی متاستاز در استخوان معمولاً دردناک است و زودتر تشخیص داده میشود. منشاء اکثر متاستازهای به استخوان از ریه، پستان، پروستات، تیروئید و کلیه است و این متاستازها بیشتر در استخوان های ستون مهره، لگن، دنده، جمجمه، بازو و ران ایجاد میشوند. درمان این بیماران یک کار تیمی است و نیاز به مشارکت نزدیک جراح ارتوپد، متخصص انکولوژیست، متخصص رادیوتراپی، متخصص درد و متخصص روانپزشکی دارد.

علائم متاستاز استخوان چیست؟

از علائم مهم این تومورها درد در استخوان هایی است که براثر متاستاز ضعیف شده اند. گاهی ضعیف شدن استخوان آنقدر شدید میشود که براثر ضربه خفیفی شکسته میشود. متاستازهای ستون مهره ممکن است بر روی ریشه های عصبی فشار آورده و موجب علائم فشار به اعصاب مثل درد در اندامها یا اختلال حسی یا حرکتی در اندام شوند. از مشکلات دیگر بیماران با متاستاز استخوانی کم خونی است که میتواند موجب ضعف و بیحالی بیمار شود.

تشخیص متاستاز استخوان

ممکن است منشاء سرطان اولیه بیمار از قبل مشخص شده باشد و بیمار به علت درد استخوان به پزشک مراجعه کند. گاهی هم تنها مشکل بیمار درد استخوانی است و بیمار از اینکه منشاء بیماری وی محل دیگری است بی اطلاع است. پزشک معالج ممکن است از رادیوگرافی ساده برای تشخیص متاستاز استفاده کند. در مواردی که بیمار از درد استخوان شاکی است و پزشک در رادیوگرافی وی علائمی از تخریب استخوان مشاهده میکند، اگر سن بیمار بالای 45 سال باشد حتماً یکی از احتمال هایی که در ذهن و مطرح میشود تومور های متاستاتیک است.

استخوان ممکن است در نواحی که سلول های سرطانی رشد کرده اند از بین رفته باشد و در رادیوگرافی، این مناطق بصورت تیره دیده میشوند. سلول های سرطانی ممکن است در محل رشدشان استخوانسازی کنند که در رادیوگرافی بصورت مناطق سفید رنگ دیده میشوند. در بعضی تومورها ممکن است هم مناطق تخریب استخوان و هم مناطق استخوان سازی دیده شوند. اسکن رادیوایزوتوپ یا بون اسکن میتواند به پزشک نشان دهد که آیا فقط یک استخوان از بدن درگیر شده یا استخوان های دیگر هم مبتلا شده اند.

به زبان دیگر این نوع تصویربرداری انتشار تومور در کل اسکلت را نشان میدهد. پزشک معالج ممکن است از سی تی اسکن یا ام آر آی هم برای بررسی بیشتر تومور استفاده کند. آزمایشات خون هم میتوانند اطلاعات مفیدی هم در مورد تشخیص بیماری و هم در مورد بررسی میزان فعالیت بیماری در اختیار پزشک قرار دهد.درمان‌های سیستمیک در اغلب موارد بر علیه سرطان مۆثر هستند، اما امکان دارد باعث بروز عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ، خستگی، ریزش مو و افزایش خطر عفونت شوند.

بیس فسفونات‌ها دسته‌ای از دارو‌ها هستند که استخوان‌های ضعیف را درمان می‌کنند. از این دارو‌ها می‌توان برای درمان پوکی استخوان استفاده نمود، که در این بیماری استخوان‌ها باریک و ضعیف می‌شوند.در برخی از بیماران سرطانی خاص، ممکن است بیس فسفونات‌ها در کنترل کردن درد استخوان، کاهش دادن صدمه وارده به استخوان‌ها، پایین آوردن سطح افزایش یافته کلسیم، و کم‌تر کردن خطر شکستگی استخوان‌ها مفید واقع شوند. امکان دارد عوارض جانبی شامل خستگی؛ تهوع، استفراغ، کم‌خونی، و درد استخوان یا مفاصل باشد. یکی از عوارض جانبی خطرناک، اما نادر، مرگ ناشی از نرم شدن فک (jawbone death) است.

در درمان‌های موضعی، تنها بر استخوان یا استخوان‌هایی تأکید می‌شود که سرطان به آنها گسترش یافته است. در این درمان‌ها، تومور نابود شده یا رشد سلول‌های سرطانی کند می‌شود.پرتودرمانی خارجی، که در آن از پرتو‌های پرانرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود، شبیه رادیوگرافی است ولی بسیار قوی‌تر از آن می‌باشد.رادیوتراپی نمی تواند سلول های سرطانی را کاملا نابود کند، بلکه فقط تعداد آنها را کاهش می دهدریشه‌کنی (ablation) یک درمان موضعی دیگر است که در آن با استفاده از سرما، گرما، جریان الکتریکی، یا الکل، تومور را از بین می‌برند.در یک درمان موضعی دیگر، سیمان استخوانی تزریق می‌کنند تا به تثبیت یا محکم شدن ناحیه مربوطه کمک شود.

اغلب از جراحی به‌عنوان درمانی برای کمک به تثبیت یا محکم‌سازی استخوان ضعیف‌شده‌ای استفاده می‌کنند که شاید در معرض خطر شکستن باشد. امکان دارد پزشک میله‌ها، پیچ‌ها، میخ‌ها، یا صفحه‌هایی را در داخل استخوان قرار دهد تا به تثبیت یا محکم شدن استخوان کمک کنند و از شکستن آن جلوگیری نمایند. برای مرمت استخوان‌های شکسته از جراحی هم استفاده می‌شود. اما استخوان‌هایی که در اثر سرطان می‌شکنند اغلب خوب التیام نمی‌یابند. امکان دارد تأکید پزشک بر این باشد که تلاش نماید از شکستن استخوان جلوگیری شود.

در بسیاری از موارد، درمان‌های متاستاز استخوانی در کاهش دادن درد استخوان هم مفید واقع می‌شود. اما اگر درد ادامه یابد، ممکن است پزشک مسکن‌هایی را تجویز کند که می‌توان بدون نسخه خرید، مانند استامینوفن، ایبوپروفن، یا ناپروکسون. اگر با مصرف این دارو‌ها درد تخفیف نیابد، امکان دارد پزشک مسکنی قوی‌تر مانند کدئین، هیدروکودون، اکسی کودون، یا مورفین تجویز نماید.

متاستاز‌های استخوانی معمولاً معالجه‌پذیر نیستند، اما شاید با انجام درمان بتوان متاستاز‌ها را کوچک تر کرد و علائم را تخفیف داد. بیمار باید درباره علائم یا عوارض جانبی جدیدی که مشاهده می‌کند با پزشک صحبت کند. اگر بیمار از طریق مطرح کردن پرسش‌ها و یاد گرفتن مطالب بیش‌تری درباره بیماری خود و درمان آن و مراقبت نمودن از خود نقش فعالی را در بهداشت خود ایفا کند، امکان دارد سریع‌تر بهبود یابد. بیمار باید با پزشک خود درباره دیگر گزینه‌های درمان (که شاید برای او مناسب باشند) صحبت کند.

حال سه راه اصلی درمان متاستاز استخوان را برایتان می گوییم:

1- رادیوتراپی

تاباندن اشعه گاما به بافت سرطانی یکی از روش های موثر برای از بین بردن این سلول ها است. تابش این اشعه در بدن ایجاد مولکول هایی به نام رادیکال های آزاد می کند و این مولکول ها موجب آسیب DNA سلول های سرطانی و از بین رفتن آنها می شود. البته این اتفاق می تواند برای سلول های سالم هم بیفتد، ولی چون در سلول های سرطانی به علت سرعت زیاد تکثیر، سرعت ساختن DNA بیشتر از سلول های سالم است، تاثیر اشعه روی سلول های سرطانی بیشتر است.هورمون های ضد استروژن می توانند رشد سلول های سرطانی پستان و پروستات را کم کرده و در این موارد بکار برده می شود.

رادیوتراپی نمی تواند سلول های سرطانی را کاملا نابود کند، بلکه فقط تعداد آنها را کاهش می دهد. با این حال همین کمک کافی است تا بتواند درد استخوانی بیمار را کاهش دهد.درد بیمار معمولا بعد از یک تا دو هفته از انجام رادیوتراپی کاهش می یابد، ولی حداکثر کاهش درد بعد از چند ماه است. رادیوتراپی ممکن است همراه با عمل جراحی به کار برود.تابش اشعه گاما معمولا توسط دستگاه هایی انجام می شود که منبع آنها در نزدیک بدن بیمار قرار گرفته و پزشک متخصص رادیوتراپی می تواند مقدار مناسبی از اشعه را به نواحی از استخوان های بدن که حاوی سلول های سرطانی هستند بتاباند.

گاهی اوقات و در موارد انتشار وسیع سلول های سرطانی، روش دیگر، تزریق مواد رادیواکتیو به بدن است. موادی که حاوی مولکول های رادیواکتیو بخصوصی هستند از طریق جریان خون به بدن بیمار تزریق می شوند. این مواد بیشتر جذب استخوان می شوند و بنابراین تابش گاما بیشتر در نواحی استخوانی صورت می گیرد.

2- شیمی درمانی

گاهی اوقات برای درمان تومورهای متاستاتیک از شیمی درمانی استفاده می شود. در این روش داروهایی به بیمار داده می شود که موجب اختلال در تکثیر سلولی می شوند و چون تکثیر سلولی در سلول های سرطانی بیش از سلول های طبیعی بدن است، این داروها بیشتر روی سلول های سرطانی تاثیر مخرب دارند تا روی سلول های سالم.

مشخص است که هم رادیوتراپی و هم شیمی درمانی روی سلول ها و بافت های طبیعی هم اثر مخرب دارند و به همین علت است که این روش های درمانی عوارض فراوانی دارند.گاهی اوقات از هورمون ها برای درمان بعضی تومورهای متاستاتیک استفاده می کنند. هورمون های ضد استروژن می توانند رشد سلول های سرطانی پستان و پروستات را کم کرده و در این موارد بکار برده می شود.

همچنین گاهی اوقات از دسته ای از داروها به نام بیس فسفونات ها مانند آلندرونات برای درمان بعضی تومورهای متاستاتیک مثل سرطان های پستان و پروستات استفاده می شود. این داروها می توانند فعالیت سلول هایی به نام استئوکلاست ها را که مسئول جذب کلسیم از سلول های سالم هستند کاهش دهد.
در مواردی هم که پیشرفت تومور به حدی بوده که بیش از نصف محیط استخوان بر اثر تومور از بین رفته، نیاز به جراحی وجود دارد.

3- جراحی

تومورهای متاستاتیک به تدریج استخوان را ضعیف می کنند و این روند آنقدر ادامه می یابد که بالاخره استخوان بر اثر ضربه خفیفی می شکند. به این فرآیند شکستگی پاتولوژیک یا مرضی استخوان می گویند.شکسته شدن استخوان در محل متاستاز یک فاجعه است. این شکستگی ها یا اصلا جوش نمی خورند و یا به سختی جوش می خورند. پس تمام سعی پزشک معالج ارتوپد این است که وقتی می بیند تومور آنقدر رشد کرده که شکستگی قریب الوقوع است مانع از آن شود. این کار با انجام عمل جراحی و تقویت استخوان با کارگذاری ابزارهای فلزی در استخوان انجام می گیرد.

مسلما اگر استخوان آنقدر ضعیف شود که بشکند هم معمولا پزشک معالج راهی بجز انجام عمل جراحی ندارد. معمولا وقتی تومور متاستاتیک آنقدر پیشرفت کرد که در محل استخوان مبتلا درد ایجاد شد، این به معنای قریب الوقوع بودن شکستگی است و بیمار در این مواقع معمولا نیاز به جراحی پیشگیرانه دارد. این اعمال جراحی درد بیمار را هم تا حدود زیادی از بین می برند، چون موجب کاهش فشار به استخوان در محل تومور می شوند.

در مواردی هم که پیشرفت تومور به حدی بوده که بیش از نصف محیط استخوان بر اثر تومور از بین رفته، نیاز به جراحی وجود دارد. نوع عمل جراحی که برای بیمار انجام می شود بسته به محل درگیری استخوان متفاوت است.وقتی انتهای استخوان های بلند درگیر می شود ( مثلا بالای استخوان بازو یا ران) درمان بصورت تعویض مفصل است، به این صورت که کل استخوان درگیر خارج شده و آن را با مشابه فلزی جایگزین می کنند. وقتی درگیری در قسمت های وسط استخوان است ( مثلاً در وسط ران یا بازو) یک نیل Nail (یک میله بلند فلزی) را در داخل کانال مرکزی استخوان قرار می دهند تا استخوان شکسته نشود.

به ندرت در درگیری قسمت های وسط استخوان از پیچ و پلاک استفاده می شود. گاهی در حین جراحی، پزشک معالج ارتوپد تومور را خارج کرده و محل خالی شده را با سیمان استخوانی پر می کند. ولی معمولا این کار انجام نمی شود و با رادیوتراپی بعد از جراحی، سعی در از بین بردن توده تومورال می شود.متاستازهای ستون مهره ها شایع هستند، ولی به ندرت نیاز به عمل جراحی دارند و بیشتر با رادیوتراپی درمان می شوند.

منبع:بیتوته،خبرگزاری فارس،تبیان

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی